Zachowanie terminu przy wnoszeniu pisma procesowego

Stan faktyczny 

M.P. doznał wypadku przy pracy, z tytułu którego żądał odszkodowania od KRUS. M.P. nie zgodził się z decyzją prezesa KRUS i zaskarżył ją do sądu rejonowego, który skargę uwzględnił. Prezes KRUS wniósł apelację do sądu okręgowego, który ją odrzucił jako niedopuszczalną z powodu przekroczenia terminu na jej wniesienie. Wpłynęła ona do tego sądu 22.6.2016 r., a termin do wniesienia apelacji upłynął 20.6.2016 r. Sąd stwierdził, że nie miała znaczenia okoliczność, iż na stemplu pocztowym przesyłki pocztowej, która została oddana u operatora innego niż operator wyznaczony, umieszczona była data 20.6.2016 r., ponieważ art. 165 § 2 KPC uznaje za równoważne z wniesieniem pisma do sądu wyłącznie nadanie pisma procesowego za pośrednictwem operatora wyznaczonego. Prezes KRUS wniósł zażalenie do SN twierdząc, że apelację złożył w terminie, nadając ją w placówce pocztowej operatora pocztowego.

Pytania prejudycjalne 

– Czy art. 7 ust. 1 zd. 1 w zw. z art. 8 dyrektywy 97/67/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 15.12.1997 r. w sprawie wspólnych zasad rozwoju rynku wewnętrznego usług pocztowych Wspólnoty oraz poprawy jakości usług (Dz.U. 1998, L 15, s. 14) zmienionej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/6/WE z 20.2.2008 r. (Dz.U. 2008, L 52, s. 3) (dalej jako: ZmDyr) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on przepisowi prawa krajowego, takiemu jak art. 165 § 2 KPC, który uznaje za równoznaczne z wniesieniem pisma procesowego do danego sądu jedynie oddanie takiego pisma w placówce pocztowej operatora wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej?

– Czy art. 7 ust. 1 zd. 1 ZmDyr w zw. z art. 4 ust. 3 TUE należy interpretować w ten sposób, że korzyść, jaka na mocy przepisu prawa krajowego, takiego jak sporny w postępowaniu głównym, przysługuje operatorowi wyznaczonemu do świadczenia usługi powszechnej, gdyby okazało się, że została ona przyznana z naruszeniem wskazanego art. 7 ust. 1 zd. 1, powinna zostać rozszerzona na innych operatorów pocztowych w celu uniknięcia wszelkiego rodzaju dyskryminacji?

Stanowisko TS

Reguły organizowania usługi przesyłek poleconych

Trybunał uznał, że wysyłanie listem pism procesowych do sądu stanowi przesyłkę pocztową w rozumieniu art. 2 pkt 6 ZmDyr, a zatem odnośna usługa wchodzi w zakres pojęcia „usług pocztowych” w rozumieniu art. 2 pkt 1 tej dyrektywy.

Trybunał wskazał, że – z zastrzeżeniem odstępstwa przewidzianego w art. 8 ZmDyr – udzielenie lub utrzymanie w mocy wyłącznych lub szczególnych praw w celu ustanawiania usług pocztowych w rozumieniu art. 7 ust. 1 zd. 1 ZmDyr jest zakazane. Zdaniem TS, wbrew temu twierdzeniom polskiego rządu, do celów stosowania tego zakazu nie należy dokonywać rozróżnienia w zależności od tego, czy wyłączne lub szczególne prawo w zakresie ustanawiania i świadczenia usług pocztowych jest udzielane operatorowi świadczącemu usługę powszechną z poszanowaniem albo bez poszanowania zasad obiektywności, proporcjonalności, niedyskryminacji i przejrzystości.

W niniejszej sprawie, zgodnie z art. 165 § 2 KPC, oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu PrPocz lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim jest równoznaczne z wniesieniem go do danego sądu. W ocenie TS taki przepis prawa krajowego, w sytuacji gdy dotyczy usługi przesyłki pism procesowych do sądu, należy uważać za dotyczący świadczenia usług pocztowych w rozumieniu art. 7 ust. 1 zd. 1 w zw. z art. 2 pkt 1 i 6 ZmDyr.

W ocenie TS przepis prawa krajowego taki jak art. 165 § 2 KPC wydaje się przyznawać korzyść ograniczonej liczbie przedsiębiorstw, ponieważ zastrzega dla wyznaczonego operatora lub innego podmiotu świadczącego usługę powszechną w innym państwie członkowskim usługę wysyłki pism procesowych do sądu oraz przywilej polegający na uznaniu pisma procesowego złożonego u tego operatora lub tego innego podmiotu za pismo wniesione do sądu. Zdaniem TS taki przepis może istotnie wpłynąć na zdolność innych przedsiębiorstw do prowadzenia danej działalności gospodarczej na tym samym obszarze w zasadniczo równorzędnych warunkach. Operator świadczący usługi pocztowe inne niż wymienione w art. 165 § 2 KPC nie może świadczyć usługi doręczania pism procesowych do sądu, korzystając z przywileju polegającego na uznaniu tych pism procesowych za wniesione do danych sądów, podobnie jak pism procesowych złożonych u operatora wyznaczonego lub innego podmiotu, co w rezultacie wyklucza tę usługę z wolnej konkurencji na rynku wewnętrznym usług pocztowych. W konsekwencji TS uznał, z zastrzeżeniem zbadania przez SN, przepis prawa krajowego taki jak art. 165 § 2 KPC przyznaje wyłączne lub szczególne prawo w zakresie ustanawiania i świadczenia usług pocztowych w rozumieniu art. 7 ust. 1 zd. 1 ZmDyr.

Zgodnie z art. 8 ZmDyr przepisy art. 7 nie naruszają prawa państw członkowskich do m.in. świadczenia usługi przesyłek poleconych stosowanej w procedurach sądowych lub administracyjnych zgodnie z ich ustawodawstwem krajowym. Zdaniem TS, skoro treść art. 8 ZmDyr dyrektywy odnosi się do organizowania usługi przesyłek w ramach postępowania sądowego tylko w odniesieniu do „przesyłek poleconych”, to odstępstwa przewidzianego w tym artykule nie można interpretować w sposób rozszerzający, tak aby obejmowało ono usługę przesyłek zwykłych stosowaną w ramach postępowań sądowych. W niniejszej sprawie art. 165 § 2 KPC nie dokonuje do celów odniesienia korzyści, jaką przewiduje, rozróżnienia w zależności od tego, czy pismo procesowe miałoby zostać przesłane do sądu za pomocą przesyłki zwykłej lub poleconej. Trybunał uznał, że ten przepis może być objęty art. 8 ZmDyr dyrektywy tylko w zakresie, w jakim dotyczy on świadczenia usługi przesyłek poleconych w odniesieniu do pism procesowych do sądu. W ocenie TS w rozpatrywanej sytuacji, gdy dopuszczalność skargi zależy od operatora, który został wybrany, względy oparte na pewności prawa i prawidłowym administrowaniu wymiarem sprawiedliwości wydają się wręcz sprzeciwiać takiemu zróżnicowaniu w zakresie terminów procesowych. Trybunał uznał, że art. 8 ZmDyr dyrektywy nie można interpretować w ten sposób, iż zezwala on na utrzymanie przepisu prawa krajowego takiego jak art. 165 § 2 KPC.

Trybunał orzekł, że art. 7 ust. 1 zd. 1 w związku z art. 8 ZmDyr dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on przepisowi prawa krajowego, który uznaje za równoznaczne z wniesieniem pisma procesowego do danego sądu jedynie złożenie takiego pisma w placówce pocztowej jednego operatora wyznaczonego do świadczenia usługi powszechnej, i to bez obiektywnego uzasadnienia opartego na względach porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego.

Wykładnia krajowego prawa zgodna z unijnym prawem 

Zdaniem SN wykładnia, według której art. 165 § 2 KPC jest zgodny z art. 7 ust. 1 zd. 1 ZmDyr dyrektywy, stanowi interpretację contra legem. Ponadto, interpretacja ta wymagałaby odstąpienia od wykładni językowej przepisu prawa krajowego, co w przypadku przepisu proceduralnego stanowiłoby praktykę dyskusyjną.

Z orzecznictwa TS wynika, iż stosując prawo krajowe, sąd krajowy – dokonując interpretacji tego prawa – powinien w najszerszym możliwym zakresie dokonywać jej w świetle treści i celów dyrektywy w celu osiągnięcia zamierzonego przez nią skutku, postępując tym samym zgodnie z art. 288 akapit trzeci TFUE. Trybunał stwierdził, że sądy krajowe powinny, przy uwzględnieniu wszystkich norm prawa krajowego i w oparciu o uznane w tym prawie metody wykładni, rozstrzygnąć, czy oraz w jakim zakresie wykładni przepisu prawa krajowego można dokonać zgodnie z daną dyrektywą bez dokonywania wykładni contra legem tego przepisu krajowego (wyrok Cresco Investigation, C‑193/17, pkt 74). Ten obowiązek wykładni zgodnej z dyrektywą jest ograniczony przez ogólne unijne zasady, a w szczególności przez zasadę pewności prawa, i nie może służyć jako podstawa do dokonywania wykładni prawa krajowego contra legem (wyroki: Mono Car Styling, C‑12/08, pkt 61; DI, C‑441/14, pkt 32).

Trybunał uznaje znaczenie, jakie w unijnym porządku prawnym przypada przestrzeganiu terminów proceduralnych, które mają na celu zagwarantowanie pewności prawa poprzez zapobieżenie podważaniu w nieskończoność aktów UE wywierających skutki prawne, oraz na wymogach prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości i ekonomii procesowej (wyrok Komisja/AssiDomän Kraft Products i in., C‑310/97 P, pkt 61). Trybunał podkreślił, że te same względy znajdują się u podstaw wymogu przestrzegania terminów proceduralnych określonych w porządkach prawnych państw członkowskich.

W ocenie TS zarówno okoliczność, iż wykładnia art. 165 § 2 KPC zgodna ze ZmDyr prowadziłaby do wykładni tego przepisu contra legem, jak i okoliczność, że taka wykładnia zgodna mogłaby zakłócić stosowanie przepisów prawa krajowego regulujących termin do wniesienia skargi, które mają na celu zagwarantowanie pewności prawa, ustanawiają w niniejszym przypadku ograniczenia wobec wymogu wykładni prawa krajowego zgodnej z unijnym prawem.

Trybunał orzekł, że organ władzy publicznej uznany za emanację państwa członkowskiego nie może powoływać się na ZmDyr wobec jednostki.