Wniosek o wpis do księgi wieczystej może złożyć zarówno dłużnik, jak i wierzyciel. Jednakże w razie wygaśnięcia hipoteki, np. jak w tym przypadku poprzez zapłatę podatku, to wierzyciel obowiązany jest dokonać wszelkich czynności umożliwiających wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej. Organ podatkowy może więc złożyć wniosek do sądu wieczysto-księgowego, ale nie ma bezwzględnego obowiązku z tym zakresie.

Zgodnie z art. 34 § 1 i 2 ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 900; dalej: OrdPU), Skarbowi Państwa i jednostce samorządu terytorialnego (dalej: JST) przysługuje hipoteka na wszystkich nieruchomościach podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 2 OrdPU, a także z tytułu zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości, czyli hipoteka przymusowa. Natomiast w zakresie zobowiązań podatkowych stanowiących dochód jednostki samorządu terytorialnego pobieranych przez urzędy skarbowe, wniosek o wpis hipoteki przymusowej do sądu składa właściwy naczelnik urzędu skarbowego.

W razie wygaśnięcia hipoteki to wierzyciel obowiązany jest dokonać wszelkich czynności umożliwiających wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej (art. 100 ustawy z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece – t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1916 ze zm.; dalej: KWU). Jednakże, na co zwraca uwagę orzecznictwo, w przepisie tym wskazano obowiązek wierzyciela, w tym przypadku organu podatkowego, do dokonania wszelkich czynności umożliwiających wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej. Nie jest to jednak obowiązek złożenia wniosku do sądu o wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej.

Orzecznictwo
Jak stwierdził WSA w Gdańsku: „Nie [jest prawdą], że przepis art. 100 [KWU] nakłada na będący wierzycielem organ gminy obowiązek wystąpienia do sądu powszechnego z wnioskiem o wykreślenie ustanowionej na jego rzecz hipoteki. Z przepisu tego wynika jedynie, iż organ gminy będący wierzycielem ma obowiązek umożliwić właścicielowi nieruchomości, na której ustanowiono hipotekę, będącemu dłużnikiem dokonanie takiego wykreślenia, gdyż to w jego interesie leży doprowadzenie do zgodności stanu księgi wieczystej ze stanem rzeczywistym. Co prawda wniosek o wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej podlega opłacie przewidzianej w [ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, jednak] opłatę od wniosku o dokonanie wpisu (również wykreślenia) w księdze wieczystej pobiera się od osoby, która wystąpiła z takim wnioskiem” [uzup. i podkr. autora] (wyr. WSA w Gdańsku z 1.12.2010 r., I SA/Gd 811/10).
Orzecznictwo
Z kolei Najwyższy Sąd Administracyjny stwierdził, iż: „Wierzyciel hipoteczny nie jest zobowiązany do wystąpienia z wnioskiem o wykreślenie hipotek, przez co nie ma podstaw do czynienia w tym zakresie zarzutu bezczynności organowi podatkowemu. Twierdzenie, że tylko organ podatkowy, a nie podatnik, może wystąpić o wykreślenie hipoteki przymusowej, nie znajduje oparcia w przepisach prawa” (post. NSA z 29.12.2012 r., II FSK 2320/12).
Ważne

Jeżeli jednak organ podatkowy chce wykreślić wpis hipoteki, składa wniosek do sądu wieczysto-księgowego. Zgodnie z art. 6261 ustawy z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.; dalej: KPC), wniosek o wpis składa się na urzędowym formularzu, a dołącza się do niego dokumenty, stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej (art. 6262 § 1 i 3 KPC).

Wniosek o wpis może złożyć właściciel nieruchomości, użytkownik wieczysty, osoba, na rzecz której wpis ma nastąpić, albo wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane w księdze wieczystej. W sprawach dotyczących obciążeń powstałych z mocy ustawy wniosek może złożyć uprawniony organ (art. 6262 § 5 KPC).