Wykorzystanie Systemu Informacyjnego Schengen do celów powrotu nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich

● Głównym celem rozporządzenia 2018/1860 jest zwiększenie skuteczności unijnego systemu powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich.

● Rozporządzenie 2018/1860 ustanawia system wymiany informacji między państwami członkowskimi UE na temat decyzji nakazujących powrót nielegalnie przebywających na terenie UE obywateli państw trzecich.

● Rozporządzenie 2018/1860 wprowadza system konsultacji uprzednich przeprowadzanych przed przyznaniem dokumentu pobytowego lub wizy długoterminowej lub przedłużeniem ich ważności.

Unia Europejska nie ustaje w działaniach prowadzących do rozwiązania problemu migracji nieuregulowanych i zwiększenia liczby powrotów migrantów o nieuregulowanym statusie do państwa ich pochodzenia. Zwiększenie skuteczności unijnego systemu powrotów nielegalnie przebywających na terenie UE obywateli państw trzecich jest niezbędne do utrzymania zaufania publicznego do unijnej polityki migracyjnej i azylowej oraz udzielania wsparcia osobom wymagającym ochrony międzynarodowej.

Cele rozporządzenia PE i Rady (UE) 2018/1860

Rozporządzenie 2018/1860 ustanawia między państwami członkowskimi UE, korzystającymi na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1861 z 28.11.2018 r. w sprawie utworzenia, funkcjonowania i użytkowania Systemu Informacyjnego Schengen (SIS) w dziedzinie odpraw granicznych, zmiany konwencji wykonawczej do układu z Schengen oraz zmiany i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1987/2006 (Dz. Urz. UE L Nr 312 z 2018 r.) z SIS, system wymiany informacji na temat decyzji nakazujących powrót wydanych w odniesieniu do obywateli państw trzecich nielegalnie przebywających na terytorium państw członkowskich Unii europejskiej oraz do monitorowania tego, czy obywatele państw trzecich objęci tymi decyzjami opuścili terytorium państw członkowskich UE.

Należy zaznaczyć, że wpis w SIS sam w sobie nie określa statusu obywatela państwa trzeciego na terytorium państw członkowskich, a jedynie ma za zadanie ułatwić właściwym organom państw członkowskich UE podejmowanie niezbędnych środków w celu wykonania decyzji nakazujących powrót. Celem wpisów w SIS jest identyfikacja obywateli państw trzecich objętych decyzją nakazującą powrót, ukrywających się na terytorium innych państw członkowskich UE. Ma to za zadanie zapobieganie nieuregulowanej migracji i wzmocnienie współpracy między organami państw członkowskich Unii.

Procedury weryfikacji realizacji zobowiązania do powrotu

Rozporządzenie 2018/1860 ustanawia również procedury umożliwiające państwom członkowskim UE zweryfikowanie, czy wypełniono zobowiązanie do powrotu, oraz przekazanie potwierdzenia wyjazdu danego obywatela państwa trzeciego państwu członkowskiemu, które wprowadziło do SIS wpis dotyczący powrotu. Procedury te służyć mają monitorowaniu stosowania się do decyzji nakazujących powrót. W związku z tym SIS zawiera mechanizm powiadamiania państw członkowskich o niewypełnieniu przez obywateli państw trzecich zobowiązania do powrotu w terminie wyznaczonym na dobrowolny wyjazd. Mechanizm ten ułatwia państwom członkowskim realizację obowiązków dotyczących wykonania decyzji nakazujących powrót i ich obowiązków dotyczących wydania zakazu wjazdu w odniesieniu do obywateli państw trzecich, którzy nie wypełnili zobowiązania do powrotu. Państwa członkowskie mogą jednak nie wprowadzać do SIS wpisów dotyczących powrotu, jeśli decyzja nakazująca powrót dotyczy obywateli państw trzecich, którzy oczekują w ośrodku detencyjnym na wydalenie. Zgodnie z art 3 ust. 2 rozporządzenia 2018/1860, w wypadku, gdy dani obywatele państw trzecich są zwalniani z ośrodka detencyjnego bez przeprowadzenia wydalenia, wpis dotyczący powrotu wprowadza się niezwłocznie do SIS.

Mechanizmy konsultacji między państwami członkowskimi UE

Rozporządzenie 2018/1860 wprowadza cztery rodzaje mechanizmów konsultacji – pierwszy to konsultacje uprzednie przeprowadzane przed przyznaniem dokumentu pobytowego lub wizy długoterminowej lub przedłużeniem ich ważności (art. 9), drugi to konsultacje przeprowadzane przed wprowadzeniem wpisu dotyczącego powrotu (art. 10), trzeci to konsultacje przeprowadzanych po wprowadzeniu wpisu dotyczącego powrotu (art. 11), czwarty zaś to procedura konsultacji na wypadek trafienia odnoszącego się do obywatela państwa trzeciego, który posiada ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową (art. 12).

W przypadku pierwszej procedury ostateczną decyzję w sprawie tego, czy obywatelowi państwa trzeciego należy przyznać dokument pobytowy lub wizę długoterminową, podejmuje państwo przyznającego, po uprzednim uwzględnieniu powodów leżące u podstaw decyzji państwa członkowskiego dokonującego. Podczas podejmowania decyzji państwo to musi także uwzględnić, zagrożenia dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego, jakie może powodować obecność danego obywatela państwa trzeciego na terytorium państw członkowskich UE.

Drugi z mechanizmów konsultacji może być uruchamiany w sytuacji, gdy państwo członkowskie wydało decyzję nakazującą powrót i rozważa wprowadzenie wpisu dotyczącego powrotu odnoszącego się do obywatela państwa trzeciego, który posiada ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową przyznane przez inne państwo członkowskie UE. Państwo przyznające ma 14 dni kalendarzowych na powiadomienie państwa członkowskiego, które podjęło decyzję nakazującą powrót, o swojej decyzji.

Trzeci z wspomnianych mechanizmów konsultacji może zostać zastosowany w przypadku, gdy państwo członkowskie wprowadziło wpis dotyczący powrotu w odniesieniu do obywatela państwa trzeciego, który posiada ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową przyznane przez inne państwo członkowskie, państwo członkowskie dokonujące wpisu może postanowić o cofnięciu decyzji nakazującej powrót. W przypadku takiego cofnięcia państwo to natychmiast usuwa wpis dotyczący powrotu. Jeżeli jednak państwo członkowskie dokonujące wpisu postanawia utrzymać decyzję nakazującą powrót zaangażowane państwa członkowskie konsultują się ze sobą poprzez wymianę informacji uzupełniających. Czas na podjęcie decyzji wynosi 14 dni kalendarzowych.

Ostatnia, czwarta procedura konsultacji dotyczy sytuacji, gdy państwo członkowskie uzyskuje trafienie odnoszące się do wpisu dotyczącego powrotu wprowadzonego przez państwo członkowskie w odniesieniu do obywatela państwa trzeciego, który posiada ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową przyznane przez inne państwo członkowskie. W takiej sytuacji państwo członkowskie dokonujące wpisu może wszcząć procedurę określoną w art. 11 rozporządzenia 2018/1860.