W Dz.U. z 2019 r. pod poz. 1696 opublikowano ustawę z 19.7.2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (dalej: ustawa).
1. Czego dotyczy ustawa
Ustawa określa środki służące zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz obowiązki podmiotów publicznych w tym zakresie. Przy czym, istotne zastosowanie znajdą tu także przepisy ustawy z 4.4.2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 848; dalej: DostępCyfrU).
Trzeba pamiętać, że przepisy ustawy dotyczące dostępności cyfrowej (art. 1 ust. 2, art. 6 pkt 2 i art. 7 ust. 3 ustawy) wchodzą w życie w zakresie:
Ustawa wyjaśnia też podstawowe pojęcia, którymi objęto zakres jej regulacji, i tak:
2. Podmioty zobowiązane do stosowania nowych zasad
Ustawa nakłada obowiązki określone w ustawie na podmioty publiczne, a są nimi:
Jednak, także przedsiębiorcy oraz organizacje pozarządowe mają dążyć w prowadzonej działalności do zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.
Natomiast zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy, który wchodzi w życie 6.9.2021 r., w przypadku gdy podmiot inny niż podmiot publiczny realizuje, na podstawie umowy zawartej z podmiotem publicznym, zadanie finansowane z udziałem środków publicznych, jest obowiązany do zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w zakresie określonym w tej umowie.
Podmiot publiczny zapewnia dostępność osobom ze szczególnymi potrzebami przez stosowanie uniwersalnego projektowania lub racjonalnych usprawnień, a w ramach zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami podejmuje także działania mające na celu:
Zgodnie z przepisami art. 4 ust. 3 i 4 ustawy, które wchodzą w życie 6.9.2021 r., w przypadku zlecania lub powierzania, na podstawie umowy, realizacji zadań publicznych finansowanych z udziałem środków publicznych lub udzielania zamówień publicznych podmiotom innym niż podmioty publiczne, podmiot publiczny będzie miał obowiązek określić w treści umowy warunki służące zapewnieniu omawianej dostępności w zakresie tych zadań publicznych lub zamówień publicznych, z uwzględnieniem minimalnych wymagań, o których mowa w art. 6 ustawy. Zapewnienie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w ramach tej umowy następuje, o ile jest to możliwe, z uwzględnieniem uniwersalnego projektowania.
W tym celu zmieniono art. 5a ust. 7 pkt 1 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 506 ze zm.), zgodnie z którym rada gminy określa w drodze uchwały wymagania, jakie powinien spełniać projekt budżetu obywatelskiego, w tym wymogi formalne, jakim powinny odpowiadać zgłaszane projekty, a po zmianie także z uwzględnieniem – o ile jest to możliwe – uniwersalnego projektowania, o którym mowa w art. 2 pkt 4 ustawy.
3. Minimalne wymagania
Zgodnie z art. 6 ustawy minimalne wymagania służące zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami obejmują trzy grupy zagadnień.
W zakresie dostępności architektonicznej:
W zakresie dostępności cyfrowej:
– wymagania określone w DostępCyfrU.
W zakresie dostępności informacyjno-komunikacyjnej:
Przy czym, jeżeli w indywidualnym przypadku podmiot publiczny nie jest w stanie, w szczególności ze względów technicznych lub prawnych, zapewnić dostępności osobie ze szczególnymi potrzebami w zakresie, o którym mowa w pkt 1 i 3, podmiot ten ma obowiązek zapewnić takiej osobie dostęp alternatywny. Polega on w szczególności na:
Jeżeli podmiot publiczny, w okresie 24 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy (czyli do 5.9.2021 r.), nie zapewni dostępności osobie ze szczególnymi potrzebami, zapewnienie dostępu alternatywnego jest traktowane jako zapewnienie dostępności.
4. Obowiązki sprawozdawcze
Zgodnie z przepisami art. 11 ustawy podmiot publiczny przekazuje co 4 lata, najpóźniej do 31 marca danego roku, raport o stanie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w danym podmiocie, i publikuje go na swojej stronie podmiotowej BIP, a jeżeli nie ma takiej strony – na swojej stronie internetowej. Raport będzie przygotowywany na formularzu opracowanym przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego (obecnie Minister Inwestycji i Rozwoju; dalej: MIR) i udostępnionym na jego BIP.
Niezależnie od powyższego obowiązku, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, MIR może, w każdym czasie, występować do podmiotów publicznych o przedstawienie sprawozdań dotyczących zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w zakresie ich działalności (art. 12 ustawy).
Raport zawiera:
Raport przekazuje się dwóm organom. Jeżeli raport przygotowuje organ (minister) określony w art. 5 § 2 pkt 4 ustawy z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2096 ze zm.; dalej: KPA) oraz inny podmiot publiczny o ogólnokrajowym zasięgu działania, raport przekazuje się do MIR. Zgodnie z art. 5 § 2 pkt 4 KPA, ministrowie w rozumieniu KPA to Prezes i wiceprezes Rady Ministrów pełniący funkcję ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, ministrowie kierujący określonym działem administracji rządowej, przewodniczący komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, kierownicy centralnych urzędów administracji rządowej podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów lub właściwego ministra, a także kierowników innych równorzędnych urzędów państwowych. Raporty przygotowywane przez tych ministrów zawierają także informacje zbiorcze o stanie zapewniania omawianej dostępności w zakresie działalności jednostek podległych oraz nadzorowanych przez te organy.
Natomiast w przypadku raportów przygotowywanych przez inne podmioty publiczne, przekazuje się je do właściwego miejscowo wojewody.
Następnie wojewoda, w terminie do 30 czerwca danego roku, przygotowuje zbiorczy raport o stanie zapewniania dostępności na terenie danego województwa, uwzględniający dane z raportów, które sam otrzymał od podmiotów publicznych, i przekazuje go MIR.
Przy MIR działa Rada Dostępności, jako jego organ opiniodawczo-doradczy. MIR, na podstawie otrzymanych raportów podmiotów przygotowuje, w terminie do 30 listopada danego roku, swój raport o stanie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w kraju i przekazuje go do zaopiniowania Radzie Dostępności.
5. Koordynator do spraw dostępności
Każdy podmiot będący: organem władzy publicznej, w tym organem administracji rządowej i samorządowej, organem kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądem i trybunałem, wyznacza co najmniej jedną osobę pełniącą funkcję koordynatora do spraw dostępności. Do zadań takiego koordynatora należy w szczególności:
Podmiot wymieniony wyżej publikuje na swoim BIP, a jeżeli nie ma BIP – na swojej stronie internetowej, dane kontaktowe koordynatora do spraw dostępności oraz treść planu działania.
6. Certyfikacja dostępności
Certyfikacja dostępności ma na celu potwierdzenie, czy podmiot publiczny zapewnia dostępność osobom ze szczególnymi potrzebami. Certyfikacja obejmuje:
Certyfikacji dokonują wyłącznie podmioty posiadające zasoby organizacyjne, kadrowe oraz narzędzia pozwalające na należyte przeprowadzenie certyfikacji, wyłonione przez MIR po przeprowadzeniu otwartego naboru.
Zasady certyfikacji określają przepisy art. 15–28 ustawy, które wchodzą w życie 6.3.2021 r.
7. Postępowanie skargowe
Każdy, bez konieczności wykazania interesu prawnego lub faktycznego, ma prawo poinformować podmiot publiczny o braku dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej tego podmiotu.
Natomiast osoba ze szczególnymi potrzebami lub jej przedstawiciel ustawowy, po wykazaniu interesu faktycznego, ma prawo wystąpić z wnioskiem o zapewnienie dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej. Wniosek ten wnosi się do podmiotu publicznego, z którego działalnością jest związane żądanie zapewnienia dostępności zawarte we wniosku i zawiera on:
Ustawa przewiduje kilka zasad realizacji tego wniosku:
W przypadku gdy podmiot nie zapewnił wnioskodawcy dostępności na tych zasadach wnioskodawcy służy prawo złożenia skargi na brak dostępności, którą można wnieść do Prezesa Zarządu PFRON, w terminie 30 dni od dnia:
Postępowanie przed Prezesem Zarządu PFRON jest jednoinstancyjne.
W wyniku wniesionej skargi, w przypadku stwierdzenia, że niezapewnienie dostępności w zakresie żądanym przez skarżącego nastąpiło na skutek naruszenia przepisów ustawy, Prezes Zarządu PFRON nakazuje podmiotowi publicznemu, w drodze decyzji, zapewnienie dostępności, wraz z określeniem:
W przypadku braku realizacji nakazu w terminie stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji dotyczące grzywny w celu przymuszenia. Organem egzekucyjnym w zakresie grzywien w celu przymuszenia jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy miejscowo ze względu na siedzibę podmiotu, w stosunku do którego został wydany nakaz.
Przepisy dotyczące postępowania skargowego, tj. art. 29–34 ustawy, wchodzą w życie 6.9.2021 r.
* Pola wymagane
Zasady przetwarzania danych osobowych: Administratorem danych osobowych jest Wydawnictwo C.H.Beck sp. z o.o., Warszawa, ul. Bonifraterska 17, kontakt: daneosobowe[at]beck.pl. Dane przetwarzamy w celu marketingu własnych produktów i usług, w celach wskazanych w treści zgód, jeśli były wyrażane, w celu realizacji obowiązków prawnych, oraz w celach statystycznych. W sytuacjach przewidzianych prawem, przysługują Ci prawa do: dostępu do swoich danych, otrzymania ich kopii, sprostowania, usunięcia, ograniczenia przetwarzania, przenoszenia, cofnięcia zgody oraz wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych. Pełne informacje w Polityce prywatności.