Regionalna Izba Obrachunkowa stwierdziła wiele naruszeń regulacji GospNierU. Jednym z tych naruszeń było to związane z zaniechaniem gminy podawania w zawiadomieniu o miejscu i terminie zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości – informacji o uprawnieniu gminy do odstąpienia od umowy i zatrzymania wpłaconego wadium na wypadek gdy nabywca nie przystąpi do zawarcia umowy.
Warto przy tym wspomnieć, że instytucja wadium odgrywa znaczącą rolę w przeprowadzaniu przetargów na zbycie nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność JST. Założenie to ma normatywną podstawę w przepisach PrzetargR. Z jego regulacji wynika m.in., że w przetargu mogą brać udział osoby, które, z zastrzeżeniem § 5, wniosą wadium w terminie wyznaczonym w ogłoszeniu o przetargu. Właściwy organ ustala wysokość wadium, które nie może być niższe niż 5% ceny wywoławczej i wyższe niż 20% tej ceny. Wadium może być wnoszone w pieniądzu, obligacjach Skarbu Państwa lub papierach wartościowych dopuszczonych do obrotu publicznego. Właściwy organ wskazuje w ogłoszeniu o przetargu przynajmniej jedną formę wniesienia wadium. Komisja przetargowa przed otwarciem przetargu stwierdza wniesienie wadium przez uczestników przetargu. Wyznaczony termin wniesienia wadium powinien być ustalony w taki sposób, aby umożliwiał komisji przetargowej stwierdzenie, nie później niż 3 dni przed przetargiem, że dokonano wniesienia.
Z punktu widzenia poruszonej problematyki kluczowe jest to, że podstawę prawną zatrzymania wadium przez organizatora przetargu ‒ gdy nabywca wyłoniony w tym przetargu nie stawi się bez usprawiedliwienia w miejscu i czasie wyznaczonym do zawarcia umowy ‒ stanowi wspomniany art. 41 ust. 2. W uproszczeniu można więc stwierdzić, że mechanizm zatrzymania wadium w podanej sytuacji, ma za zadanie wzmocnić pewność gminy, co do zawarcia finalnej umowy sprzedaży nieruchomości z jej nabywcą.
Podsumowując, w zaleceniach pokontrolnych RIO wskazała aby gmina zamieszczała w zawiadomieniach o miejscu i terminie zawarcia umowy sprzedaży, informację o uprawnieniu organizatora przetargu do odstąpienia od zawarcia umowy i zatrzymania wpłaconego wadium, w sposób określony w art. 41 ust. 2 GospNierU. Warto dodać, że mechanizm ten z jednej strony jest korzystnym rozwiązaniem dla gminy, z drugiej zaś strony „dyscyplinuje” nabywców nieruchomości samorządowych do zawierania finalnych umów sprzedaży. W tym kontekście zalecenia RIO są prawnie uzasadnione, bowiem w założeniu służą interesowi gminy i pewności obrotu.