Projekt rozporządzenia reguluje zasady udzielania pomocy uczniom w roku szkolnym – 2015/2016. Ponieważ przyjęcie projektu rozporządzenia w obecnym kształcie wydaje się bardzo prawdopodobne, warto przyjrzeć się zasadom udzielania pomocy uczniom w nadchodzącym roku szkolnym. Projekt rozporządzenia składa się z trzech zasadniczych części, określając:
1) warunki udzielania pomocy oraz potencjalnych jej beneficjentów,
2) formy i zakres pomocy,
3) tryb postępowania w zakresie udzielania pomocy.
Uczniowie, którzy mogą skorzystać z pomocy
Rozporządzenie określi szczegółowe warunku udzielania pomocy w formie dofinansowania zakupu podręczników do kształcenia ogólnego lub podręczników do kształcenia w zawodach, dopuszczonych do użytku szkolnego w roku szkolnym 2015/2016 w klasach III szkoły podstawowej, klasy IV technikum, klasy III ogólnokształcącej szkoły muzycznej I stopnia.
W wyjątkowych sytuacjach z pomocy mogą również skorzystać uczniowie, w rodzinach których dochód na osobę przekracza 574 zł. Istnieją tutaj jednak dwa warunki przyznania pomocy:
1) w rodzinie ucznia musi zajść jeden z powodów, będących podstawą do udzielenia pomocy społecznej, wymienionych w art. 7 ustawy o pomocy społecznej (np. bezrobocie, długotrwała choroba, alkoholizm, przemoc w rodzinie),
2) liczba uczniów, którzy skorzystają z tego wariantu pomocy, nie może przekroczyć w danej gminie 5% ogólnej liczby uczniów rozpoczynających rok szkolny 2015/2016 we wskazanych powyżej rodzajach klas.
Sytuacja przedstawia się nieco odmiennie w przypadku szkół prowadzonych przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, gdzie liczba uczniów, którym zostanie udzielona pomoc poza kryterium dochodowym, nie może przekroczyć 5% ogólnej liczby uczniów klas III ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia prowadzonych przez tego ministra.
Z kolei w przypadku szkół prowadzonych przez ministra właściwego ds. rolnictwa, liczba uczniów którym zostanie udzielona pomoc poza kryterium dochodowym nie może przekroczyć 5% ogólnej liczby uczniów klas IV technikum prowadzonych przez tego ministra.
Ponadto, w ramach programu „Wyprawka szkolna” pomocą w zakresie dofinansowania zakupu podręczników do kształcenia ogólnego, w tym podręczników do kształcenia specjalnego, lub podręczników do kształcenia w zawodach, dopuszczonych do użytku szkolnego przez ministra ds. oświaty, zostaną objęci także uczniowie:
1) słabowidzący,
2) niesłyszący,
3) słabosłyszący,
4) z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim,
5) z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
6) z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją,
7) z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
8) z niepełnosprawnościami sprzężonymi w przypadku, gdy jedną z form niepełnosprawności jest przynajmniej jedna z wymienionych w pkt 1–7 powyżej.
Uczeń z powyższą niepełnosprawnością musi posiadać również orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, a także uczęszczać w roku szkolnym 2015/2016 do:
1) szkoły podstawowej, z wyjątkiem klas I, II i IV,
2) gimnazjum, z wyjątkiem klasy I,
3) szkoły ponadgimnazjalnej:
a) zasadniczej szkoły zawodowej,
b) liceum ogólnokształcącego,
c) technikum,
d) szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi,
e) ogólnokształcącej szkoły muzycznej I stopnia z wyjątkiem klas I, II i IV
f) ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia z wyjątkiem klasy I,
g) ogólnokształcącej szkoły sztuk pięknych, z wyjątkiem klasy I,
h) liceum plastycznego lub ogólnokształcących szkół baletowych z wyjątkiem klas I i IV.
Z kolei w przypadku uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawnosci jest upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym lub znacznym, uczęszczających w roku szkolnym 2015/2016 do szkół dla dzieci i młodzieży:
1) szkół podstawowych, z wyjątkiem klasy IV,
2) gimnazjów, z wyjątkiem klasy I,
3) szkół ponadgimnazjalnych,
dofinansowanie będzie obejmowało również zakup materiałów edukacyjnych, o których mowa w art. 3 pkt 24 OswiatU. Materiałami edukacyjnymi są w tym przypadku w szczególności książki pomocnicze, karty pracy, ćwiczenia rewalidacyjne oraz opracowania wykorzystywane w edukacji przedszkolnej, które są wykorzystywane przez nauczycieli w procesie kształcenia tych uczniów. Powyższa zasada nie będzie jednak obejmowała uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawności jest upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym lub znacznym, którzy uczęszczają w roku szkolnym 2015/2016 do klasy I i II szkoły podstawowej, w przypadku gdy uczniowie ci korzystają z podręcznika do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej, zapewnionego przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania na podstawie nowych przepisów przewidujących wyposażenie szkół podstawowych w odpowiednie podręczniki.
Z powodu zapewnienia podręcznika do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej, zapewnionego w 2015 r. uczniom uczęszczającym do klasy I i II szkoły podstawowej, w tym uczniom z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz uczniom z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku, gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym, a także ze względu na zapewnienie dotacji celowej na podręczniki, materiały edukacyjne i materiały ćwiczeniowe ww. uczniom niepełnosprawnym uczęszczającym do klasy IV szkoły podstawowej i klasy I gimnazjum – uczniowie ci nie zostaną objęci pomocą w ramach programu „Wyprawka szkolna”. Wyjątek będą stanowili uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz uczniowie z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku, gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym, którzy w klasie I lub II szkoły podstawowej mogą otrzymać dofinansowanie na zakup materiałów edukacyjnych w przypadku, gdy nie będą korzystać z podręcznika do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej, zapewnionego przez ministra ds. oświaty.
Górna granica pomocy
1) 225 zł – dla ucznia uczęszczającego do klasy III szkoły podstawowej albo klasy III ogólnokształcącej szkoły muzycznej I stopnia;
2) 225 zł – dla ucznia:
a) słabowidzącego,
b) niesłyszącego,
c) słabosłyszącego,
d) z niepełnosprawnością intelektualna w stopniu lekkim,
e) z niepełnosprawnościa ruchową w tym z afazją,
f) z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
g) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku, gdy jedną z niepełnosprawności jest jedna z wymienionych wyżej
– uczęszczającego do klasy III szkoły podstawowej albo klasy III ogólnokształcącej szkoły muzycznej I stopnia, który nie korzysta z podręczników do kształcenia specjalnego;
3) 225 zł – dla ucznia:
a) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
b) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym
– uczęszczającego do klasy III, V i VI szkoły podstawowej lub klasu II i IIi gimnazjum, który nie korzysta z podręczników do kształcenia specjalnego, albo uczęszczającego do szkoły ponadgimnazjalnej;
4) 770 zł – dla ucznia:
a) niesłyszącego,
b) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
c) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność wymieniona powyżej
– uczęszczającego do klasy III szkoły podstawowej albo klasy III ogólnokształcącej szkoły muzycznej I stopnia, który korzysta z podręczników do kształcenia specjalnego. W przypadku, gdy uczeń korzysta z części podręczników do kształcenia ogólnego niebędących podręcznikami do kształcenia specjalnego lub materiałów edukacyjnych, kwora dofinansowania do zakupu podręczników do kształcenia ogólnego niebędacych podręcznikami do kształcenia specjalnego lub materiałów edukacyjnych nie może być wyższe niż 192,50 zł;
5) 770 zł – dla ucznia:
a) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
b) z niepełnosprawonściami sprzężonymi, w przypadku, gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym
– uczęszczającego do klasy III, V i VI szkoły podstawowej lub do klasy II i III gimnazjum, który korzysta z podręczników do kształcenia specjalnego. W przypadku, gdy uczeń korzysta z części podręczników do kształcenia ogólnego niebędących podręcznikami do kształcenia specjalnego lub materiałów edukacyjnych, kwora dofinansowania do zakupu podręczników do kształcenia ogólnego niebędących podręcznikami do kształcenia specjalnego lub materiałów edukacyjnych nie może być wyższe niż 192,50 zł;
6) 325 zł – dla ucznia:
a) słabowidzacego,
b) niesłyszącego,
c) słabosłyszącego,
d) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
e) z niepełnosprawnością ruchowąm, w tym z afazją,
f) z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
g) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku, gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność wskazany wyżej
– uczęszczającego do klasy V i VI szkoły podstawowej, klasy V i VI ogólnokształcącej szkoły muzycznej I stopnia lub klasy II i III ogólnokształcącej szkoły baletowej, który nie korzysta z podręczników do kształcenia specjalnego;
7) 770 zł – dla ucznia:
a) niesłyszącego,
b) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
c) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność wymieniona powyżej
– uczęszczającego do klasy V i VI szkoły podstawowej, klasy V i VI ogólnokształcącej szkoły muzycznej I stopnia lub klasy II i III ogólnokształcącej szkoły baletowej, który korzysta z podręczników do kształcenia specjalnego. W przypadku, gdy uczeń korzysta z części podręczników do kształcenia ogólnego niebędących podręcznikami do kształcenia specjalnego lub materiałów edukacyjnych, kwora dofinansowania do zakupu podręczników do kształcenia ogólnego niebędacych podręcznikami do kształcenia specjalnego lub materiałów edukacyjnych nie może być wyższe niż 308 zł;
8) 350 zł – dla ucznia:
a) słabowidzącego,
b) niesłyszącego,
c) słabosłyszącego,
d) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
e) z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją,
f) z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
g) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku, gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność wskazany wyżej
– uczęszczającego do klasy II i III gimnazjum, klasy II i III ogólnokształcacej szkoły muzycznej II stopnia, klasy II i III ogólnokształcącej szkoły sztuk pięknych lub klasy V i VI ogólnokształcacej szkoły baletowej, który nie korzysta z podręczników do kształcenia specjalnego;
9) 607 zł – dla ucznia:
a) niesłyszącego,
b) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
c) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność wskazana powyżej
– uczęszczającego do klasy II i III gimnazjum, klasy II i III ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia, klasy II i III ogólnokształcącej szkoły sztuk pięknych lub klasy V i VI ogólnokształcącej szkoły baletowej, który korzysta z podręczników do kształcenia specjalnego. W przypadku, gdy uczeń korzysta z części podręczników do kształcenia ogólnego niebędących podręcznikami do kształcenia specjalnego lub materiałów edukacyjnych, kwora dofinansowania do zakupu podręczników do kształcenia ogólnego niebędacych podręcznikami do kształcenia specjalnego lub materiałów edukacyjnych nie może być wyższe niż 303,50 zł;
10) 390 zł – dla ucznia:
a) słabowidzącego,
b) niesłyszącego,
c) słabosłyszącego,
d) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
e) z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją,
f) z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
g) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku, gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność wskazany wyżej
– uczęszczającego do zasadniczej szkoły zawodowej;
11) 445 zł – dla ucznia uczęszczającego do klasy IV technikum;
12) 445 zł – dla ucznia:
a) słabowidzącego,
b) niesłyszącego,
c) słabosłyszącego,
d) z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
e) z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją,
f) z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera,
g) z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku, gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność wskazany wyżej
– uczęszczającego do liceum ogólnokształcącego, technikum, klast IV-VI ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia, klasy IV-VI ogólnokształcącej szkoły sztuk pięknych, liceum plastycznego lub klasy VII-IX ogólnokształcącej szkoły baletowej;
13) 175 zł dla ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla ucznia z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku, gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym, uczęszczającego do klasy I lub II szkoły podstawowej – w przypadku, gdy nie korzysta z podręcznika do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej, zapewnionego przez ministra ds. oświaty.
Tryb ubiegania się o przyznanie pomocy
Zgodnie z projektem rozporządzenia podmiotami uprawnionymi do składania wniosków o udzielenie pomocy dla ucznia są:
1) rodzice (prawni opiekunowie, rodzice zastępczy, osoby prowadzące rodzinny dom dziecka),
2) nauczyciel,
3) pracownik socjalny
4) inna osoba (za zgodą przedstawiciela ustawowego, osób prowadzących rodzinny dom dziecka lub rodziców zastępczych).
Jest to zamknięta lista osób, które mają wystarczającą wiedzę co do sytuacji materialnej ucznia, pozwalającą na podjęcie decyzji, czy uczeń potrzebuje pomocy w rzeczywistości. Z różnych przyczyn (niewyszczególnionych w projekcie rozporządzenia) rodzice (przedstawiciele ustawowi) mogą zrezygnować z roli wnioskodawcy na rzecz innych osób. Oczywiście wniosek we własnym imieniu będzie mógł złożyć także pełnoletni uczeń.
Wnioski muszą zostać złożone przez wyżej wymienione podmioty do dyrektora szkoły, do której będzie uczęszczać uczeń w roku szkolnym 2015/2016 w terminie ustalonym przez:
1) wójta,
2) burmistrza,
3) prezydenta miasta,
właściwych ze względu na siedzibę szkoły. W przypadku szkół artystycznych oraz ponadgimnazjalnych szkół rolniczych prowadzonych przez ministra właściwego ds. rolnictwa termin ustalany jest przez ministra właściwego ds. kultury i dziedzictwa narodowego, bądź ministra właściwego ds. rolnictwa.
Do wniosku musi zostać dołączone zaświadczenie o wysokości dochodów. W uzasadnionych przypadkach (nie sprecyzowanych przez projekt rozporządzenia) możliwe jest przedstawienie zamiast zaświadczenia o wysokości dochodów – oświadczenia o wysokości dochodów. Wydaje się, iż zapis ten dotyczy zwłaszcza sytuacji, gdy niemożliwe jest z określonych względów uzyskanie zaświadczenia o wysokości dochodów. W przypadku, gdy wnioskodawca ubiega się o pomoc dla ucznia, którego rodzina korzysta ze świadczeń rodzinnych w formie zasiłku rodzinnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego, dozwolone jest dołączenie zamiast powyższego zaświadczenia – wyłącznie zaświadczenia o korzystaniu ze świadczeń rodzinnych w formie zasiłku rodzinnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego, co przyczynia się do uproszczenia procedury.
Wnioskodawcy pomocy dla uczniów, w których rodzinach dochód na osobę przekracza wspomnianą wyżej kwotę 574 zł, a którym pomoc może zostać udzielona z powodu spełnienia jednej z przesłanej wynikającej z art. 7 ustawy o pomocy społecznej, zamiast zaświadczenia o wysokości dochodów są zobowiązani do wniosku załączyć odpowiednie uzasadnienie.
W przypadku uczniów, u których występuje jedna ze wskazanych powyżej form niepełnosprawności, do wniosku należy dołączyć jedynie kopię orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, wydanego przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Ponieważ pomoc dla tej grupy uczniów jest przyznawana bez względu na kryterium dochodowe, odpada jednocześnie potrzeba przedkładania zaświadczenia o wysokości dochodów.
Na podstawie tak złożonych wniosków, dyrektor szkoły sporządza listę uczniów, którzy są uprawnieni do otrzymania pomocy (z wyszczególnieniem uczniów otrzymujących pomoc z powodu niepełnosprawności oraz uczniów, w których rodzinach dochód na osobę przekracza kwotę 574 zł), a następnie przekazuje ją właściwemu ze względu na siedzibę szkoły – wójtowi gminy, burmistrzowi lub prezydentowi miasta. W przypadku szkół artystycznych lista uczniów uprawnionych do pomocy jest przekazywana ministrowi właściwemu ds. kultury i dziedzictwa narodowego. Dzięki temu możliwe będzie ustalenie liczby uczniów, którzy mogą otrzymać pomoc z programu poza kryterium dochodowym.
Na podstawie powyższej listy uczniów odpowiedni wójt, burmistrz lub prezydent miasta przekazuje dyrektorowi szkoły informację, jaka liczba uczniów, w których rodzinach dochód na osobę przekracza 574 zł, może otrzymać pomoc. Należy pamiętać, że liczba uczniów z tej grupy nie może przekroczyć 5% ogólnej liczby uczniów w poszczególnych rocznikach na terenie danej gminy. Gmina powinna rozdysponować dostępne w tym zakresie środki na zasadzie proporcjonalności, o czym powiadamia dyrektorów szkół. W przypadku uczniów szkół artystycznych środki te rozdzielane są przez Ministra Kultury.
Środki na dofinansowanie przekazywane są przez gminę na rachunek bankowy szkoły. Następnie z tych środków dyrektor szkoły zwraca rodzicom uczniów (ich prawnym opiekunom), bądź pełnoletnim uczniom, koszt zakupionych podręczników. Jako dowód należy uprzednio przedstawić dowód zakupu podręczników (np. imienną fakturę VAT, paragon, rachunek, odpowiednie oświadczenie). Należy pamiętać, że zwrot kosztów nastąpi tylko do podanych powyżej kwot maksymalnej pomocy. W przypadku dokonania indywidualnych zakupów podręczników do kształcenia ogólnego, w tym podręczników do kształcenia specjalnego lub podręczników do kształcenia w zawodach, a w przypadku uczniów niepełnosprawnych również w przypadku zakupów materiałów edukacyjnych, dowodem zakupu jest faktura VAT wystawiona imiennie na ucznia, rodzica (prawnego opiekuna, rodzica zastępczego), rachunek, paragon lub oświadczenie o zakupie odpowiednio podręczników lub materiałów edukacyjnych.
Projekt rozporządzenia zawiera również możliwość zwrotu pieniędzy na podstawie potwierdzenia zakupu podręczników dokonanego w hurtowych ilościach (np. dla kilkudziesięciu uczniów objętych programem pomocy w jednej księgarni lub hurtowni), wystawianego przez podmiot dokonujący zakupu. Praktyka taka jest korzystna z tego względu, że powoduje obniżenie ceny kupowanych podręczników, należy jednak zadbać o to, aby potwierdzenie spełniało wymagania, umożliwiające określenie, dla których uczniów zakupione zostały książki. W związku z tym potwierdzenie zakupu musi zawierać:
1) imię i nazwisko ucznia,
2) klasę, do której będzie uczęszczał uczeń w roku szkolnym 2015/2016,
3) adres szkoły,
4) wykaz zakupionych podręczników lub materiałów edukacyjnych,
5) kwotę zakupu,
6) datę zakupu,
7) podpis podmiotu dokonującego zakupu (np. nauczyciela, rodziców, rady rodziców).
Potwierdzenie takie jest wystawiane na podstawie faktury VAT oraz listy uczniów, dla których podręczniki zostały zakupione.
