Zapewnienie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami

W Dz.U. z 2019 r. pod poz. 1696 opublikowano ustawę z 19.7.2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (dalej: ustawa).

1. Czego dotyczy ustawa

Ustawa określa środki służące zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz obowiązki podmiotów publicznych w tym zakresie. Przy czym, istotne zastosowanie znajdą tu także przepisy ustawy z 4.4.2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 848; dalej: DostępCyfrU).

Ustawa wyjaśnia też podstawowe pojęcia, którymi objęto zakres jej regulacji, i tak:

2. Podmioty zobowiązane do stosowania nowych zasad

Ustawa nakłada obowiązki określone w ustawie na podmioty publiczne, a są nimi:

1. jednostki sektora finansów publicznych (art. 9 ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869 ze zm.);
2. inne, niż określone wyżej, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej;
3. związki podmiotów wymienionych w pkt. 1 i 2;
4. inne, niż określone w pkt. 1, osoby prawne, utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli podmioty, o których mowa w tym przepisie oraz w pkt 1 i 2, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot: finansują je w ponad 50% lub posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, lub sprawują nadzór nad organem zarządzającym, lub mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego;
5. związki podmiotów, o których mowa w pkt. 4. 

Jednak, także przedsiębiorcy oraz organizacje pozarządowe mają dążyć w prowadzonej działalności do zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.

Natomiast zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy, który wchodzi w życie 6.9.2021 r., w przypadku gdy podmiot inny niż podmiot publiczny realizuje, na podstawie umowy zawartej z podmiotem publicznym, zadanie finansowane z udziałem środków publicznych, jest obowiązany do zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w zakresie określonym w tej umowie.

Podmiot publiczny zapewnia dostępność osobom ze szczególnymi potrzebami przez stosowanie uniwersalnego projektowania lub racjonalnych usprawnień, a w ramach zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami podejmuje także działania mające na celu:

Zgodnie z przepisami art. 4 ust. 3 i 4 ustawy, które wchodzą w życie 6.9.2021 r., w przypadku zlecania lub powierzania, na podstawie umowy, realizacji zadań publicznych finansowanych z udziałem środków publicznych lub udzielania zamówień publicznych podmiotom innym niż podmioty publiczne, podmiot publiczny będzie miał obowiązek określić w treści umowy warunki służące zapewnieniu omawianej dostępności w zakresie tych zadań publicznych lub zamówień publicznych, z uwzględnieniem minimalnych wymagań, o których mowa w art. 6 ustawy. Zapewnienie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w ramach tej umowy następuje, o ile jest to możliwe, z uwzględnieniem uniwersalnego projektowania.

3. Minimalne wymagania

Zgodnie z art. 6 ustawy minimalne wymagania służące zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami obejmują trzy grupy zagadnień.

W zakresie dostępności architektonicznej:

W zakresie dostępności cyfrowej:

– wymagania określone w DostępCyfrU.

W zakresie dostępności informacyjno-komunikacyjnej:

Przy czym, jeżeli w indywidualnym przypadku podmiot publiczny nie jest w stanie, w szczególności ze względów technicznych lub prawnych, zapewnić dostępności osobie ze szczególnymi potrzebami w zakresie, o którym mowa w pkt 1 i 3, podmiot ten ma obowiązek zapewnić takiej osobie dostęp alternatywny. Polega on w szczególności na:

4. Obowiązki sprawozdawcze

Zgodnie z przepisami art. 11 ustawy podmiot publiczny przekazuje co 4 lata, najpóźniej do 31 marca danego roku, raport o stanie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w danym podmiocie, i publikuje go na swojej stronie podmiotowej BIP, a jeżeli nie ma takiej strony – na swojej stronie internetowej. Raport będzie przygotowywany na formularzu opracowanym przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego (obecnie Minister Inwestycji i Rozwoju; dalej: MIR) i udostępnionym na jego BIP.

Raport zawiera:

Raport przekazuje się dwóm organom. Jeżeli raport przygotowuje organ (minister) określony w art. 5 § 2 pkt 4 ustawy z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2096 ze zm.; dalej: KPA) oraz inny podmiot publiczny o ogólnokrajowym zasięgu działania, raport przekazuje się do MIR. Zgodnie z art. 5 § 2 pkt 4 KPA, ministrowie w rozumieniu KPA to Prezes i wiceprezes Rady Ministrów pełniący funkcję ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, ministrowie kierujący określonym działem administracji rządowej, przewodniczący komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, kierownicy centralnych urzędów administracji rządowej podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów lub właściwego ministra, a także kierowników innych równorzędnych urzędów państwowych. Raporty przygotowywane przez tych ministrów zawierają także informacje zbiorcze o stanie zapewniania omawianej dostępności w zakresie działalności jednostek podległych oraz nadzorowanych przez te organy.

Natomiast w przypadku raportów przygotowywanych przez inne podmioty publiczne, przekazuje się je do właściwego miejscowo wojewody.

Następnie wojewoda, w terminie do 30 czerwca danego roku, przygotowuje zbiorczy raport o stanie zapewniania dostępności na terenie danego województwa, uwzględniający dane z raportów, które sam otrzymał od podmiotów publicznych, i przekazuje go MIR.

5. Koordynator do spraw dostępności

Każdy podmiot będący: organem władzy publicznej, w tym organem administracji rządowej i samorządowej, organem kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądem i trybunałem, wyznacza co najmniej jedną osobę pełniącą funkcję koordynatora do spraw dostępności. Do zadań takiego koordynatora należy w szczególności:

Podmiot wymieniony wyżej publikuje na swoim BIP, a jeżeli nie ma BIP – na swojej stronie internetowej, dane kontaktowe koordynatora do spraw dostępności oraz treść planu działania.

6. Certyfikacja dostępności

Certyfikacja dostępności ma na celu potwierdzenie, czy podmiot publiczny zapewnia dostępność osobom ze szczególnymi potrzebami. Certyfikacja obejmuje:

Certyfikacji dokonują wyłącznie podmioty posiadające zasoby organizacyjne, kadrowe oraz narzędzia pozwalające na należyte przeprowadzenie certyfikacji, wyłonione przez MIR po przeprowadzeniu otwartego naboru.

7. Postępowanie skargowe

Każdy, bez konieczności wykazania interesu prawnego lub faktycznego, ma prawo poinformować podmiot publiczny o braku dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej tego podmiotu.

Natomiast osoba ze szczególnymi potrzebami lub jej przedstawiciel ustawowy, po wykazaniu interesu faktycznego, ma prawo wystąpić z wnioskiem o zapewnienie dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej. Wniosek ten wnosi się do podmiotu publicznego, z którego działalnością jest związane żądanie zapewnienia dostępności zawarte we wniosku i zawiera on:

Ustawa przewiduje kilka zasad realizacji tego wniosku:

1. zapewnienie dostępności, w zakresie określonym we wniosku o zapewnienie dostępności, następuje bez zbędnej zwłoki nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku;
2. jeżeli zapewnienie dostępności, w zakresie określonym we wniosku nie jest możliwe w tym terminie, podmiot niezwłocznie powiadamia wnioskodawcę o przyczynach opóźnienia i wskazuje nowy termin zapewnienia dostępności, nie dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku;
3. w przypadkach uzasadnionych wyjątkowymi okolicznościami, gdy zapewnienie dostępności w zakresie określonym we wniosku o zapewnienie dostępności jest niemożliwe lub znacznie utrudnione, w szczególności ze względów technicznych lub prawnych, podmiot publiczny niezwłocznie zawiadamia wnioskodawcę o braku możliwości zapewnienia dostępności, co nie zwalnia podmiotu publicznego z obowiązku zapewnienia dostępu alternatywnego;
4. w zawiadomieniu tym podmiot publiczny uzasadnia swoje stanowisko, w szczególności wskazuje okoliczności uniemożliwiające zapewnienie dostępności w zakresie określonym we wniosku.

W przypadku gdy podmiot nie zapewnił wnioskodawcy dostępności na tych zasadach wnioskodawcy służy prawo złożenia skargi na brak dostępności, którą można wnieść do Prezesa Zarządu PFRON, w terminie 30 dni od dnia:

Postępowanie przed Prezesem Zarządu PFRON jest jednoinstancyjne.

W wyniku wniesionej skargi, w przypadku stwierdzenia, że niezapewnienie dostępności w zakresie żądanym przez skarżącego nastąpiło na skutek naruszenia przepisów ustawy, Prezes Zarządu PFRON nakazuje podmiotowi publicznemu, w drodze decyzji, zapewnienie dostępności, wraz z określeniem:

1. sposobu zapewnienia dostępności skarżącemu;
2. terminu realizacji nakazu, nie krótszego niż 30 dni, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – nie krótszego niż 60 dni, od dnia doręczenia decyzji.

Przepisy dotyczące postępowania skargowego, tj. art. 29–34 ustawy, wchodzą w życie 6.9.2021 r.