Ustawą z 1.12.2016 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 2024; dalej: VATZmU16) wprowadzono zmiany do art. 17 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 710 ze zm., dalej: VATU).
Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 8 VATU podatnikami będą osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, nabywające usługi wymienione w załączniku nr 14 do VATU, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
a) usługodawcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15 VATU, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 VATU
b) usługobiorcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15 VATU, zarejestrowany jako podatnik VAT czynny
Załącznik nr 14 do VATU, zawiera katalog usług budowlanych lub grupy usług budowlanych, objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia, wskazanych w pozycjach od 2-48, według symbolu PKWiU.
Są to między innymi roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych (prace związane z budową nowych budynków, przebudową lub remontem istniejących budynków), roboty związane z wykonywaniem instalacji elektrycznych, instalacji gazowych, wodno-kanalizacyjnych i odwadniających, cieplnych, wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, roboty tynkarskie, malarskie, roboty związane z wykonywaniem konstrukcji dachowych. Odwrotnym obciążeniem mają zostać objęte prace związane z budową, przebudową, remontem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych, roboty związane z rozbiórką i burzeniem obiektów budowlanych, wykonywaniem instalacji elektrycznych, wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, wentylacyjnych, klimatyzacyjnych i gazowych, zakładaniem izolacji i ogrodzeń, roboty tynkarskie, malarskie i inne wykończeniowe roboty budowlane.
W dodanym do art. 17 VATU ust. 1h wskazuje się, że w przypadku usług wymienionych w poz. 2-48 załącznika nr 14 do VATU przepis ust. 1 pkt 8 VATU stosuje się, jeżeli usługodawca świadczy te usługi jako podwykonawca.
Mechanizm odwrotnego obciążenia dotyczy tylko przypadku, gdy usługodawca będzie świadczył te usługi jako podwykonawca. Podwykonawcy, na rzecz innych podwykonawców lub na rzecz głównego wykonawcy wystawiają faktury na zasadzie odwrotnego obciążenia. Ich nabywca zobowiązany jest rozliczyć podatek z tytułu nabycia. Jedynie faktura wystawiona przez głównego wykonawcę na rzecz inwestora będzie rozliczona na zasadach ogólnych. Główny wykonawca wykaże w niej podatek VAT należny.
W przypadku spełnienia łącznie dwóch warunków: obie strony transakcji są czynnymi podatnikami VAT, u usługodawcy sprzedaż nie jest zwolniona od podatku i jest on podwykonawcą, będzie miał zastosowanie mechanizm odwrotnego obciążenia.
Jeżeli którykolwiek z wyżej wymienionych warunków nie zostanie spełniony, usługa będzie podlegać rozliczeniu na zasadach ogólnych. Wtedy podatek rozliczy usługodawca.
Artykuł 5 VATZmU16 wskazuje że, przepisy art. 17 ust. 1 pkt 8 VATU, stosuje się do usług wymienionych w poz. 2-48 załącznika nr 14 do VATU, które zostały wykonane od 1.1.2017 r.
W celu ustalenia momentu wykonania usług stosuje się przepisy art. 19a ust. 2 i 3 VATU.
Usługi wykonane do 31.12.2016 r. będą rozliczane na zasadach ogólnych, czyli podatek rozliczy usługodawca.
Zgodnie z art. 8 VATZmU16, w przypadku uiszczenia przed dniem 1.1.2017 r. całości lub części zapłaty na poczet dokonanych od tego dnia dostaw towarów lub świadczenia usług, dla których podatnikiem od dnia 1.1.2017 r. stał się nabywca zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 7 lub 8 VATU, korekty rozliczenia tej zapłaty dokonuje się w rozliczeniu za okres, w którym dokonano dostawy tych towarów lub wykonano tę usługę.