Warunki techniczne dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego

1. Zakres regulacji i podstawowe pojęcia

Rozporządzeniem określono warunki techniczne dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego (UTB), takich jak:

1. wciągarek i wciągników,

2. suwnic,

3. żurawi,

4. układnic,

5. dźwigników (podnośników), w tym systemów do parkowania samochodów,

6. wyciągów towarowych,

7. podestów ruchomych,

8. urządzeń przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych,

9. schodów i chodników ruchomych,

10. przenośników okrężnych kabinowych i platformowych,

11. wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia,

12. dźwigów do transportu osób lub ładunków,

13. dźwigów budowlanych i dźwigów towarowych małych,

14. dźwignic linotorowych,

15. przenośników kabinowych i krzesełkowych o ruchu obrotowym, przeznaczonych do celów rekreacyjno-rozrywkowych,

16. urządzeń technicznych służących do przemieszczania kontenerów przy pracach przeładunkowych,

17. przeciągarek pojazdów szynowych.

Na potrzeby rozporządzenia zdefiniowano najważniejsze pojęcia. I tak użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:

1. instrukcja eksploatacji – to zbiór informacji niezbędnych do bezpiecznej eksploatacji urządzeń transportu bliskiego (UTB),

2. niebezpieczne uszkodzenie – to z kolei nieprzewidziane uszkodzenie urządzenia transportu bliskiego, w wyniku którego UTB nie nadaje się do eksploatacji lub jego dalsza eksploatacja stanowi ­zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia lub śro­dowiska,

3. nieszczęśliwym wypadkiem jest nagłe zdarzenie, które spowodowało obrażenia ciała albo śmierć poszkodowanego,

4. wprowadzenie do obrotu – to udostępnienie UTB po raz pierwszy z zamiarem jego dystrybucji lub użytkowania,

5. oddanie do użytku oznacza pierwsze użycie UTB zgodnie z jego przeznaczeniem,

6. resurs to parametry graniczne stosowane do oceny i identyfikacji stanu technicznego, określone na podstawie liczby cykli pracy i stanu obciążenia UTB w założonym okresie eksploatacji z uwzględnieniem rzeczywistych warunków użytkowania.

Terminy badań okresowych i doraźnych kontrolnych różnych rodzajów urządzeń transportu bliskiego zostały określone w załączniku 1 do omawianego rozporządzenia.

We wszystkich przypadkach uzasadnionych stanem technicznym, mającym wpływ na bezpieczne funkcjonowanie urządzenia, termin kolejnego badania technicznego UTB może zostać skrócony na podstawie decyzji organu właściwej jednostki dozoru technicznego.

Przypominamy, że terminy badań doraźnych mogą wynikać również z bieżących potrzeb.

2. Dokumentacja urządzeń transportu bliskiego

Eksploatujący, zgłaszając urządzenie transportu bliskiego do organu właściwej jednostki dozoru technicznego, dołącza dwa egzemplarze dokumentacji, która z reguły powinna zawierać w szczególności:

1. identyfikację i ogólny opis urządzenia, z uwzględnieniem dopuszczalnych konfiguracji użytkowania,

2. rysunek zestawieniowy,

3. instrukcję eksploatacji,

4. schematy elektryczne, hydrauliczne i pneumatyczne, o ile ma to zastosowanie,

5. schemat układów cięgnowych w mechanizmach napędowych,

6. dokumentację uzupełniającą w przypadku urządzeń montowanych bezpośrednio w miejscu eksploatacji,

7. potwierdzenie prawidłowości zainstalowania urządzenia w strefie zagrożonej wybuchem, o ile ma to zastosowanie.

Dokumentacja uzupełniająca to z kolei dodatkowo:

1. szkic sytuacyjny zmontowanego urządzenia transportu bliskiego, uwzględniający w szczególności nieujęte w rysunku zestawieniowym rzeczywiste:

a) odległości UTB od otoczenia,

b) przejścia, dojścia oraz

c) ewentualne elementy osłonowe;

2. schematy zasilania urządzenia, ze wskazaniem w szczególności:

a) wykorzystywanego osprzętu,

b) wielkości i rodzaju zastosowanych zabezpieczeń,

c) rodzaju i typu przewodów zasilających;

3. poświadczenie prawidłowości montażu i przeprowadzonych prób, z wyłączeniem dźwigów oraz ich elementów bezpieczeństwa, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach;

4. protokoły pomiarów rezystancji izolacji obwodów elektrycznych, uziemień roboczych i odgromowych oraz ochrony przeciwporażeniowej instalacji UTB, zatwierdzone przez osobę spełniającą wymagania kwalifikacyjne dla stanowiska dozoru, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 54 ust. 6 ustawy z 10.4.1997 r. – Prawo energetyczne (Dz.U. z 2018 r. poz. 755 ze zm.);

5. poświadczenie prawidłowości wykonania części konstrukcyjno-budowlanej obiektu związanej z urządzeniem transportu bliskiego, o ile ma to zastosowanie.

3. Ogólne warunki eksploatacji, modernizacji i napraw UTB

Urządzenia transportu bliskiego należy eksploatować zgodnie z warunkami określonymi w ich dokumentacji. Eksploatujący opracowuje szczegółowe warunki eksploatacji, opisujące czynności organizacyjno-techniczne podejmowane w celu zminimalizowania ryzyka związanego z eksploatacją urządzenia w takich przypadkach jak:

1. podnoszenie i przenoszenie osób przez urządzenia, które zostały zaprojektowane i wytworzone z przeznaczeniem do podnoszenia i przenoszenia ładunków,

2. podnoszenie i przenoszenie ładunku przez dwa lub więcej urządzeń transportu bliskiego,

3. eksploatacja UTB w warunkach kolizyjnych,

4. brak możliwości obserwacji przez obsługującego całej drogi, jaką pokonuje transportowany ładunek,

5. eksploatacja UTB w pobliżu napowietrznych linii elektroenergetycznych.

W przypadku podnoszenia i przenoszenia osób przez urządzenia, które zostały zaprojektowane i wytworzone z przeznaczeniem do podnoszenia i przenoszenia ładunków, eksploatujący powinien uzgodnić szczegółowe warunki eksploatacji z organem właściwej jednostki dozoru technicznego.

W przypadku urządzeń transportu bliskiego wyposażonych w aparaty elektryczne, eksploatujący zapewnia wykonywanie i udokumentowanie pomiarów rezystancji:

1. izolacji obwodów elektrycznych, ze szczególnym uwzględnieniem obwodów bezpieczeństwa i ochrony przeciwpożarowej, nie rzadziej niż:

a) raz w roku – dla urządzeń:

b) raz na dwa lata – dla urządzeń pracujących w innych warunkach;

2. uziemień roboczych i odgromowych, o ile są stosowane, oraz ochrony przeciwporażeniowej nie rzadziej niż:

a) raz w roku – dla urządzeń:

b) raz na dwa lata – dla urządzeń pracujących w innych warunkach.

Niezależnie od wymienionych powyżej, pomiary należy wykonać również za każdym razem:

3. po wprowadzeniu zmian lub wykonaniu prac w instalacji elektrycznej UTB montowanych w miejscu pracy oraz

4. w przypadku gdy stan izolacji, rezystancji uziemień lub ochrony przeciwporażeniowej uległ pogorszeniu lub gdy wystąpiły uszkodzenia tej instalacji.

Aby zapewnić bezpieczną eksploatację urządzenia transportu bliskiego, eksploatujący je powinien zapewnić właściwą obsługę i konserwację urządzenia. W tym celu oddzielnie dla każdego urządzenia, eksploatujący:

1. zakłada i przechowuje dziennik konserwacji prowadzony przez konserwującego, a także

2. rejestruje przebieg eksploatacji UTB na podstawie wymagań zawartych w instrukcji eksploatacji.

W przypadku braku rejestracji przebiegu eksploatacji urządzenia transportu bliskiego przez eksploatującego z przyczyn od niego niezależnych należy przebieg ten odtworzyć na podstawie aktualnego stanu wiedzy technicznej i dobrej praktyki inżynierskiej.

Jeśli nie jest znany resurs UTB, należy określić go na podstawie aktualnego stanu wiedzy technicznej i dobrej praktyki inżynierskiej. Po przekroczenia resursu urządzenia transportu bliskiego eksploatujący to urządzenie powinien samodzielnie przeprowadzić ocenę stanu technicznego UTB lub też zlecić jej przeprowadzenie.

Przypominamy, że jednym z podstawowych obowiązków obsługującego urządzenie transportu bliskiego jest przestrzeganie instrukcji eksploatacji tego urządzenia.

Do podstawowych obowiązków konserwującego urządzenie transportu bliskiego należy:

1. dokładne przestrzeganie instrukcji eksploatacji urządzenia;

2. wykonywanie przeglądów konserwacyjnych urządzenia w terminach i zakresach określonych w instrukcji eksploatacji, w tym szczególnie sprawdzanie:

a) stanu technicznego:

b) działania urządzeń zabezpieczających i ograniczników ruchowych,

c) poprawności działania urządzeń sterujących, sygnalizacyjnych i oświetleniowych,

d) prawidłowości obsługi urządzenia;

3. przeprowadzanie, nie rzadziej niż raz na 12 miesięcy (jeżeli w instrukcji eksploatacji nie ustalono innych terminów) przeglądu:

a) konstrukcji nośnej, w szczególności połączeń rozłącznych i nierozłącznych,

b) toru jezdnego,

c) instalacji ochrony przeciwporażeniowej oraz uziemień roboczych i odgromowych (o ile ma to zastosowanie);

4. usuwanie stwierdzonych usterek oraz innych nieprawidłowości w działaniu urządzenia;

5. odnotowywanie w dzienniku konserwacji wszystkich wykonanych czynności oraz ich wyniku, z podaniem:

a) imienia i nazwiska,

b) numeru zaświadczenia kwalifikacyjnego,

c) daty wykonania przeglądu,

d) stanu licznika roboczogodzin lub cykli pracy urządzenia transportu bliskiego (o ile ma to zastosowanie).

W przypadku usuwania usterek oraz innych nieprawidłowości w działaniu urządzenia transportu bliskiego konserwujący może bez uzgodnienia z organem właściwej jednostki dozoru technicznego dokonać wymiany elementów UTB, o ile mają one parametry techniczne i charakterystyki takie jak wymieniane elementy. Trzeba przy tym jednak pamiętać, że wymianie na takiej zasadzie nie podlegają:

1. cięgna nośne,

2. urządzenia chwytające,

3. zespół napędowy lub elementy zespołu napędowego działającego na zasadzie sprzężenia ciernego,

4. mechanizm podnoszenia,

5. mechanizm zmiany wysięgu,

6. urządzenia zabezpieczające, w szczególności ogranicznika prędkości, urządzeń chwytnych, ogranicznika obciążenia lub systemu ryglowania drzwi przystankowych.

Przeglądy konserwacyjne urządzeń transportu bliskiego wykonuje się w terminach określonych w tabeli zamieszczonej w załączniku do rozporządzenia, o ile nie zostały one inaczej określone w instrukcji eksploatacji urządzenia.

4. Terminy wykonywania przeglądów konserwacyjnych UTB

W przypadku zmiany lokalizacji urządzenia transportu bliskiego, związanej z demontażem i ponownym montażem urządzenia w nowym miejscu pracy, przed uruchomieniem urządzenia konserwujący je powinien dokonać sprawdzeń zgodnie z instrukcją eksploatacji urządzenia. Kontroli podlegają w szczególności:

1. stan techniczny mechanizmów napędowych, cięgien i ich zamocowań,

2. zgodność montażu z dokumentacją urządzenia,

3. poprawność działania urządzeń zabezpieczających.

Konserwator powinien również przeprowadzić próby funkcjonowania urządzenia raz bez obciążenia, a następnie z obciążeniem nominalnym.

Jeżeli sprawdzenia zakończyły się pozytywnie, konserwujący urządzenie powinien odnotować w dzienniku konserwacji uruchomienie urządzenia transportu bliskiego w nowym miejscu pracy.

W przypadku modernizacji lub naprawy urządzenia transportu bliskiego ich zakres oraz dokumentację należy uzgodnić z organem właściwej jednostki dozoru technicznego. Dopiero po tym uzgodnieniu można rozpocząć modernizację lub naprawę urządzenia.

5. Badania techniczne urządzeń – ich rodzaje, zakres oraz sposób przeprowadzania

Organ właściwej jednostki dozoru technicznego powinien przeprowadzać:

1. badanie odbiorcze po zakończeniu wytwarzania urządzenia, w warunkach jego gotowości do pracy, jeszcze przed wydaniem decyzji zezwalającej na eksploatację;

2. badanie okresowe – regularnie w toku całego okresu eksploatacji urządzenia objętego pełnym dozorem;

3. badanie doraźne:

a) eksploatacyjne,

b) kontrolne,

c) powypadkowe lub poawaryjne.

Urządzenie przedstawione do badań musi być:

1. zmontowane,

2. sprawne technicznie oraz

3. przygotowane do eksploatacji,

zgodnie z warunkami określonymi w rozporządzeniu oraz w jego instrukcji eksploatacji. Może się też tak zdarzyć, że z zakresu badań będą wynikały jeszcze inne, dodatkowe warunki dotyczące ich wykonania.

Zgłaszając urządzenie do badań, eksploatujący powinien zapewnić przede wszystkim:

4. bezpieczne warunki pracy,

5. niezbędne obciążenie do wykonania badań oraz

6. osprzęt do podnoszenia obciążenia.

Eksploatujący musi także zapewnić udział w badaniu urządzenia osoby je obsługującej oraz konserwującej. Co prawda dopuszcza się wykonanie badania urządzenia pod nieobecność konserwującego lub obsługującego, jednakże pod warunkiem że:

1. zostanie to uzgodnione z organem właściwej jednostki dozoru technicznego nie później niż na jeden dzień przed planowanym terminem badania,

2. wykonanie badania nie wymaga przeprowadzania czynności, w których udział konserwującego lub obsługującego jest niezbędny,

3. czynności konserwacyjne były wykonywane zgodnie z wymaganiami i zostały odnotowane w dzienniku konserwacji przez konserwującego.

Badanie odbiorcze przeprowadzane jest w celu stwierdzenia, czy:

1. kontrolowane urządzenie transportu bliskiego zostało wykonane zgodnie z dokumentacją,

2. montaż i przeznaczenie są zgodne z instrukcją eksploatacji oraz przepisami o dozorze technicznym,

3. umieszczone na urządzeniu napisy ostrzegawcze, informacje i instrukcje są czytelne,

4. urządzenie może zostać przekazane do dalszej bezpiecznej eksploatacji.

Przed przystąpieniem do badania odbiorczego w miejscu zainstalowania urządzenia organ właściwej jednostki dozoru technicznego powinien upewnić się, czy dokumentacja dotycząca tego urządzenia jest zgodna z wymaganiami dotyczącymi dokumentacji dla takich urządzeń.

Zakres badania odbiorczego to:

1. identyfikacja konkretnego urządzenia i sprawdzenie jego oznakowania;

2. kontrola:

a) zaświadczeń kwalifikacyjnych osoby konserwującej lub obsługującej urządzenia (jeżeli osoby te uczestniczą w badaniu),

b) wyposażenia oraz stanu technicznego przedstawionego urządzenia,

c) sposobu zainstalowania i przeznaczenia urządzenia, zgodnie z instrukcją jego eksploatacji.

W zakres badania wchodzi również przeprowadzenie prób funkcjonowania danego urządzenia w zainstalowanej wersji montażowej z obciążeniem wystarczającym do stwierdzenia, że:

1. sterowanie i ruchy robocze urządzenia,

2. mechanizmy oraz

3. urządzenia zabezpieczające i urządzenia ochronne

działają prawidłowo.

Sprawdzenia zaświadczeń kwalifikacyjnych konserwatora i obsługującego, wyposażenia oraz stanu technicznego urządzenia oraz sposobu jego zainstalowania, a także prób funkcjonowania danego urządzenia nie przeprowadza się dla:

1. dźwigów oraz ich elementów bezpieczeństwa, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach,

2. żurawi samojezdnych,

3. podestów ruchomych przejezdnych,

4. dźwigników przenośnych,

5. żurawi przewoźnych szybkomontujących,

6. wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia,

7. wyciągów towarowych przewoźnych i przenośnych

– które zostały wprowadzone do obrotu i nieoddane do użytku.

Badanie okresowe ma na celu stwierdzenie, czy:

1. zrealizowano zalecenia zamieszczone w protokole z poprzedniego badania urzędu transportu bliskiego,

2. nie powstały uszkodzenia lub zmiany stanu urządzenia mające wpływ na bezpieczeństwo jego eksploatacji,

3. urządzenie transportu bliskiego zostało wyposażone w niezbędne urządzenia zabezpieczające i urządzenia ochronne, a także czy urządzenia zabezpieczające pracują prawidłowo,

4. umieszczone na urządzeniu transportu bliskiego napisy ostrzegawcze, informacje i instrukcje są czytelne,

5. urządzenie wymaga przeprowadzenia naprawy,

6. zostały przeprowadzone wymagane pomiary.

Badania okresowe obejmują swoim zakresem sprawdzenie:

1. księgi rewizyjnej i dziennika konserwacji urządzenia,

2. protokołów pomiarów rezystencji izolacji obwodów elektrycznych, uziemień roboczych i odgromowych oraz ochrony przeciwporażeniowej instalacji urządzenia transportu bliskiego,

3. zaświadczeń kwalifikacyjnych osoby konserwującej lub obsługującej urządzenie (jeżeli osoby te uczestniczą w badaniu).

Ponadto w zakres badań okresowych wchodzą:

1. oględziny urządzenia transportu bliskiego we wszystkich miejscach dostępnych,

2. przeprowadzenie prób funkcjonowania urządzenia w zainstalowanej wersji montażowej z obciążeniem wystarczającym do stwierdzenia, że sterowanie i ruchy robocze UTB, mechanizmy, urządzenia zabezpieczające i urządzenia ochronne działają prawidłowo.

Próby funkcjonowania urządzenia przeprowadza się bez obciążenia dla:

1. dźwigów przeznaczonych do transportu osób lub ładunków,

2. dźwigów towarowych małych,

3. urządzeń wykonanych z przeznaczeniem dla osób niepełnosprawnych,

4. schodów i chodników ruchomych,

5. przenośników okrężnych zarówno kabinowych, jak i platformowych.

Badanie doraźne eksploatacyjne ma na celu sprawdzenie, czy:

1. dokonana naprawa, modernizacja lub wymiana elementu, demontaż i ponowny montaż urządzenia na nowym miejscu pracy lub inne okoliczności nie stanowią zagrożenia dla dalszej bezpiecznej eksploatacji urządzenia transportu bliskiego;

2. kontrolowane urządzenie jest zgodne z przedłożoną dokumentacją;

3. instalacja i przeznaczenie urządzenia są zgodne z jego instrukcją eksploatacji;

4. umieszczone na urządzeniu:

a) napisy ostrzegawcze,

b) informacje oraz

c) instrukcje

są dla użytkownika urządzenia czytelne.

W celu wykonania badania doraźnego eksploatacyjnego przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego eksploatujący musi złożyć odpowiedni wniosek o wykonanie badania po:

1. wymianie:

a) cięgien nośnych,

b) urządzeń chwytających,

c) zespołu napędowego lub elementów zespołu napędowego, działającego na zasadzie sprzężenia ciernego,

d) mechanizmu podnoszenia,

e) mechanizmu zmiany wysięgu,

f) urządzeń zabezpieczających, w szczególności:

2. naprawie lub modernizacji urządzenia;

3. każdej zmianie miejsca pracy urządzenia wymagającej jego demontażu i ponownego montażu (z wyjątkami);

4. wykonaniu oceny stanu technicznego urządzenia transportu bliskiego w sytuacji przekroczenia jego resursu.

Zakres badania doraźnego eksploatacyjnego obejmuje sprawdzenie:

1. księgi rewizyjnej urządzenia transportu bliskiego oraz dziennika konserwacji,

2. protokołów pomiarów rezystencji izolacji obwodów elektrycznych, uziemień roboczych i odgromowych oraz ochrony przeciwporażeniowej instalacji urządzenia transportu bliskiego,

3. zaświadczeń kwalifikacyjnych konserwującego lub obsługującego urządzenie (jeżeli uczestniczą w badaniu),

4. dokumentacji uzupełniającej,

5. prawidłowości zainstalowania i przeznaczenia urządzenia, zgodnie z instrukcją jego eksploatacji.

W zakresie tych badań jest również przeprowadzenie prób funkcjonowania urządzenia w zainstalowanej wersji montażowej, z obciążeniem wystarczającym do stwierdzenia, że sterowanie i ruchy robocze urządzenia, mechanizmy i urządzenia zabezpieczające i ochronne działają prawidłowo.

W uzasadnionych przypadkach można także uzgodnić z organem właściwej jednostki dozoru technicznego inny zakres badania doraźnego eksploatacyjnego.

Po zmianie miejsca pracy urządzenia transportu bliskiego związanej z jego demontażem i ponownym montażem nie wymagają badań doraźnych eksploatacyjnych:

1. wciągniki i wciągarki z napędem ręcznym wszystkich mechanizmów,

2. wyciągi towarowe przewoźne i przenośne,

3. dźwigniki przenośne,

4. żurawie przewoźne szybkomontujące,

5. żurawie samojezdne,

6. urządzenia z zasilaniem jednofazowym,

7. urządzenia z napędem spalinowym, o ile nie są mocowane do obiektu.

Cel i zakres badania doraźnego kontrolnego odpowiada celowi i zakresowi badania okresowego, przy czym dopuszcza się przeprowadzenie prób funkcjonowania urządzenia za pomocą innych równoważnych metod niewymagających wykorzystywania obciążenia.

Badania doraźne powypadkowe oraz doraźne poawaryjne przeprowadza się w celu:

1. określenia stanu technicznego urządzenia oraz

2. przyczyn (powodów) nieszczęśliwego wypadku lub niebezpiecznego uszkodzenia.

W przypadku badania doraźnego powypadkowego oraz doraźnego poawaryjnego:

1. zakres badania oraz

2. niezbędną dokumentację

za każdym razem indywidualnie ustala organ właściwej jednostki dozoru technicznego.

6. Formy i terminy badań

Zarówno formę dozoru technicznego, jak też częstotliwość badań określono w załączniku do nowych przepisów.

7. Formy dozoru technicznego UTB oraz terminy badań okresowych i doraźnych kontrolnych

W przypadku pierwszego badania okresowego lub doraźnego eksploatacyjnego termin badania ustala się, licząc od dnia wydania decyzji zezwalającej na eksploatację. Jeżeli badanie doraźne eksploatacyjne obejmowało pełny zakres odpowiedniego badania okresowego, za zgodą eksploatującego termin kolejnego badania okresowego może być ustalony od dnia wykonania badania doraźnego eksploatacyjnego.