Przepisy GospNierU dotyczą  m.in. sfery gospodarowania nieruchomościami samorządowymi. Przepis art. 14 ust. 2 tej ustawy przewiduje, że nieruchomości stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego mogą być nieodpłatnie obciążane na rzecz Skarbu Państwa lub innych jednostek samorządu terytorialnego ograniczonymi prawami rzeczowymi.

Analizując podaną problematykę należy zwrócić uwagę na fakt, że organy jednostek samorządu terytorialnego nie mają pełnej swobody w gospodarowaniu mieniem samorządowym. Oczywiście dysponują mieniem nieruchomym, ale nie mogą tego dokonywać w dowolny sposób. Ograniczenia te dotyczą m.in. ustanawiania służebności gruntowych. Tego rodzaju ograniczone prawa mają normatywne źródło w KC. W art. 285 KC postanowiono, że nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).

W podanym kontekście przedmiotowym, nieruchomości gminy byłyby obciążone  – nieodpłatnie – na rzecz właścicieli innych nieruchomości, np. mieszkańców gminy – prawem bezpłatnego przejazdu czy przechodu.

Wskazana problematyka była przedmiotem jednego z nowszych rozstrzygnięć nadzorczych Wojewody Lubelskiego z 27.8.2021 r. (PN-II.4131.250.2021; źródło: https://www.lublin.uw.gov.pl). W orzeczeniu tym Wojewoda zakwestionował zapis przewidujący właśnie – nieodpłatne ustanowienie przez radę gminy ww. służebności.  

Ważne

Na kanwie art. 14 ust. 2 GospNierU, w podanym rozstrzygnięciu wskazano m.in., że ww. regulacja umożliwia nieodpłatne obciążanie ograniczonymi prawami rzeczowymi nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa jedynie na rzecz jednostek samorządu terytorialnego, a nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego jedynie na rzecz Skarbu Państwa i innych jednostek samorządu terytorialnego. W świetle tego przepisu jedynie w wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się nieodpłatne obciążenie nieruchomości Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego ograniczonymi prawami rzeczowym (ograniczenie przedmiotowe) i to wyłącznie na rzecz Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego (ograniczenie podmiotowe). Wojewoda w uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazał dodatkowo, że: w przedmiotowej uchwale Rada Gminy wyraziła  zgodę na nieodpłatne obciążenie służebnością gruntową nieruchomości  gminnej na rzecz właścicieli działek wymienionych w uchwale, co w świetle  przedstawionej wykładni nie jest prawnie dopuszczalne i stanowi istotne  naruszenie art. 14 ust. 2 GospNierU.

Finalnie Wojewoda stwierdził nieważność uchwały rady gminy w sprawie ustanowienia służebności gruntowej przejazdu i przechodu przez działki (nieruchomości) stanowiące własność gminy.

Podsumowując, wskazane rozstrzygnięcie nadzorcze jest prawnie uzasadnione. Za zasadnością przemawia dodatkowo art. 42 ust. 5 FinPubU, w którym postanowiono, że jednostki sektora finansów publicznych są obowiązane do ustalania przypadających im należności pieniężnych, w tym mających charakter cywilnoprawny, oraz terminowego podejmowania w stosunku do zobowiązanych czynności zmierzających do wykonania zobowiązania.