Stan faktyczny

Elżbieta D. nabyła prawo do wcześniejszej emerytury 1.4.2008 r. W jej sprawie ZUS podjął decyzję dotyczącą emerytury niespełna miesiąc później, jednak w tej samej decyzji Zakład zawiesił jej emeryturę, ze względu na kontynuację zatrudnienia. Elżbieta D. nie zakończyła stosunku pracy, a ówcześnie obowiązujące przepisy ustawy emerytalnej (konkretnie art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) uniemożliwiały jednoczesne pobieranie emerytury i wykonywanie zatrudnienia.

W styczniu 2009 r. wspomniany art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej został uchylony i niedługo potem Elżbieta D. złożyła wniosek o wypłatę emerytury. Wobec nieistnienia już podstawy do zawieszenia świadczenia, ZUS wydał decyzję o podjęciu wypłaty emerytury od marca 2009 r.

Blisko rok później Elżbieta D. złożyła ponowny wniosek o przyznanie emerytury, tym razem ze względu na osiągnięcie tzw. powszechnego wieku emerytalnego (pani D. urodziła się w 1950 r., a więc w 2008 r. przysługiwała jej wcześniejsza emerytura; dopiero w lutym 2010 r. osiągnęła wiek 60 lat, czyli wiek, w którym mogła starać się o przyznanie emerytury w zwykłym trybie).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał ponownego przeliczenia świadczeń i wydał stosowną decyzję przyznającą pani D. emeryturę. Jednak wobec ustalenia korzystniejszej kwoty wcześniejszej emerytury, to właśnie świadczenie było nadal wypłacane.

Jednak w grudniu 2010 r. wprowadzono do ustawy emerytalnej obecnie obowiązujący przepis art. 103a, który ponownie wykluczył pobieranie emerytury i zatrudnienie. Przepis ten obowiązuje od 1.10.2011 r. i z tym dniem ZUS wydał decyzję zawieszającą ponownie wypłatę emerytury. Emerytura nie była wypłacana Elżbiecie D. aż do zakończenia pracy, tj. do grudnia 2012 r.

Decyzja ZUS i orzeczenia sądów

W tej sytuacji Elżbieta D. zażądała uchylenia decyzji z 2011 r. o zawieszeniu emerytury i wypłaceniu świadczeń za okres od października 2011 r. do grudnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał jednak decyzję odmowną. Emerytka odwołała się do sądu, ale w I instancji sprawę przegrała – sąd oddalił odwołanie.

Apelację złożyła Elżbieta D., ale sąd II instancji wstrzymał jej rozpoznanie, gdyż dostrzegł w sprawie problem prawny: czy ubezpieczoną, która nabyła pod rządem art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do wcześniejszej emerytury, a następnie w okresie od 8 stycznia 2009 r. do końca 2010 r. została jej przyznana i naliczona emerytura na zasadach ogólnych, obowiązuje art. 103a ustawy emerytalnej znoszący możliwość pobierania emerytury bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy? Z tym pytanie zwrócił się sąd apelacyjny do Sądu Najwyższego.

Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego

W odpowiedzi SN wydał 7.5.2015 r. uchwałę ( III UZP 3/15) w której stwierdził, że przepis art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ma zastosowanie do osób, które przed 8.1.2009 r. nabyły prawo do emerytury w obniżonym wieku, a następnie w okresie od 8.1.2009 r. do 31.12.2010 r. nabyły i zrealizowały prawo do emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

W uzasadnieniu SN wskazał, że pierwsze świadczenie przyznane ubezpieczonej w 2008 r. (tzw. wcześniejsza emerytura) i drugie – przyznana w marcu 2009 r. emerytura na zasadach ogólnych, to dwa różne typy świadczeń. Sąd Najwyższy wskazał, że fakt nabycia prawa do emerytury w wieku powszechnym nie może powodować objęcia ubezpieczonej obowiązywaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13.11.2012 r. (K 2/12). Wyrok ten uznał przepisy zawieszające wypłaty świadczeń emerytom, którzy kontynuowali zatrudnienie mimo pobierania emerytury, a które nabyły prawo do emerytury pomiędzy styczniem 2009 r. a końcem grudnia 2010 r. są niezgodne z Konstytucją. Sąd przypomniał, że Elżbieta D. nabyła prawo do wcześniejszej emerytury i nadal ją pobiera. W tej sytuacji, skoro więc ubezpieczona nie zakończyła stosunku pracy, to nie mogła żądać „odwieszenia” wypłaty emerytury ustalonej na zasadach ogólnych.

Wnioski z orzeczenia

Sytuacja ustalona w opisywanej sprawie była następująca – przed zmianą w 2009 r. przepisów, umożliwiającą pobieranie emerytury i zatrudnienie uprawniony do emerytury, podobnie jak dziś, musiał zakończyć stosunek pracy, aby uzyskać emeryturę. Jeżeli wówczas nabył prawo do emerytury i kontynuował zatrudnienie, przepisy nakazywały zawieszenie emerytury. Po zmianie przepisów emerytura mogła być wypłacana. Jednak ten przypadek dotyczył wcześniejszej emerytury.

W odniesieniu do emerytury uzyskanej na zasadach ogólnych (po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego), jeżeli nie była ona wypłacana ze względu na obowiązujące przepisy (np. z uwagi na to, że wcześniejsza emerytura była korzystniejsza), to po kolejnej zmianie przepisów, nakazującej zawieszenie wypłat emerytur osobom kontynuującym zatrudnienie, zawieszenie wypłaty emerytury uzyskanej na zasadach ogólnych może być kontynuowane. Wynika to z faktu, że – jak wskazał SN – wcześniejsza emerytura i emerytura na zasadach ogólnych to dwa różne świadczenia. Kwestie wypłaty wcześniejszej emerytury nie mają więc wpływu na możliwość wypłaty emerytury uzyskanej na zasadach ogólnych.