1. Omówienie przepisów
W Dz.U. z 1.6.2016 r. pod poz. 744 opublikowano ustawę z 1.4.2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
Według nowych przepisów nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, w tym dróg, ulic, mostów i placów, nadawane przez jednostki samorządu terytorialnego nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny, ani w inny sposób takiego ustroju propagować. Za propagujące komunizm uważa się także nazwy odwołujące się do osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących represyjny, autorytarny i niesuwerenny system władzy w Polsce w latach 1944–1989.
2. Komentarz
Ustawa przewiduje administracyjną rolę dla wojewody, który ma stać na straży zgodności z jej przepisami. Wojewoda będzie mógł przede wszystkim stwierdzić nieważność uchwały samorządowej naruszającej zakaz propagowania ustrojów totalitarnych. Zgodnie z nowymi przepisami stwierdzenie przez wojewodę nieważności uchwały nadającej nazwę budowli, obiektowi lub urządzeniu użyteczności publicznej wbrew zasadom wynikającym z nowych przepisów,wymaga opinii Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu potwierdzającej tę niezgodność. Wojewoda może także zasięgnąć opinii Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Jeżeli w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia nadzorczego stwierdzającego nieważność wspomnianej wyżej uchwały nie zostanie nadana nowa nazwa, a jej nadanie jest konieczne do oznaczania adresów, wówczas wojewoda wyda zarządzenie zastępcze, w którym nadaje nazwę zgodną z nowymi przepisami. Jednak wydanie takiego zarządzenia w sprawie nadania nazwy drodze wewnętrznej będzie wymagało uzyskania pisemnej zgody właścicieli terenów, na których jest ona zlokalizowana. Do czasu nadania nowej nazwy będzie stosowana nazwa dotychczasową.
Co istotne, zasady te dotyczą także nazw budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej nadawanych przez związki jednostek samorządu terytorialnego i związki metropolitalne.
Ustawa przewiduje też rolę dla wojewody w dostosowaniu nowych przepisów do już stosowanych nazw. Jak wynika z przepisu przejściowego, obowiązujące w dniu 2.9.2016 r. nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, w tym dróg, ulic, mostów i placów, upamiętniające osoby, organizacje, wydarzenia lub daty symbolizujące komunizm lub inny ustrój totalitarny lub propagujące taki ustrój w inny sposób, właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego albo związku samorządowego zmienia w terminie 12 miesięcy od tego dnia. W przypadku niewykonania tego obowiązku wojewoda wyda zarządzenie zastępcze, w którym nadaje nazwę zgodną z nowymi przepisami, w terminie 3 miesięcy od dnia, w którym upłynął wspomniany dwunastomiesięczny termin. Jednak wydanie tego zarządzenia wymaga opinii Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Wojewoda będzie też mógł zasięgnąć opinii Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
