Informacje ogólne
Od 11.6.2022 r. obowiązują nowe wzory dotyczące stosowania przymusu bezpośredniego wprowadzone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 16.5.2022 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie stosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi (Dz.U. z 2022 r. poz. 1135; dalej: ZmPrzymBezpZabPsychR22).Zmieniono rozporządzenie Ministra Zdrowia z 21.12.2018 r. w sprawie stosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi (Dz.U. poz. 2459, dalej: PrzymBezpZabPsychR).
Podstawę prawną do wydania tego rozporządzenia stanowi art. 18f ZdrPsychU, zgodnie z którym minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem sprawiedliwości oraz ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób dokumentowania zastosowania przymusu bezpośredniego oraz sposób dokonywania oceny zasadności jego zastosowania,
2) sposób przeprowadzania oceny stanu fizycznego osoby z zaburzeniami psychicznymi unieruchomionej lub izolowanej,
3) rodzaje i wzory dokumentów stosowanych przy wykonywaniu czynności, o których mowa w pkt 1 i 2
– uwzględniając potrzebę ochrony praw i godności osoby, wobec której jest stosowany przymus bezpośredni, oraz skutecznej oceny zasadności stosowania tego przymusu.
Przepisy ZmPrzymBezpZabPsychR22 wprowadzają zmiany w trzech dotychczasowych załącznikach będących wzorami kart zastosowania przymusu bezpośredniego. W załączniku nr 1 (Karta zastosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby przebywającej w szpitalu psychiatrycznym, innym zakładzie leczniczym albo w jednostce organizacyjnej pomocy społecznej) dodano pkt 7 dotyczący osoby/osób stosującej(-cych) przymus bezpośredni (z uwzględnieniem imienia i nazwiska oraz stanowiska). Po zmianie na mocy ZmPrzymBezpZabPsychR22 nastąpiło zatem przeniesienie imienia, nazwiska oraz stanowiska osoby stosującej przymus bezpośredni do osobnego punktu w karcie zastosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby przebywającej w szpitalu psychiatrycznym, innym zakładzie leczniczym albo w jednostce organizacyjnej pomocy społecznej. Dokonano również drobnych korekt redakcyjnych w ust. 10, dodając w odpowiednich miejscach wyraz „osoba”.
Zmieniono również załącznik nr 2 (Karta zastosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby, której pomocy udziela zespół ratownictwa medycznego, albo w trakcie wykonywania czynności, o których mowa w art. 21 ust. 3 ZdrPsychU albo w art. 46a ust. 3 ZdrPsychU) w zakresie wykonywania czynności – odwołanie do pozycji z aktualnego Dziennika Ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 685). W załączniku nr 2, analogicznie jak w załączniku nr 1, dodano ust. 7, co oznacza, że do osobnego punktu przeniesiono imię i nazwisko oraz stanowisko osoby stosującej przymus bezpośredni.
Zmieniono również załącznik nr 3 (Ocena stanu fizycznego osoby z zaburzeniami psychicznymi unieruchomionej lub izolowanej). W ZmPrzymBezpZabPsychR22 w odniesieniu do zachowań, których jest łącznie 13, dodano punkt 7 (jest spokojna/spokojny), który w PrzymBezpZabPsychR nie był uwzględniony, gdyż być może omyłkowo go ominięto. Tym samym zmieniła się także numeracja, było 14 (bez pkt 7), a obecnie jest 13.
Regulacje przejściowe
Zgodnie z § 2 ZmPrzymBezpZabPsychR22 do przymusu bezpośredniego, którego stosowanie rozpoczęto przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, stosuje się przepisy dotychczasowe czyli PrzymBezpZabPsychR.
Wpływ regulacji na grupę osób z zaburzenia psychicznymi
Analizowana regulacja oddziałuje na osoby z zaburzeniami psychicznymi. Będzie zatem miała wpływ na ochronę praw i godności osoby, wobec której jest stosowany przymus bezpośredni. Z danych Ministerstwa Zdrowia wynika, że w 2020 r. liczba świadczeniobiorców korzystających ze świadczeń z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień wyniosła 1 412 821 osób.
Wpływ regulacji na podmioty lecznicze
Regulacja PrzymBezpZabPsychRZm dotyczy dwóch grup podmiotów leczniczych i są to:
- szpitale psychiatryczne z podziałem na 46 szpitali psychiatrycznych i 96 szpitali ogólnych z oddziałami psychiatrycznymi. Według Ministerstwa Zdrowia w zakresie oddziaływania na te podmioty stosowanie przepisów rozporządzenia dotyczy stosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi,
- domy pomocy społecznej lub środowiskowe domy samopomocy, gdzie według Sprawozdania Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS-03) za 2020 rok z udzielonych świadczeń pomocy społecznej – pieniężnych, w naturze i usługach – stan na dzień 31.12.2020 r. wyodrębniono 844 środowiskowych domów samopomocy i 826 domów pomocy społecznej prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub na ich zlecenie. Oddziaływanie dotyczy stosowania przepisów rozporządzenia dotyczących stosowania przymusu bezpośredniego wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi.
Odnosząc się do oceny skutków regulacji, będzie ona miała wpływ na działalność mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców, będących podmiotami wykonującymi działalność leczniczą w zakresie, w jakim prowadzą dokumentację medyczną dotyczącą zastosowania przymusu bezpośredniego.
Regulacja przyczyni się do poprawy sporządzania dokumentacji medycznej dotyczącej stosowania przymusu bezpośredniego. Należy zauważyć, iż przymus bezpośredni wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi stosowany jest w podmiotach leczniczych oraz innych podmiotach, w których udzielana jest instytucjonalna pomoc tym osobom, przez personel medyczny. Nieprawidłowe dokumentowanie i stosowanie przymusu bezpośredniego może mieć wpływ na sytuację zdrowotną osoby, która jest mu poddawana.