Wynagrodzenie wypłacone „pod stołem” dużo mniej korzystne dla pracodawców

Konsekwencje zatrudniania na czarno 

Projekt ustawy podatkowej z 26.7.2021 r., wskazuje, że rząd zamierza podjąć walkę z nielegalnym zatrudnianiem pracowników, jak również z sytuacjami, w których wynagrodzenie nie jest ujawniane w pełnej wysokości, czyli część wynagrodzenia jest faktycznie wypłacana zgodnie z prawem, a druga część jest wypłacana poza systemem. W uzasadnieniu do ustawy wskazano, że pracodawca, który zatrudnia „na czarno” stanowi nieuczciwą konkurencję w stosunku do firm, które legalnie zatrudniają̨ pracowników oraz ujawniają̨ rzeczywiste wynagrodzenia. W związku z tym, rząd będzie chciał zwalczać tego rodzaju niekonkurencyjne działania. Obecnie zgodnie z przepisami, kiedy zostanie ustalone zatrudnienie nielegalne albo ujawnione zostanie, że wynagrodzenie jest w części wypłacane „pod stołem”, to osoba, która była tak zatrudniona nadal ma obowiązek rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych. Taka sama sytuacja ma miejsce w stosunku do zapłaty przez pracodawcę będącego płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne zaległych składek, ale w tym momencie pracodawca może egzekwować od osoby zatrudnionej równowartości wpłaconej składki, którą̨ zgodnie z odrębnymi przepisami finansuje pracownik. 

W związku z tym osoby świadczące w ten sposób pracę, rzadko są zainteresowane, żeby zgłaszać tego rodzaju sytuacje i nadużycia, bowiem muszą zapłacić zaległe obciążenia publiczno-prawne. 

W związku z tym planowane jest, że pracodawca zatrudniający osobę w nielegalny sposób za każdy miesiąc takiego nielegalnego zatrudnienia, będzie miał przypisany przychód w wysokości równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę obowiązującego na podstawie przepisów ustawy z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z 2020 r. poz. 2207) na dzień stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia (art. 14 ust. 2 pkt 20 ustawy PIT). Począwszy od 2022 r. będzie to kwota co najmniej 3000 zł, ostateczną wysokość minimalnego wynagrodzenia poznamy w połowie września. Przy czym, przychód ten przypisany będzie niezależnie od tego, czy nieuczciwy pracodawca faktycznie wypłacał nielegalnie zatrudnionemu pracownikowi wynagrodzenie i w jakiej wysokości (art. 14 ust. 2j ustawy PIT).

W uzasadnieniu do ustawy wskazano również, że przychodem z działalności gospodarczej będą również przychody z tytułu nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz przychody ze stosunku pracy w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym (art. 14 ust. 2 pkt 21 ustawy PIT). Bedzie to przychód odpowiadający przychodowi pracownika zwolnionemu z opodatkowania na podstawie projektowanego art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy PIT. Przepis ten zwalnia od podatku dochodowego przychody z tytułu nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz przychody ze stosunku pracy w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym. 

Jedna z ważniejszych zmian w tym zakresie, która może pomóc zachęcić osoby zatrudnione do zgłaszania patologicznych sytuacji, jest zwolnienie takiej osoby, która jest nielegalnie zatrudniona, albo która otrzymuje część wynagrodzenia pod stołem, jeżeli takie okoliczności zostaną ujawnione, nie będzie ponosiła obciążeń́ podatkowych wynikających z takich okoliczności, bowiem cały koszt zostanie przerzucony na pracodawcę. W związku z tym zmiana, która powinna pomóc przeciwdziałań tym zjawiskom, to propozycja wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów wypłaconego wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz wynagrodzenia wypłaconego „pod stołem”. Tego rodzaju zmiana spowoduje, że nieuczciwy pracodawca, będzie musiał przejąć ciężar opodatkowania podatkiem dochodowym wynagrodzenia osoby fizycznej (art. 23 ust. 1 pkt 55c ustawy PIT). Dodatkowo, kosztem podatkowym dla pracodawcy nie będą mogły być również składki na ubezpieczenia emerytalne od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia, pomimo że będą finansowane z jego własnych środków jako płatnika składek (art. 23 ust. 1 pkt 55d ustawy PIT), co również ma być działaniem zniechęcającym do tych patologicznych i antypracowniczych praktyk. 

Ochrona z tytułu ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego będzie zachowana 

Kolejna ważna z perspektywy zatrudnionej nielegalnie osoby będzie dokonanie zmian w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Jeżeli zostanie stwierdzone nielegalne zatrudnienie lub zaniżenie podstawy wymiaru składek pracowników, składki należne od wynagrodzenia nielegalnie zatrudnionego pracownika oraz wynagrodzenia wypłacanego w sposób sprzeczny z prawem, będą musiały zostać opłacone w takiej sytuacji przez pracodawcę (dodany zostanie ust. 1e w art. 16 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Dzięki takiemu rozwiązaniu, osoba nielegalnie zatrudniona, będzie miała pełne prawo do ubezpieczeń społecznych, pomimo tego, że nie opłacała ubezpieczeń społecznych od otrzymywanego nielegalnie wynagrodzenia. To pozwoli takiej osobie uzyskać zabezpieczenie społeczne w takiej sytuacji. Tożsame rozwiązanie zostało przygotowane w ramach składek na ubezpieczenie zdrowotne, projektodawca chce, żeby w momencie, kiedy zostanie stwierdzone nielegalne zatrudnienie lub zaniżenie podstawy wymiaru składek osób zatrudnionych, składki należne od wynagrodzenia nielegalnie zatrudnionego pracownika oraz wynagrodzenia wypłacanego „pod stołem” były w całości finansowane przez pracodawcę̨. To pozwoli pracownikowi zachowywać prawo do ubezpieczenia zdrowotnego, pomimo tego, że składki będą finansowane przez pracodawcę̨ (zmiana art. 83 ust. 3 pkt 1 oraz dodanie pkt 17 w art. 86 w ust. 1 w ustawie o NFZ). 

Ustawodawca planuje, żeby omówione rozwiązania dotyczące nielegalnego zatrudniania oraz nieujawniania właściwym organom części wynagrodzenia ze stosunku pracy miały zastosowanie od dnia wejścia życie ustawy.