Właściwość sądu w sprawach o opłaty za użytkowanie wieczyste określają przepisy o właściwości ogólnej i przemiennej określonej w ustawie z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.; dalej: KPC), a nie art. 38 KPC określający wyłączną właściwość w sprawach dotyczących praw rzeczowych na nieruchomościach (uchw. SN z 24.5.2017 r., III CZP 14/17).

1. Stan faktyczny

Spółka P. została pozwana przez państwową Agencję Nieruchomości Rolnych (dalej: ANR, Agencja) o zapłatę ponad 200 tys. zł z tytułu zaległych opłat za użytkowanie wieczyste nieruchomości za lata 2010-2015.

Sprawę wniosła ANR w trybie upominawczym, jednak już referendarz sądowy w stołecznym Sądzie Okręgowym uznał żądanie nakazu zapłaty za bezzasadne. Zanim jednak Agencja wniosła odwołanie, spółka zgłosiła zarzut co do właściwości sądu. Jej zdaniem właściwym do rozpoznania powinien być w tym wypadku Sąd Okręgowy w G., skądinąd będący sądem właściwym według miejsca siedziby spółki P. Spółka P. miała bowiem siedzibę właśnie w mieście G., zaś nieruchomość, której dotyczył spór znajdowała się w Warszawie, a sprawę rozpatrywał sąd warszawski.

2. Stanowisko Sądu Okręgowego

Sąd Okręgowy w Warszawie uznał zarzut spółki za zasadny i postanowieniem uznał się za niewłaściwy, a potem przekazał akta sprawy Sądowi Okręgowemu w G. Na to postanowienie zażalenie złożyła Agencja, ale rozpoznający je warszawski Sąd Apelacyjny powziął poważną wątpliwość, czy w sprawie o zasądzenie należności obejmującej opłaty roczne z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości właściwość miejscową sądu wyznacza art. 38 KPC). Zgodnie z tym przepisem – wyznaczającym zasady właściwości wyłącznej sądu – powództwo o własność lub o inne prawa rzeczowe na nieruchomości, jak również powództwo o posiadanie nieruchomości można wytoczyć wyłącznie przed sąd miejsca jej położenia. Jeżeli przedmiotem sporu jest służebność gruntowa, właściwość oznacza się według położenia nieruchomości obciążonej. Właściwość powyższa rozciąga się także na roszczenia osobiste związane z prawami rzeczowymi i dochodzone łącznie z nimi przeciwko temu samemu pozwanemu.

3. Orzeczenie Sądu Najwyższego

Pytanie prawne zostało przekazane Sądowi Najwyższemu, który w odpowiedzi wydał uchwałę, zgodnie z którą art. 38 KPC nie ma zastosowania w sprawach o zapłatę zaległych opłat rocznych za użytkowanie wieczyste gruntu.

W uzasadnieniu SN podkreślił, że roszczenia majątkowe muszą ściśle dotyczyć praw rzeczowych na nieruchomości. Natomiast w niniejszej sprawie spór dotyczył zaległych opłat za użytkowanie wieczyste, a więc strony prowadziły spór o same opłaty, kwoty zobowiązań pieniężnych wynikających z umowy kreującej prawa rzeczowe na nieruchomości.

Artykuł 38 KPC jest wyjątkiem od reguł właściwości ogólnej sądów, określonych w art. 27-30 KPC i właściwości przemiennej z art. 31-37 1 KPC. Skoro jest to wyjątek, to powinien on być interpretowany ściśle. Tym samym właściwość sądu powinna być w sprawach o opłaty za użytkowanie wieczyste określana na zasadach ogólnych właściwości ogólnej i przemiennej wg. KPC.