1. Sytuacja w gminach przed wprowadzeniem zmian
Ustawa z 12.1.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: PodOpLokU) stanowi, że podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące właścicielami nieruchomości, posiadaczami samoistnymi nieruchomości, użytkownikami wieczystymi gruntów oraz posiadaczami nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. W związku z brzmieniem tych przepisów gminę uznaje się za podatnika podatku od nieruchomości w zakresie nieruchomości stanowiącej jej własność, nieprzekazanych w posiadanie innych podmiotów i niepodlegających wyłączeniu lub zwolnieniu na mocy ustawy lub na mocy uchwały rady gminy.
Podleganie obowiązkowi podatkowemu w podatku od nieruchomości przez gminę będącą jednocześnie beneficjentem tego podatku jest kwestionowane przez wiele podmiotów, w tym organy gmin jak i regionalne izby obrachunkowe. Taka konstrukcja przepisów prowadzi do sytuacji, w której zobowiązanie podatkowe gminy wyraża się w zobowiązaniu jej do zapłacenia, na swoją rzecz, podatku z mienia stanowiącego jej własność.
Dotychczas część gmin opłacała podatek z tytułu posiadanych nieruchomości, zaś część wprowadzała w drodze uchwały rady gminy zwolnienie dla posiadanych nieruchomości. Część gmin stała natomiast na stanowisku, że nie są one podatnikami podatku od nieruchomości w tym zakresie i z tego względu nie odprowadzała podatku ani nie wprowadzała zwolnień podatkowych od posiadanego mienia. Sytuacja taka powodowała, że nieruchomości gminne nie zawsze były wykazywane w potencjalnych dochodach z podatku od nieruchomości, które stanowią podstawę obliczenia subwencji wyrównawczej. Skutkiem takiej praktyki może być obniżenie części wyrównawczej subwencji ogólnej dla konkretnej gminy.
2. Wprowadzenie nowego zwolnienia przedmiotowego
W związku z istnieniem wielu rozbieżności w postępowaniu gmin, jak i wątpliwości odnośnie do interpretowania przepisów PodOpLokU w tym zakresie, w uchwalonej nowelizacji wprowadzono nowe zwolnienie przedmiotowe, które zwalnia od podatku od nieruchomości grunty i budynki lub ich części, stanowiące własność gminy, z zastrzeżeniem, ze zwolnienie nie dotyczy przedmiotów opodatkowania zajętych na działalność gospodarczą oraz będących w posiadaniu innych niż gmina jednostek sektora finansów publicznych i pozostałych podmiotów.
Nie zmieni się sytuacja w zakresie opodatkowania stanowiących własność gminy gruntów i budynków lub ich części znajdujących się w posiadaniu samorządowych zakładów i samorządowych jednostek budżetowych, a także innych podmiotów, które w dalszym ciągu będą objęte podatkiem od nieruchomości.
Należy podkreślić, że zakres zwolnienia został ograniczony jedynie do przedmiotów opodatkowania niezajętych na prowadzenie działalności gospodarczej, co pozwoli na unikniecie zarzutu nierównego traktowania podmiotów w zależności od tego, czy właścicielem nieruchomości jest podmiot publiczny albo prywatny. Na podstawie art. 6 ust. 10 PodOpLokU gminy będą obowiązane do składania deklaracji na podatek od nieruchomości w zakresie nieruchomości zwolnionych z opodatkowania. Będzie to zobowiązywało gminy do przekazywania informacji o powierzchniach nieruchomości zwolnionych z opodatkowania.
3. Wpływ zmian na wyliczanie części wyrównawczej subwencji ogólnej dla gmin
Przedmiotowa nowelizacja będzie miała znaczenie także dla zasad wyliczania części wyrównawczej subwencji ogólnej dla gmin, gdyż wielkości wynikające z gminnej deklaracji podatkowej mają wpływ na wysokość wskaźnika dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie (wskaźnika G) oraz na wielkość wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin (wskaźnika Gg). Kwotę podstawową części wyrównawczej subwencji ogólnej otrzymuje gmina, w której wskaźnik G jest mniejszy niż 92% wskaźnika Gg. Sytuacja większości gmin z punktu widzenia subwencji wyrównawczej nie powinna ulec zmianie, jednak zmiany mogą wystąpić w przypadkach, gdy wskutek wprowadzonego zwolnienia dodatkowo wyłączona z podatku powierzchnia nieruchomości będzie w istotny sposób większa lub mniejsza od przeciętnej powierzchni w pozostałych gminach.
