Ustawa ta, zwłaszcza w obszarze nowelizacji KoronawirusU w ramach tzw. tarczy antykryzysowej, ma kluczowe znaczenie w kilku aspektach dotyczących zamówień publicznych. Przewiduje bowiem zmiany w zakresie wyłączenia obowiązku stosowania ZamPublU zawartego w art. 6 KoronawirusU, precyzuje czy i w jakim zakresie wpływa na prowadzenie kontroli przez Prezesa UZP oraz rozpoznawanie odwołań do Prezesa KIO, a także określa kwestie realizacji umów o zamówienie publiczne. Nowelizacja weszła w życie (co do zasady) z dniem ogłoszenia tj. z dniem 31.3.2020 r.

Zakres wyłączenia stosowania przepisów ZamPublU w związku z koronawirusem

Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 6 KoronawirusU nie stosuje się przepisów ZamPublU do zamówień, których przedmiotem są dostawy lub usługi niezbędne do przeciwdziałania COVID-19 (koronawirusa), jeżeli zachodzi wysokie prawdopodobieństwo szybkiego i niekontrolowanego rozprzestrzeniania się choroby lub jeżeli wymaga tego ochrona zdrowia publicznego.

Zamawiający, który chce skorzystać z możliwości art. 6 KoronawirusU musi zatem najpierw ustalić, czy dostawa lub usługa jest niezbędna do przeciwdziałania COVID-19, czyli do zwalczania zakażenia, zapobiegania rozprzestrzenianiu się, profilaktyki, zwalczania skutków choroby zakaźnej wywołanej koronawirusem. Następnie niezbędna jest ocena, czy zachodzi wysokie prawdopodobieństwo szybkiego i niekontrolowanego rozprzestrzeniania się choroby lub czy wymaga tego ochrona zdrowia publicznego. Wymaga to analizy okoliczności stanu faktycznego konkretnej sprawy z uwzględnieniem informacji przekazywanych przez organy właściwe w zakresie ochrony zdrowia np. przez Ministra Zdrowia, Głównego Inspektora Sanitarnego.

W świetle stanowiska UZP wyłączenie, o którym mowa w art. 6 KoronawirusU,  będzie w szczególności możliwe w zakresie zamówień na zakup sprzętu medycznego, wyrobów medycznych, środków ochrony indywidualnej, czy preparatów do dezynfekcji, choć wymaga to zawsze indywidualnej oceny stanu faktycznego (zob. źródło: https://www.uzp.gov.pl/aktualnosci/Komunikat-w-sprawie-art.-6-tzw.-ustawy-o-COVID-19).  W ocenie UZP na podstawie art. 6 KoronawirusU możliwe jest również udzielenie zamówień na dostawy sprzętu IT lub usługi z zakresu IT m.in. gdy ich przedmiotem jest wyposażenie stanowiska pracy (np. zakup laptopów, telefonów) do pracy zdalnej czy też dostosowanie infrastruktury informatycznej zamawiającego w celu wprowadzenia i wykonywania pracy zdalnej.

Środki ochrony prawnej oraz kontrola zamówień

Dla uczestników rynku zamówień publicznych istotne znaczenie ma również nowy art. 15zzs ust. 3 KoronawirusU. Wynika z niego, że wstrzymanie oraz zawieszenie biegu terminów procesowych i sądowych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 (tj. na podstawie art. 15zzs ust. 1 dodawanego do KoronawirusU), nie dotyczy kontroli i postępowań wskazanych odpowiednio w dziale V rozdziale 3 oddziale 3 ZamPublU (tj. kontroli uprzednich zamówień współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, prowadzonych przez Prezesa UZP) oraz w dziale VI rozdziale 2 ZamPublU (tj. postępowań odwoławczych prowadzonych przed KIO).

Co istotne, zwłaszcza dla wykonawców, terminy dotyczące postępowania odwoławczego, zawarte w dziale VI rozdziale 2 ZamPublU, w szczególności na wniesienie odwołania do Prezesa KIO i przystąpienie do postępowania odwoławczego, nie ulegają wstrzymaniu ani zawieszeniu. Wnoszenie odwołań do Prezesa KIO pozostaje na niezmienionych zasadach i wymaga ich przestrzegania, pod rygorem odrzucenia odwołania.

Niemniej jednak, należy zwrócić uwagę na art. 15zzs ust. 6 dodawany do KoronawirusU, zgodnie z którym w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu koronawirusa nie przeprowadza się rozpraw ani posiedzeń jawnych. Z jednej zatem strony wykonawcy muszą przestrzegać terminów określonych w ZamPublU, a z drugiej trudno ocenić kiedy takie odwołanie zostanie rozstrzygnięte. Tym bardziej, że na mocy art. 15zzs ust. 3 KoronawirusU Prezes UZP lub Prezes KIO mogą wydać zarządzenia określające szczegółowe warunki organizacji pracy KIO związane z zapewnieniem prawidłowego toku jej urzędowania oraz stosowane środki zapewniające bezpieczeństwo, mając na względzie konieczność podejmowania działań związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem koronawirusa.

Umowy o zamówienie publiczne

Wobec sytuacji społeczno-gospodarczej wywołanej koronawirusem za niezbędne uznano wprowadzenie poprzez art. 15r KoronawirusU regulacji „szczególnych” odnoszących się do realizacji umów o zamówienie publiczne. Istnieje jednak duża obawa, że rozbudowane formalności niezbędne do wypełnienia w celu skorzystania z możliwości przewidzianych w tym zakresie, spowodują zbyt duże trudności oraz spory pomiędzy stronami umowy o zamówienie publiczne.

Zmiana umowy o zamówienie publiczne na podstawie KoronawirusU nie będzie niestety automatyczna, ponieważ wymaga wypełnienia określonych czynności przez strony tej umowy. Przedstawiamy zatem, jak krok po kroku, wymaga tego art. 15r dodawany w ZmKoronawirusU20.

Krok 1

Strony umowy o zamówienie publiczne niezwłocznie, wzajemnie informują się o wpływie okoliczności związanych z wystąpieniem koronawirusa na należyte wykonanie tej umowy, o ile taki wpływ wystąpił lub może wystąpić.

Krok 2

Strony umowy potwierdzają wpływ koronawirusa na należyte wykonanie tej umowy dołączając do informacji (zgodnie z krokiem 1) oświadczenia lub dokumenty, które mogą dotyczyć w szczególności:

1) nieobecności pracowników lub osób świadczących pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, które uczestniczą lub mogłyby uczestniczyć w realizacji zamówienia;

2) decyzji wydanych przez Głównego Inspektora Sanitarnego lub działającego z jego upoważnienia państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, nakładających na wykonawcę obowiązek podjęcia określonych czynności zapobiegawczych lub kontrolnych;

3) poleceń wydanych przez wojewodów lub decyzji wydanych przez Prezesa Rady Ministrów związanych z przeciwdziałaniem COVID-19;

4) wstrzymania dostaw produktów, komponentów produktu lub materiałów, trudności w dostępie do sprzętu lub trudności w realizacji usług transportowych;

5) okoliczności, o których mowa w pkt 1–4, w zakresie w jakim dotyczą one podwykonawcy lub dalszego podwykonawcy.

Krok 3

Każda ze stron umowy o zamówienie publiczne może żądać przedstawienia dodatkowych oświadczeń lub dokumentów potwierdzających wpływ okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 na należyte wykonanie tej umowy.

Krok 4

Strona umowy o zamówienie publiczne na podstawie otrzymanych oświadczeń lub dokumentów (zob. krok 2 i 3), w terminie 14 dni od dnia ich otrzymania, przekazuje drugiej stronie swoje stanowisko, wraz z uzasadnieniem, odnośnie do wpływu okoliczności na należyte jej wykonanie. Jeżeli strona umowy otrzymała kolejne oświadczenia lub dokumenty, termin liczony jest od dnia ich otrzymania.

Uwaga: Jeżeli umowa zawiera postanowienia dotyczące kar umownych lub odszkodowań z tytułu odpowiedzialności za jej niewykonanie lub nienależyte wykonanie z powodu oznaczonych okoliczności, strona umowy w powyższym stanowisku przedstawia wpływ okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 na należyte jej wykonanie oraz wpływ zmiany umowy na zasadność ustalenia i dochodzenia tych kar lub odszkodowań, lub ich wysokość.

Krok 5

Zamawiający, po stwierdzeniu, że okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19, mogą wpłynąć lub wpływają na należyte wykonanie umowy, o której mowa w kroku 1, może w uzgodnieniu z wykonawcą dokonać zmiany umowy, o której mowa w art. 144 ust. 1 pkt 3 ZamPublU, w szczególności przez:

1) zmianę terminu wykonania umowy lub jej części, lub czasowe zawieszenie wykonywania umowy lub jej części,

2) zmianę sposobu wykonywania dostaw, usług lub robót budowlanych,

3) zmianę zakresu świadczenia wykonawcy i odpowiadającą jej zmianę wynagrodzenia wykonawcy

– o ile wzrost wynagrodzenia spowodowany każdą kolejną zmianą nie przekroczy 50% wartości pierwotnej umowy.

Podkreślić należy, że jeżeli umowa o zamówienie publiczne zawiera postanowienia korzystniej kształtujące sytuację wykonawcy, niż wynikałoby to z art. 15r ust. 4 KoronawirusU, do zmiany umowy stosuje się te postanowienia, z zastrzeżeniem, że okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19, o których mowa w art. 15r ust. 1, nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do wykonania umownego prawa odstąpienia od umowy.

Umowy z podwykonawcami i dalszymi podwykonawcami

W ZmKoronawirusU20 znajdują się także przepisy mające wpływ na relacje umowne pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą czy też między podwykonawcą a dalszym podwykonawcą. W nowym art. 15r ust. 7 KoronawirusU przewidziano, że wykonawca i podwykonawca, po stwierdzeniu, że okoliczności związane z wystąpieniem COVID-19, mogą wpłynąć lub wpływają na należyte wykonanie łączącej ich umowy, która jest związana z wykonaniem zamówienia publicznego lub jego części, uzgadniają odpowiednią zmianę tej umowy, w szczególności mogą:

  1. zmienić termin wykonania umowy lub jej części, 
  2. czasowo zawiesić wykonywanie umowy lub jej części, 
  3. zmienić sposób wykonywania umowy lub zmienić zakres wzajemnych świadczeń.

Ponadto zgodnie z nowym art. 15r ust. 8, w przypadku dokonania zmiany umowy, o której mowa w art. 15r ust. 1 KoronawirusU, jeżeli zmiana ta obejmuje część zamówienia powierzoną do wykonania podwykonawcy, wykonawca i podwykonawca uzgadniają odpowiednią zmianę łączącej ich umowy, w sposób zapewniający, że warunki wykonania tej umowy przez podwykonawcę nie będą mniej korzystne niż warunki wykonania umowy, zmienionej zgodnie z art. 15r ust. 4 KoronawirusU, przez wykonawcę.