Jednym z aspektów reprezentowania szkoły na zewnątrz przez dyrektora jest zawieranie umów cywilnoprawnych. Dyrektor szkoły negocjując i podpisując takie umowy musi pamiętać, że umowy mogą być kontrolowane nie tylko przez organ prowadzący. Przy wykorzystaniu mechanizmów przewidzianych w ustawie z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (tj. Dz.U. z 2014 r. poz. 782 ze zm.) umowy cywilnoprawne zawierane przez dyrektora szkołymogą być udostępniane do wiadomości publicznej. Często zdarza się, że w takiej umowie zastrzegany jest obowiązek zachowania poufności. Pojawia się wtedy konflikt pomiędzy przepisem ustawy, a wolą stron wyrażoną w umowie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu ostatnio zajmował się sprawą dotyczącą obowiązku udostępniania umowy zawartej przez szkołę publiczną, w której zastrzeżono obowiązek zachowania poufności. Okoliczności faktyczne sprawy były następujące.
Do szkoły złożono wniosek o udostępnienie informacji publicznej w postaci umów cywilnoprawnych oraz faktur wystawionych na rzecz szkoły przez danego przedsiębiorcę. Dyrektor szkoły wydał decyzję odmawiająca udostępnienia informacji. Podstawą wydania przedmiotowej decyzji była ochrona tajemnicy przedsiębiorcy. Ponadto dyrektor szkoły wyjaśnił, że w grudniu 2011 r. otrzymał od pełnomocnika przedsiębiorcy pismo z informacją, iż wszelka dokumentacja handlowa tj. umowy, czy faktury dotyczące przedsiębiorstwa, objęte są tajemnicą przedsiębiorstwa i pełnomocnik nie wyraża zgody na udostępnienie żadnej dokumentacji osobom trzecim. W opinii dyrektora szkoły treść dokumentacji handlowej (umowy i faktury) została wygenerowana w drodze negocjacji i informacje te stanowią cenne źródło dla innych konkurencyjnych podmiotów działających na rynku lokalnym. Odwołanie od decyzji dyrektora szkoły zostało złożone do organu prowadzącego. Starosta – organ prowadzący – podtrzymał decyzję pierwszoinstancyjną. Wobec negatywnego rozstrzygnięcia wnioskodawca złożył skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Wyrokiem z 12.8.2015 r., sygn. akt IV SA/Po 324/15 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu uchylił zaskarżoną decyzję starosty oraz poprzedzającą ją decyzję dyrektora szkoły.
Wojewódzki sąd administracyjny wydając wyrok zwrócił w pierwszej kolejności uwagę na konsekwencje wynikające z art. 61 Konstytucji RP. Przepis ten statuuje prawo obywatela do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Zgodnie z art. 61 ust. 3 Konstytucji ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa .
Po drugie sąd wskazał, że dyrektor szkoły publicznej na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy o dostępie do informacji publicznej jest zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej. W orzecznictwie sądów administracyjnych został ugruntowany pogląd, że informację publiczną stanowią w szczególności materiały dokumentujące fakt lub sposób zadysponowania majątkiem publicznym, w tym treść i postać umów cywilnoprawnych dotyczących takiego majątku (przykładowo wyrok NSA z 11.11.2012 r., sygn. akt I OSK 903/12).
Nie każda informacja publiczna podlega jednakże udostępnieniu. Nieudostępniane są informacje niejawne, informacje prywatne osób fizycznych oraz tajemnice przedsiębiorstwa. Zgodnie z art. 11 ust. 4 ustawy z 6.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U z 2003 r. Nr 153, poz.1503 ze zm.) przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Tym samym ustawodawca pozostawił uznaniu przedsiębiorcy ocenę, czy z uwagi na charakter informacji podejmie on działania w celu zachowania ich w poufności. Pochodną tajemnicy przedsiębiorstwa jest tajemnica przedsiębiorcy. Tajemnica przedsiębiorcy to informacje znane jedynie określonemu kręgowi osób i związane z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością, wobec których podjął on wystarczające środki ochrony w celu zachowania ich poufności. Informacja staje się „tajemnicą”, kiedy przedsiębiorca przejawi wolę zachowania jej jako niepoznawalnej dla osób trzecich. Nie traci natomiast swojego charakteru przez to, że wie o niej pewne ograniczone grono osób zobowiązanych do dyskrecji (np. pracownicy przedsiębiorstwa).
Na powyższe uregulowania w zakresie tajemnicy przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy należy nałożyć uwarunkowania przepisów FinansePublU. Zgodnie z art. 33 ww. ustawy gospodarowanie środkami publicznymi jest jawne. Dodatkowo art. 35 ww. ustawy stanowi, że klauzule umowne dotyczące wyłączenia jawności ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa w umowach zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych lub inne podmioty, o ile wynikające z umowy zobowiązanie jest realizowane lub przeznaczone do realizacji ze środków publicznych, uważa się za niezastrzeżone, z wyłączeniem informacji technicznych, technologicznych, organizacyjnych przedsiębiorstwa lub innych posiadających wartość gospodarczą, w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich w tajemnicy, lub w przypadku gdy jednostka sektora finansów publicznych wykaże, że informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa z uwagi na to, że wymaga tego istotny interes publiczny lub ważny interes państwa.
Biorąc pod uwagę powyższe, zastrzeżenie tajemnicy stanowi wyjątek od zasady jawności i z tego względu jednostka sektora publicznego nie może polegać wyłącznie na oświadczeniu przedsiębiorcy, co do jej istnienia, ale powinna samodzielnie dokonać oceny złożonego przez przedsiębiorcę zastrzeżenia pod kątem istnienia tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
W przedmiotowej sprawie starosta nie przeprowadził jednakże badania charakteru informacji zastrzeżonych w dokumentacji handlowej. Ponadto dyrektor szkoły w sposób nieuprawniony powoływał się na fakt, że do zamówienia nie stosowano przepisów ustawy o zamówieniach publicznych. To, że do realizacji umowy doszło w wyniku negocjacji, nie zmienia faktu, że dyrektor szkoły wydawał środku publiczne.
Dodatkowo należy rozważyć kwestie wpływu ujawnienia informacji w zakresie ustalonego przez jednostkę sektora finansów publicznych sposobu wynagradzania za wykonaną usługę na istnienie konkurencji na lokalnym rynku. Zgodnie z art. 20 Konstytucji istnienie konkurencji jest jednym z istotnych elementów społecznej gospodarki rynkowej, stanowiącej podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. W rezultacie należy uznać, że ustawodawca ceni wszelkie działania służące wspieraniu i rozwojowi konkurencji, czego dowodzi choćby obowiązywanie w polskim systemie prawa odrębnej ustawy poświęconej tej problematyce (ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów – t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 184).
