Sąd wszczął postępowanie w trybie nadzoru co do prawidłowości działania komornika w zakresie ustalenia kosztów egzekucyjnych. Jak stwierdzono, komornik opłaty egzekucyjne powiększył o stawkę podatku od towarów i usług. Postępowanie egzekucyjne w nadzorowanej sprawie zakończyło się umorzeniem na wniosek wierzyciela. Sąd zmienił postanowienie komornika sądowego w zakresie, w jakim do opłaty stosunkowej doliczono podatek od towarów i usług i ustalił koszty postępowania egzekucyjnego.

Rozpoznający zażalenie komornika sąd przedstawił SN pytanie prawne o następującej treści: „Czy w trybie art. 759 § 2 KPC dopuszczalna jest zmiana przez sąd prawomocnego i wykonanego już postanowienia komornika sądowego w przedmiocie orzeczenia o kosztach postępowania egzekucyjnego w celu usunięcia spostrzeżonych uchybień polegających na doliczeniu przez komornika do opłaty egzekucyjnej stawki podatku od towarów i usług?”.

Sąd wyjaśnił, że przepisy ustawy z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t. jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1138) szczegółowo regulują wysokość kosztów działalności komorników, w tym opłat egzekucyjnych i wydatków. Wysokość opłat egzekucyjnych, które może pobrać komornik, określona jest w sposób sztywny i przekroczenie jej górnych granic nie jest dopuszczalne. W szczególności nie ma podstaw do ich podwyższania poprzez doliczanie do nich podatku VAT, którym finalnie obciążona miałaby zostać strona postępowania (zob. uchwała SN(7) z 27.7.2017 r., III CZP 97/16, Legalis; uchwała SN z 7.7.2016 r., III CZP 34/16, Legalis).

W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że choć decyzja sądu I instancji co domeritum nie powinna budzić zastrzeżeń, to wątpliwości budzi tryb i czas, w których do tego doszło. Sąd Najwyższy rozstrzygnął w uchwale, że dopuszczalna jest taka ingerencja w drodze nadzoru judykacyjnego w treść prawomocnego i wykonanego już postanowienia komornika w odniesieniu do zakończonego postępowania egzekucyjnego (zob. uchwała SN z 19.4.2007 r., III CZP 16/07, Legalis), jednak kontrowersje w tym przedmiocie nie ustały. Uchwała spotkała się z krytyką w doktrynie, w orzecznictwie sądów powszechnych zaś nadal występują rozbieżności. Zgodnie z art. 759 § 2 KPC, sąd może z urzędu wydawać komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz usuwać spostrzeżone uchybienia. W doktrynie przez cały czas panują rozbieżne poglądy na temat dopuszczalności ingerencji sądu na podstawie tego przepisu w prawomocne postanowienie komornika ustalające wadliwie wysokość kosztów egzekucyjnych. Argumentuje się, że jeżeli uchybienia dotyczą określonych czynności, których już ze względu na upływ terminu nie można było zaskarżyć za pomocą skargi na czynność komornika, a sprawa egzekucyjna nie została jeszcze zakończona, to nie ma przeszkód do zastosowania art. 759 § 2 KPC. Natomiast przepis ten nie może znaleźć zastosowania w sytuacji, w której z prawomocną czynnością komornika wiąże się powstanie skutków materialnoprawnych.

Zwolennicy możliwością zmiany prawomocnego postanowienia komornika w przedmiocie kosztów egzekucji w trybie art. 759 § 2 KPC podkreślają natomiast, że podstawowym celem i funkcją nadzoru judykacyjnego sprawowanego przez sąd z urzędu jest zapewnienie legalizmu w działaniach komornika, który jako funkcjonariusz publiczny jest uprawniony do stosowania przewidzianych w ustawie środków przymusu w celu zapewnienia wykonania orzeczeń sądowych. Prawomocne postanowienie komornika nie korzysta ze wszystkich atrybutów prawomocności, jakie zostały przyznane orzeczeniom sądu. Dlatego należy dać prymat zasadzie legalności działań komornika, co z kolei przemawiałoby za możliwością ingerencji w prawomocne postanowienie komornika o kosztach.

Sąd Najwyższy stwierdził, że nie ma potrzeby odstępowania od dotychczasowej linii orzeczniczej. W jego cenie, sąd może stosować nadzór judykacyjny także po prawomocnym zakończeniu postępowania egzekucyjnego, kluczowe znaczenie ma bowiem zapewnienie legalizmu w działaniach komornika.