Przy szacowaniu wydatków planowanych w ogólnodostępnym przedszkolu w rozdziale 80149 i w ogólnodostępnej szkole w rozdziale 80150, płacę i pochodne od wynagrodzenia nauczyciela wspomagającego, zatrudnionego w oddziale integracyjnym, należy włączać odpowiednio do ww. rozdziału, ale w wysokości proporcjonalnej od jego zaangażowania w proces kształcenia specjalnego uczniów z art. 71b ust. 1 ustawy o systemie oświaty. W rozdziale 80149 i rozdziale 80150 należy również ewidencjonować proporcjonalnie wydatki z tytułu wynagrodzeń i pochodnych kierownictwa placówki, wydatki pracowników obsługi oraz koszty utrzymania obiektu (w tym remonty i media).

Przepis art. 32 ustawy z 5.12.2014 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją ustawy budżetowej (Dz.U. z 2014 r. poz. 1877; dalej: OkołoBudżU) oraz dwa dodane do klasyfikacji rozdziały – tj. rozdział 80149 i rozdział 80150 – wymagają wydzielenia w finansach gminy i powiatu wydatków na kształcenie specjalne w rozumieniu art. 71b ust. 1 ustawy z 7.9.1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.; dalej: SysOśwU).

Wydatki na kształcenie specjalne w specjalnych przedszkolach, specjalnych szkołach i specjalnych placówkach

Na wstępie należy podkreślić, że problem przeniesienia do dwóch nowych rozdziałów wydatków na kształcenie specjalne w ogóle nie dotyczy przedszkoli specjalnych, specjalnych szkół podstawowych, gimnazjów specjalnych oraz innych szkół i placówek typu specjalnego. Powyższe jednostki oświatowe ponoszą wydatki na kształcenie specjalne ulokowane w dotychczasowych rozdziałach budżetu i planach finansowych jednostek budżetowych – jako:

  • rozdział 80102 – szkoły podstawowe specjalne;
  • rozdział 80105 – przedszkola specjalne;
  • rozdział 80111 – gimnazja specjalne;
  • rozdział 80121 – licea ogólnokształcące specjalne;
  • rozdział 80124 – licea profilowane specjalne;
  • rozdział 80134 – szkoły zawodowe specjalne;
  • rozdział 85419 – ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze;
  • rozdział 85421 – młodzieżowe ośrodki wychowawcze;
  • rozdział 85421 – młodzieżowe ośrodki socjoterapii.

Wydatki z ww. rozdziałów należy, moim zdaniem, w całości zaliczyć do wydatków na kształcenie specjalne w rozumieniu art. 71b SysOśwU i Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 17.11.2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz.U. z 2014 r. poz. 392; dalej: OrgKształR). Powyższymi wydatkami w całości rozliczamy subwencję oświatową na kształcenie specjalne w związku z art. 32 OkołoBudżU.

Wydatki na kształcenie specjalne w prowadzonych przez JST ogólnodostępnych formach wychowania przedszkolnego i w ogólnodostępnych szkołach

Ważne
Problem wydzielenia wydatków na kształcenie specjalne w nowych rozdziałach 80149 i 80150 dotyczy prowadzonych przez JST przedszkoli i szkół ogólnodostępnych w zakresie wydatków na oddziały specjalne oraz funkcjonujące w przedszkolach i szkołach oddziały integracyjne.

Kształcenie specjalne w oddziałach specjalnych tych szkół i przedszkoli dokonuje się na zasadach z OrgKształR. Natomiast kształcenie specjalne w szkołach i przedszkolach ogólnodostępnych (w tym w tworzonych tam oddziałach integracyjnych) dokonuje się w trybie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 17.11.2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 414; dalej: WarOrgKształR). W tym właśnie przypadku w konsekwencji zmienionej klasyfikacji budżetowej konieczne jest, aby z wydatków na proces kształcenia, wychowania i opieki w tych przedszkolach i szkołach – z rozdziałów klasyfikacji budżetowej odpowiadających typom i rodzajom jednostek oświatowych i ich działalności oświatowej – przenieść wydatki na kształcenie specjalne uczniów odpowiednio do rozdziału 80149 (jednostki wychowania przedszkolnego) i rozdziału 80150 (szkoły).

Oznacza to, że wydatki przedszkola gminnego na zadania oświatowe co do zasady będą wykazywane w rozdziale 80104 – przedszkola gminne, jednak na kształcenie specjalne uczniów niepełnosprawnych – wydatki osobowe i rzeczowe w 2015 r. należy przenieść z rozdziału 80104 i wykazywać w nowym rozdziale 80149. Analogicznie z ogólnodostępnymi szkołami podstawowymi i gimnazjami, które w 2015 r. muszą stosować w tym względzie nowy rozdział 80150. Jeśli do szkoły podstawowej uczęszczają uczniowie objęci kształceniem specjalnym to wydatki osobowe i rzeczowe szkoły podstawowej związane z ich kształceniem z rozdziału 80101 należy przenieść do rozdziału 80150.

Sposób wyodrębnienia i obliczenia wysokości wydatków na kształcenie specjalne w ogólnodostępnych przedszkolach i oddziałach przedszkolnych oraz w ogólnodostępnych szkołach

Problemy, jakie przysparza art. 32 OkołoBudżU oraz wyodrębnienie w klasyfikacji budżetowej rozdziału 80149 i rozdziału 80150 dotyczy przedszkoli ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi i/lub oddziałami specjalnymi oraz oddziałów integracyjnych w ogólnodostępnych szkołach prowadzonych przez gminę (szkoły podstawowe i gimnazja) oraz prowadzonych przez powiat.

W 2015 r., przy już uchwalonych budżetach i zatwierdzonych planach finansowych tych przedszkoli i szkół, niezbędne staje się wydzielenie z rozdziału odpowiadającemu przedszkolu lub typowi szkoły – wydatków z art. 71b ust. 1 SysOśwU – celem ich zaplanowania odpowiednio w rozdziale 80149 lub 80150.

Ustalenie udziału kosztów KS w kosztach ogólnych przedszkola lub szkoły

Przy szacowaniu wydatków przedszkola lub szkoły na kształcenie specjalne pierwszą czynnością jest ustalenie skali prowadzonego kształcenia specjalnego. Mamy zatem do czynienia z ogólną liczbą uczniów przedszkola lub szkoły oraz z ilością uczniów objętych kształceniem specjalnym (dalej: KS). Obliczenie proporcji ma podstawowe znaczenie w ustalaniu tego, na ile koszty ogólne (administracja, organizacja, energia, utrzymanie substancji materialnej) przedszkola lub szkoły przekładają się na uczniów KS.

Powyższe obejmuje m.in.: proporcjonalnie liczone koszty płac i pochodnych kierownictwa jednostki oświatowej i obsługi, wydatki na media, opłaty związane z eksploatacją, wydatki na remonty.

Obliczone kwotowo wydatki wraz z paragrafami klasyfikacji budżetowej – pomniejszają dotychczasowy stan rozdziału 80104 lub 80101 w planie finansowym przedszkola lub szkoły – drogą ich przeniesienia do rozdziału 80149 lub 80150.

Ustalenie działań z zakresu kształcenia specjalnego prowadzonych w oddziale w stosunku do wyodrębnionej grupy uczniów oraz ustalenie kosztów tych działań

Drugim etapem szacowania wydatków jest ustalenie zakresu czynności prowadzonych przez przedszkole lub szkołę jako KS oraz ustalenie bezpośrednich kosztów KS.

Wydatki na kształcenie specjalne w oddziale specjalnym

Przepisy OrgKształR określają zajęcia i czynności prowadzone w przedszkolu ogólnodostępnym w stosunku do uczniów oddziału specjalnego.

Ważne
Za pomocą dokumentacji organizacyjnej przedszkola w konsultacjach z nauczycielami uczniów oddziału specjalnego – możliwe jest przyjęcie, że całość natężenia prac i zakupów materiałów na potrzeby oddziału specjalnego stanowi koszty właściwe dla KS.

Z punktu widzenia rodzajów wydatków na ww. koszty składać się będą wydatki osobowe i rzeczowe nauczycieli z tytułu realizacji zadań z OrgKształR, a także zakup pomocy naukowych i materiałów wyłącznie dla uczniów oddziału specjalnego. Zastrzec jednak należy, że nauczyciele uczący w oddziale specjalnym nie zawsze w całości ich etatu są zatrudniani do nauczania uczniów oddziału specjalnego. Metodą ustalania określonych proporcji (klucza) trzeba będzie z tego rodzaju wydatków z tytułu płac i pochodnych ww. osób nie prowadzących w całości zajęć w oddziale specjalnym – wyodrębniać wydatki związane z nauczaniem w oddziale specjalnym.

Wydatki na kształcenie specjalne w oddziale integracyjnym lub oddziale ogólnym

Poważne trudności w ustaleniu działań i ich kosztów wystąpią w przypadku oddziałów integracyjnych przedszkoli i szkół oraz pojedynczych uczniów KS uczęszczających do oddziałach ogólnych. Zgodnie z WarOrgKształR, przedszkole i szkoła prowadzą w stosunku do uczniów KS zajęcia specjalne – bez udziału pozostałych uczniów, ale oprócz tego w stosunku do uczniów KS prowadzone są również zajęcia wspólne dla całego oddziału integracyjnego – zgodnie z programem nauczania.

Zajęcia specjalne

Rodzaje zajęć specjalnych z WarOrgKształR – prowadzonych wyłącznie z uczniami KS – są możliwe do ustalenia poprzez sięgnięcie do arkuszy organizacyjnych i konsultacje z nauczycielami prowadzącymi tego typu zajęcia specjalne. Na koszty zająć specjalnych składać się będą wynagrodzenia i pochodne oraz pomoce naukowe i materiały.

Ważne
Jeśliby określony nauczyciel nie był zatrudniany wyłącznie na potrzeby zajęć specjalnych z uczniami KS – to konieczne będzie proporcjonalne oszacowanie wysokości jego płacy, wraz z pochodnymi – jako kosztów prowadzenia zajęć specjalnych. Tu jednak nie wystarczy posłużenie się proporcją opartą na ilości godzin w miesiącu pracy poświęcanych na specjalne zajęcia KS, ale celowe będzie zastosowanie dopracowanych przeliczników wyrażających intensywność pracy.

Koszty zajęć wspólnych w oddziale integracyjnym

Największe trudności sprawi oszacowanie tych kosztów KS w oddziale integracyjnym, jakie dotyczą zajęć prowadzonych wspólnie dla uczniów KS i uczniów nie objętych KS (zajęcia wspólne). Na koszty tych zajęć składać się będą w szkole: wynagrodzenie (i pochodne) wychowawcy uczniów oddziału integracyjnego oraz nauczycieli poszczególnych przedmiotów. W przedszkolu integracyjnym będą to: wynagrodzenia i pochodne opiekunów oraz inne koszty zajęć wspólnych. Wydatki obejmą również koszty pomocy naukowych, zakupy materiałów i usług edukacyjnych. Ustalając łączną wysokość ww. wydatków celowe jest ich proporcjonalne przeliczenie na koszty uczestnictwa w tych zajęciach uczniów KS. Metodą przeliczeniową może być proporcja-relacja ilości uczniów oddziału objętych KS w stosunku do ogólnej ilości uczniów oddziału integracyjnego.

Problem związanych z kształceniem specjalnym w kontekście wydatków inwestycyjnych

Obiekty, jak i inne składniki majątkowe – jako związane z procesem kształcenia specjalnego – mogą wymagać wydatków inwestycyjnych. To np. zakup windy dla niepełnosprawnych, budowa podjazdów do obiektu budowlanego, modernizacja łazienek i WC na potrzeby osób niepełnosprawnych. Moim zdaniem ww. wydatki infrastrukturalne stanowią również wydatki związane z kształceniem specjalnym.

Występujące w przedszkolu specjalnym, bądź szkole specjalnej czy placówce – wydatki te zasadne jest w całości zaliczać do kosztów z art. 32 OkołoBudżU i art. 71b SysOśwU.

Problemowe okaże się jednak znalezienie właściwego i obiektywnego klucza do ich zaliczania do rozdziału 80149 lub 80150 w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych. Czy zaliczać je w całości, czy według proporcji? A jeśli proporcjonalnie – to czy według ilości uczniów KS w stosunku do całości uczniów placówki, czy według zakresu korzystania z tych obiektów i urządzeń przez uczniów KS, bądź innego kryterium? Należy podkreślić, że przepis art. 32 OkołoBudżU oraz niecelowość subwencji ogólnej, nie wykluczają kojarzenia z jej środkami wydatków inwestycyjnych na kształcenie specjalne.

Wnioski końcowe

Sposoby wydzielenia wydatków i powyższe klucze dla takiego wydzielania są wyłącznie propozycją-pomysłem. Należy oczekiwać, że praktyka oświatowa 2015 r. wypracuje jeszcze lepsze, bardziej obiektywne kryteria wydzielania wydatków do dwóch nowych rozdziałów klasyfikacji budżetowej. Każda JST dopracuje się w ten sposób rozwiązań własnych, jakie znajdować muszą zastosowanie w ewidencji księgowej dla faktur, rachunków i list płac. Dzięki nim w miarę przejrzystym, konsekwentnym i obiektywnym będzie opisywanie ww. dowodów księgowych podziałkami nowych rozdziałów, jako wydatków przedszkola lub szkoły z tytułu kształcenia specjalnego z art. 71b SysOśwU, art. 32 OkołoBudżU na 2015 r.