Za skutki powodzi odpowiada samorząd województwa – uchwała SN z 27.2.2020 r. (III CZP 57/19)

Stan faktyczny

W 2010 r. w wyniku powodzi jaka miała miejsce w dorzeczu Wisły, kilkanaście osób i firm, posiadających różne nieruchomości w miejscowościach powiatu cieszyńskiego i bielskiego poniosło ogromne straty. Były one spowodowane – jak twierdzili poszkodowani – fatalnym stanem wałów przeciwpowodziowych, nieprawidłowymi remontami i modernizacjami tych wałów, a także złym utrzymaniem terenów przyległych do wałów. Ostatecznie łącznie 17 podmiotów (osób fizycznych i jednostek organizacyjnych oraz osób prawnych) złożyło pozew zbiorowy przeciwko województwu śląskiemu, Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie oraz przeciwko samorządom gmin i powiatów na których znajdowały się nieruchomości zalane przez powódź. Łączna kwota żądanych odszkodowań wyniosła ponad 9,3 mln zł.

Stanowisko sądu I i II instancji

Sąd I instancji uznał, że odpowiedzialność za szkody ponosi przede wszystkim województwo, jako wspólnota samorządowa, ale także Skarb Państwa, gdyż to na obydwu pionach władzy publicznej spoczywały obowiązki w zakresie należytego utrzymania wałów przeciwpowodziowych. Odpowiedzialność samorządu i państwa była w tym wypadku – jak orzekł sąd – solidarna.

W wyniku apelacji pozwanych Sąd Apelacyjny w Katowicach uznał jednak, że w sprawie istnieje zasadniczy problem prawny: czy regionalna wspólnota samorządowa ‒ województwo, ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za niezgodne z prawem działanie (zaniechanie) marszałka województwa realizowane przy wykonywaniu władzy publicznej w ramach zadań z zakresu administracji rządowej, oraz czy Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie wstąpiło do procesu na podstawie art. 534 ust. 5 pkt 3 ustawy z 20.07.2017 r. – Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 310 ze zm.; dalej: PrWod) w miejsce województwa? Problem ten wynikał przede wszystkim z utworzenia wspomnianego wyżej PGW Wody Polskie, które przejęło część zadań administracji państwowej i samorządowej w zakresie gospodarki wodnej i zarządzania infrastrukturą wodną.

Stanowisko Sądu Najwyższego

W odpowiedzi SN wydał 27.2.2020 r. uchwałę (III CZP 57/19), w której uznał, że:

1) województwo ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za niezgodne z prawem działania lub zaniechania marszałka województwa realizowane przy wykonywaniu władzy publicznej w ramach zadań zleconych z zakresu administracji rządowej,

2) w procesie cywilnym o odszkodowanie za niezgodne z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu zadań publicznych, wszczętym przed dniem wejścia w życie PrWod, PGW Wody Polskie nie wstępuje w miejsce pozwanego województwa.

Oznacza to, że samorząd województwa odpowiada za zaniechania i nieprawidłowości w gospodarce wodnej, także gdy wykonuje zadania z zakresu administracji państwowej, a jeżeli sprawa została wszczęta przed 1.1.2018 r. (kiedy to weszło w życie obecne PrWod), stroną w sprawie jest nadal tylko województwo samorządowe.