Likwidacja opuszczonych grobów i ekshumacja szczątków zmarłych w takim przypadku jest niedopuszczalna bez zgody osób uprawnionych do ich pochowania, a zarządca cmentarza nie może dochodzić przed sądem zgody na ekshumację szczątków i likwidację grobów.

Ekshumacja zwłok i szczątków może być dokonana (art. 15 ust. 1 ustawy z 31.1.1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 2126 ze zm.; dalej: CmentU):

1) na umotywowaną prośbę osób uprawnionych do pochowania zwłok za zezwoleniem właściwego inspektora sanitarnego,

2) na zarządzenie prokuratora lub sądu,

3) na podstawie decyzji właściwego inspektora sanitarnego w razie zajęcia terenu cmentarza na inny cel, przy czym w tym wypadku zwłoki i szczątki powinny być pochowane na nowo w innym miejscu, a w przypadkach wywłaszczenia terenu cmentarnego koszt ekshumacji i przeniesienia ponosi nabywca terenu (art. 15 ust. 2 CmentU).

Ważne
Dokonanie ekshumacji możliwe jest na zarządzenie sądu lub prokuratora, jednakże SN (uchw. z 29.6.2016 r., III CZP 24/16) stwierdził, żezarządca cmentarza nie może na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 2 CmentU domagać się skutecznie wydania przez sąd zezwolenia na ekshumację zwłok lub szczątków ludzkich. Ingerencja w groby i zwłoki jest bowiem działaniem wyjątkowym, uzasadnionym – w przypadku braku lub niemożności uzyskania zgody uprawnionych do pochówku, w tym bliskich zmarłego – jedynie potrzebami postępowania sądowego.

W celu dokonania oględzin lub otwarcia zwłok prokurator albo sąd może zarządzić wyjęcie zwłok z grobu (art. 210 ustawy z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.). Tylko w takich wypadkach, oraz wskazanych w art. 15 ust. 1 pkt 1-2 CmentU, można dokonywać ekshumacji, a w sytuacji określonej w art. 15 ust. 1 pkt 3 CmentU – także likwidacji grobów. Zarządca cmentarza sprawuje jedynie zarząd nad terenem cmentarza, nie ma natomiast prawa samodzielnego dysponowania grobami i szczątkami ludzkimi – wskazał SN w uzasadnieniu do cyt. wyżej uchwały.