Zasady przeznaczania środków z opłat za sprzedaż alkoholu – kluczowe są zapisy gminnego programu profilaktyki

W pierwszej kolejności odniesiono się do regulacji prawnych AlkU. Wskazano na art. 4¹ ust. 1 AlkU, z którego m.in. wynika, że prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu należy do zadań własnych gmin. W szczególności zadania te obejmują:

1) zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu;

2) udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie;

3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, (….)

4) wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych;

6) podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów określonych w art. 13¹ i 15 AlkU oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego;

7) wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez organizowanie i finansowanie centrów integracji społecznej.

Nadto, jak wynika z 4¹ ust. 2 AlkU, realizacja zadań, o których mowa w ust. 1, jest prowadzona w postaci gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych stanowiącego część strategii rozwiązywania problemów społecznych, uchwalanego corocznie przez radę gminy.

Zwrócono wreszcie uwagę na kluczowy przepis art. 18² AlkU, z którego wynika, że dochody z opłat za zezwolenia wydane na podstawie art. 18 lub art. 18¹ AlkU oraz dochody z opłat określonych w art. 11¹ AlkU wykorzystywane będą na realizację:

1) gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz Gminnych Programów, o których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii,

2) zadań realizowanych przez placówkę wsparcia dziennego, o której mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (…)

– i nie mogą być przeznaczane na inne cele.

Regionalna Izba Obrachunkowa zweryfikowała zapisy gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i stwierdziła, że zadanie w postaci zakupu pojazdu ratowniczo-gaśniczego nie wpisuje się do katalogu zadań objętych wspomnianym programem. W konsekwencji izba uznała, że zmiana budżetu gminy w podanym zakresie naruszała ww. regulacje ustawowe. 

Podsumowując, z powyższego wynika, że co do zasady, środki uzyskane przez gminę z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych nie mogą być wydatkowane na inne cele, aniżeli określone w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, czy w programach przeciwdziałania narkomanii oraz na zadania realizowane przez placówkę wsparcia dziennego. Nie jest jednak wykluczone, aby środki te były możliwe do przeznaczenia dla jednostki straży pożarnej – bowiem regionalna izba obrachunkowa tego zasadniczo nie wykluczyła. Jak należy wnioskować z istoty uzasadnienia omawianej uchwały, kluczowe są zapisy ww. gminnego programu. Możliwe jest bowiem zaangażowanie w realizację zadań również wspomnianych jednostek. W konsekwencji o legalności przeznaczenia środków np. na zakup pojazdu ratowniczo-gaśniczego mogą przesądzać odpowiednie zapisy ww. regulaminu wskazujące na formy realizacji zadań np. przy pomocy pojazdów gaśniczych, co mogłoby służyć m.in. prowadzeniu  profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych.