Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawa. Wynika to z art. 161 ustawy z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm. – dalej: KP).
Urlop wypoczynkowy a urlop „na żądanie”
Urlopu wypoczynkowego udziela pracodawca, z wyłączeniem urlopu na żądanie. Pracodawca powinien też dążyć do tego, aby wszyscy pracownicy mający prawo do urlopu w danym roku złożyli wnioski urlopowe w trakcie sporządzania planu urlopów.
Urlop zaległy powinien być wykorzystany do 30 września
Urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z art. 163 KP należy pracownikowi udzielić najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego; nie dotyczy to urlopu na żądanie (art. 168 KP).
Wskazany wyżej termin do 30 września jest dochowany, gdy pracownik rozpoczął urlop przed 30 września roku kalendarzowego. Udzielenie pracownikowi zaległego urlopu do końca września nie wymaga zgody pracownika, gdy w tym czasie biegnie okres wypowiedzenia umowy o pracę.
Prawo do zaległego urlopu i ekwiwalent pieniężny
Niewykorzystanie urlopu przed upływem 30 września nie powoduje utraty przez pracownika prawa do tego urlopu, dopóki nie nastąpi przedawnienie roszczenia o urlop. Prawo do niewykorzystanego urlopu zaległego z powodu rozwiązania umowy o pracę i braku możliwości jego wykorzystania w okresie wypowiedzenia umowy o pracę przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego. W tym dniu rozpoczyna się również bieg terminu przedawnienia roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione urlopy wypoczynkowe.
Orzecznictwo
W wyroku z 7.5.2008 r., II PK 313/07 SN podkreślił, że nie można czynić zarzutu nadużycia prawa pracownikowi żądającemu ekwiwalentu za zaległy urlop wypoczynkowy (art. 8 KP w związku z art. 171 § 1 KP), jeżeli nie miał możliwości skorzystania z urlopu udzielonego mu przez pracodawcę w terminie określonym w art. 168 KP.
W wyroku z 5.12.2000 r., I PKN 121/00 SN orzekł, że zawiadomienie pracodawcy o rozpoczęciu zaległego urlopu wypoczynkowego nie usprawiedliwia nieobecności pracownika w pracy. Naruszenie przez pracodawcę obowiązku udzielania pracownikowi urlopu wypoczynkowego za dany rok do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego, nie uprawnia pracownika do rozpoczęcia po tym terminie urlopu bez zgody pracodawcy.
Warto też przytoczyć wyrok SN z 5.2.1991 r., I PR 407/90, w którym sąd ten orzekł, że brak wyraźnej zgody pracownika na udzielenie mu urlopu zaległego w okresie wypowiedzenia nie rodzi automatycznie po jego stronie roszczenia o ekwiwalent za niewykorzystany urlop, ponieważ konieczne jest przeprowadzenie przez niego dowodu, że mimo nieświadczenia pracy i pobierania wynagrodzenia w okresie wypowiedzenia, traktowanego przez zakład pracy jako faza równoczesnego korzystania z urlopu wypoczynkowego, pozostawał w gotowości do wykonywania pracy, a zakład pracy go do niej nie dopuszczał.
