Zasady dotyczące potrącania wynagrodzenia z umowy o pracę określają zarówno przepisy Kodeksu pracy, jak i Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: KPC).

W razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych jest to kwota do wysokości 3/5 wynagrodzenia, natomiast w przypadku egzekucji innych należności – do wysokości 1/2 wynagrodzenia. Przepisy zapewniają też ochronę określonych kwot przed potrąceniami, co ma zapewnić dłużnikowi środki do życia.

Zajmowanie przez komornika wynagrodzeń z umów o dzieło i umów zleceń

Mniej jasne dla dłużników są zasady, związane z egzekucją komorniczą wynagrodzeń z umów cywilnoprawnych.

W odpowiedzi na interpelacje poselską (nr 27 204) Ministerstwo Sprawiedliwości powołało się na art. 833 KPC, zgodnie z którym wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy. Ochronę wynagrodzenia osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych zapewnia natomiast przepis art. 833 § 2 KPC. Stanowi on, że przepis § 1 stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie dłużnikowi utrzymania.

Jeżeli dłużnik otrzymuje wynagrodzenie ze stosunku pracy, to utrzymuje siebie i swoją rodzinę właśnie z tego świadczenia. Uzyskiwane jednocześnie przez dłużnika świadczenia powtarzające się, które pochodzą z innych źródeł (np. umów cywilnoprawnych), podlegają zatem egzekucji w całości. Dlatego też przepis art. 833 § 2 KPC przewiduje ograniczenia egzekucji w zakresie świadczeń wynikających z umów prawa cywilnego (np. umów o świadczenie usług, umów zlecenia, umów o dzieło czy umów agencyjnych), ale tylko wtedy, gdy ich celem jest zapewnienie utrzymania dłużnika. Do takich świadczeń znajdują wówczas odpowiednie zastosowanie przepisy art. 87 i art. 87¹ KP, które przewidują stosowne ograniczenia w przypadku egzekucji kierowanej do wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę.

Nie zawsze komornik sądowy posiada dostateczne rozeznanie co do źródeł utrzymania dłużnika. Dłużnikowi przysługują jednak środki prawne gwarantujące mu ochronę (np. skarga do sądu na zajęcie i połączony z nią wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego). Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ograniczeń egzekucji jest dwuinstancyjne.

Resort sprawiedliwości: ujednolicenie egzekucji z umów o pracę i umów cywilnoprawnych jest nieuzasadnione

Ministerstwo Sprawiedliwości odniosło się również do zawartej w interpelacji poselskiej propozycji ujednolicenia przepisów dotyczących zajęć w taki sposób, aby komornik mógł w każdym przypadku zająć maksymalnie 50% wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę i umów cywilnoprawnych. Zdaniem resortu sprawiedliwości wprowadzenie takiego rozwiązania byłoby nieuzasadnione. Nie ma uzasadnienia do tego, aby ograniczeniem egzekucji objąć wszystkie świadczenia z tytułu umów cywilnoprawnych. Zdarza się, że świadczenia z tych umów stanowią ewidentnie dodatkowe źródło dochodów dłużnika, które nie jest konieczne do jego utrzymania. Pozbawienie wierzyciela możliwości zaspokojenia się z takich dochodów mogłoby naruszać jego konstytucyjne prawa.

Ponadto proponowane w interpelacji rozwiązanie w dużym stopniu obniżyłoby wysokość wynagrodzenia za pracę podlegającego ochronie przed potrąceniem na poczet zajęcia. Przykładem jest przepis art. 87¹ ust. 1 pkt 1 KP, który stanowi, że przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Przyjęcie proponowanego rozwiązania oznaczałoby, że w razie zajęcia wynagrodzenia za pracę dłużnika, który otrzymuje to wynagrodzenie w minimalnej wysokości, kwota wolna od potrąceń byłaby znacznie niższa od tzw. minimum socjalnego dla jednoosobowego gospodarstwa pracowniczego.

Obniżenie kwoty wolnej od potrąceń jest również niemożliwe ze względu na zobowiązania międzynarodowe Polski dotyczące ochrony wynagrodzenia za pracę. Z art. 10 Konwencji (nr 95) Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej ochrony płacy, przyjętej w Genewie 1.7.1949 r. (Dz.U. z 1955 r. Nr 38, poz. 234) wynika, że płaca powinna być chroniona od zajęcia sądowego w stopniu uznanym za potrzebny do zapewnienia utrzymania pracownika i jego rodziny. Wynagrodzenie za pracę jest zwykle podstawowym, a niejednokrotnie jedynym środkiem służącym utrzymaniu pracownika i jego rodziny. Jego wysokość, nawet po dokonaniu potrąceń, powinna umożliwiać pracownikowi i jego rodzinie egzystencję, a minimalne wynagrodzenie za pracę, po dokonaniu odliczeń ustawowych, stanowi już i tak niską kwotę – uważa Ministerstwo Sprawiedliwości.

Podstawa prawna:

  • odpowiedź na interpelację poselską (nr 27 204)