W kolejnej sprawie o zasiedzenie służebności przesyłu można procedować od początku

Stan faktyczny

Małżonkowie Małgorzata i Andrzej K., byli współwłaścicielami nieruchomości w miejscowości B. (woj. warmińsko-mazurskie). Przez jedną z działek należącą do państwa K. przechodzi, wybudowana w latach 1988–90, linia energetyczna średniego napięcia, której obecnym właścicielem jest spółka energetyczna E. We wrześniu 2011 r. pełnomocnik państwa K. skierował do miejscowego oddziału spółki E. żądanie zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. W odpowiedzi spółka E. zaproponowała ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem w kwocie niespełna 4,1 tys. zł. Właściciele nie zgodzili się na takie warunki i skierowali do sądu wniosek o ustanowienie, za wynagrodzeniem, służebności przesyłu. Wniosek o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu na rzecz państwa K. został prawomocnie oddalony.

Stanowisko sądu I i II instancji

Po tym orzeczeniu spółka E. skierowała z kolei do sądu wniosek o stwierdzenie zasiedzenia tej służebności w dobrej wierze, tj. od 2010 r. (po 20 latach użytkowania linii energetycznej). Jednak i ten wniosek został oddalony. Sąd I instancji stwierdził w uzasadnieniu, że nie jest związany pierwotnym rozstrzygnięciem dotyczącym wniosku państwa K. o ustanowienie służebności (rozstrzygniętym dla nich negatywnie przez sąd). Ponadto – z racji braku zgody właścicieli na posadowienie linii energetycznej na ich terenie, nie ma mowy o zasiedzeniu służebności w dobrej wierze. Apelację złożyła spółka E., ale rozpoznający ją Sąd Okręgowy w O. dostrzegł w sprawie istotne zagadnienie prawne: czy sąd orzekający w sprawie o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie ograniczonego prawa rzeczowego w postaci służebności przesyłu jest związany ustaleniami i oceną prawną, które zdecydowały o wydaniu rozstrzygnięcia przez sąd orzekający w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu pomiędzy tymi samymi uczestnikami, w którym to postępowaniu wniosek właścicieli nieruchomości mającej być obciążoną, został prawomocnie oddalony z uwagi na uwzględnienie zarzutu zasiedzenia tej służebności? Takie pytanie prawne przekazał do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy odpowiedział uchwałą, zgodnie z którą w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu sąd nie jest związany ustaleniami i oceną prawną, które zadecydowały o prawomocnym oddaleniu wniosku o ustanowienie tej służebności w sprawie między tymi samymi uczestnikami, z uwagi na uwzględnienie zarzutu jej zasiedzenia.

Wnioski z orzeczenia

Jeżeli w sprawie dotyczącej ustanowienia służebności zapadnie prawomocne rozstrzygnięcie oddalające wniosek o ustanowienie tej służebności, a następnie zostanie wytoczona kolejna sprawa, pomiędzy tymi samymi stronami, ale o ustalenie zasiedzenia tej samej służebności, sąd procedujący nad zasiedzeniem służebności przesyłu nie jest związany rozstrzygnięciem poprzedniej sprawy o tą samą służebność, między tymi samymi stronami. Tak więc kolejna dotycząca zasiedzenia służebności między tymi samymi stronami może być procedowana całkowicie od nowa, nawet z pominięciem wcześniejszych ustaleń w poprzednim postępowaniu. Wynika to z art. 366 KPC, regulującego zakres powagi rzeczy osądzonej – zgodnie z tym przepisem Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. W tym wypadku zarzut w poprzednim postępowaniu (zasiedzenie) może mieć znaczenie także w rozstrzyganiu kolejnej sprawy, gdzie ustala się stan faktyczny, którego elementem jest właśnie zasiedzenie.