Artykuł 239 ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.; dalej: FinPublU) jest pod względem terminów jednoznaczny. Budżet ma zostać uchwalony do 31 grudnia, a ten obowiązek wynika z zasady uprzedniości budżetu.
Jest jednak kilka sytuacji, w których termin ten ulega przedłużeniu z mocy samej ustawy. Przede wszystkim art. 240 ust. 3 FinPublU stanowi, że jeżeli gmina nie uchwali budżetu do 31 stycznia, zrobi to zamiast niej odpowiednia terytorialnie RIO.
W takiej sytuacji jednak, budżet uchwalony zastępczo przez RIO nie obejmuje wszystkich pozycji, a jedynie ogranicza się do:
- zadań własnych oraz,
- zadań zleconych.
Regionalna Izba Obrachunkowa (RIO) ma czas na podjęcie takiej uchwały do końca lutego (art. 240 ust. 3 FinPublU). Jej podjęcie nie zamyka jednak prac nad budżetem jednostki samorządu terytorialnego (dalej: JST). Uchwała RIO nie reguluje bowiem, wszystkich niezbędnych składowych budżetu gminy. Nie pozbawia zatem właściwych organów samorządowych uprawnienia do podjęcia uchwały w pozostałym zakresie.
Upływ terminu prekluzyjnego powoduje, iż z dniem 31 stycznia danego roku budżetowego wygasają jedynie uprawnienia do uregulowania tej części budżetu jednostki samorządu terytorialnego przez jej organ stanowiący, które ustawowo zastrzeżone są do kompetencji kolegium RIO [„Ustawa o finansach publicznych. Komentarz” (red. P. Smoleń), C.H. Beck].
Niestety, ustawa nie precyzuje, w jakim terminie taka „uzupełniająca” uchwała JST miałaby zostać podjęta.
Przytoczona sytuacja nie jest jednak jedyną, która pozwala na późniejsze uchwalenie budżetu JST. Znowelizowana ustawa o finansach publicznych wprowadziła jednak art. 240a, który nakazuje zadłużonej JST przygotowanie planu naprawczego i przedstawienie go do akceptacji właściwej RIO (po uprzednim wezwaniu przez RIO do przygotowania takiego dokumentu).
Właściwa JST ma 45 dni na stworzenie tego dokumentu. Program naprawczy ma trwać trzy lata, a w tym czasie samorząd zostanie poddany swoistej kwarantannie. Jeśli RIO plan naprawczy zaakceptuje, JST będzie mogła uchwalić budżet, nawet jeśli nie spełnia indywidualnych wskaźników zadłużenia.
W okresie realizacji postępowania naprawczego JST:
- nie może podejmować nowych inwestycji finansowanych kredytem, pożyczką lub emisją papierów wartościowych;
- nie może udzielać pomocy finansowej innym JST;
- nie może udzielać poręczeń, gwarancji i pożyczek;
- nie może ponosić wydatków na promocję jednostki;
- nie może tworzyć funduszu sołeckiego;
- ogranicza realizację zadań innych niż obligatoryjne, finansowanych ze środków własnych.
Ustawodawca pracuje już jednak nad zmianami w uchwalonych niedawno przepisach. Do uzgodnień międzyresortowych został skierowany projekt nowelizacji ustawy o finansach publicznych. Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy:
Głównym celem proponowanej zmiany art. 240a jest doprecyzowanie regulacji w zakresie dokonywania przez jednostkę samorządu terytorialnego zmian budżetu ustalonego przez regionalną izbę obrachunkową. Przepis umożliwi a dokonywanie przez jednostkę samorządu terytorialnego zmian budżetu ustalonego przez regionalną izbę obrachunkową, z tym jednak zastrzeżeniem, że zmiany te nie mogą prowadzić do pogłębienia stopnia przekroczenia relacji, określonych w art. 242–244, wynikających z budżetu ustalonego przez izbę obrachunkową.
