Zasada polubownego rozstrzygania spraw spornych – nowelizacja KPA

Wspomnianą zasadę sformułowano w art. 13 ustawy z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 23 ze zm., dalej: KPA). Stanowi on, że sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach, można załatwiać w drodze ugody sporządzonej przed organem administracji publicznej, czyli w ramach ugody administracyjnej. Przy czym organ, przed którym toczy się postępowanie w sprawie, powinien w tych przypadkach podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia ugody.

W projekcie zaproponowano zmianę art. 13 KPA. Po pierwsze, zgodnie z proponowaną treścią art. 13 § 1 KPA, organy administracji publicznej w sprawach, których charakter na to pozwala, mają dążyć do polubownego rozstrzygania kwestii spornych oraz ustalania praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania w należących do ich właściwości sprawach, w szczególności przez podejmowanie czynności:

1) skłaniających strony do zawarcia ugody, w sprawach, w których uczestniczą strony o spornych interesach;

2) niezbędnych do przeprowadzenia mediacji.

Po drugie, organy administracji publicznej mają podejmować wszystkie uzasadnione na danym etapie postępowania czynności umożliwiające przeprowadzenie mediacji lub zawarcie ugody, a w szczególności udzielać wyjaśnień o możliwościach i korzyściach polubownego załatwienia sprawy (proponowana treść art. 13 § 2 KPA).

Projekt formułuję więc omawianą zasadę w sposób szerszy, niż w obecnie obowiązującym kształcie. Jak podkreślają projektodawcy w uzasadnieniu do projektu, już samo sformułowanie „polubowne rozstrzyganie kwestii spornych oraz ustalanie praw i obowiązków” ma stanowić sygnał istotnego przewartościowania zasady dotychczas obowiązującej. Podejmowanie przez organ czynności skłaniających strony do zawarcia ugody nie jest bowiem, zgodnie z proponowaną zmianą, jedynym celem realizowania zasady polubownego załatwiania spraw. Jak chcą projektodawcy, istota tej zasady w proponowanym brzmieniu sprowadza się do dążenia do polubownego rozwiązywania wszystkich kwestii spornych w toku postępowania, a także ustalania w ten sposób praw i obowiązków stron . Zasada określona w proponowanym art. 13 KPA ma być realizowana jako:

1) metoda działania organu (mediacje między stroną postępowania a organem administracji publicznej albo mediacje między stronami postępowania);

2) sposób wypracowania rozstrzygnięcia sprawy (poprzez zawarcie i zatwierdzenie ugody administracyjnej albo wydanie decyzji administracyjnej).

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu: „Proponuje się, aby podejmowanie przez organy administracji czynności zmierzających do polubownego rozwiązywania kwestii spornych było aktualne w każdej sprawie, której charakter na to pozwala, i na właściwych do tego etapach postępowania, o ile będzie to zgodne z przepisami prawa. Dążenie do polubownego rozwiązywania kwestii spornych oraz ustalania praw i obowiązków stron postępowania znajduje wyraz w szczególności w podejmowaniu czynności skłaniających strony do zawarcia ugody (w sprawach, w których uczestniczą strony o spornych interesach) oraz w podejmowaniu czynności niezbędnych do przeprowadzenia mediacji”.