Ustawa z 11.8.2021 r. o kasach zapomogowo-pożyczkowych (dalej: ustawa) zastąpi aktualne regulacje, powtarzając większość ich rozwiązań, a także porządkując i aktualizując niektóre zagadnienia. W stosunku do projektu rządowego różni się ona jedną ważną merytorycznie poprawką. Sejm zdecydował bowiem o wyłączeniu zapomóg z kas zapomogowo-pożyczkowych spod egzekucji komorniczej. Uwzględnił również poprawki senackie, z których większość ma charakter doprecyzowujący. Ustawa czeka na podpis prezydenta i publikację w Dzienniku Ustaw. 

Obecne regulacje 

Kasy zapomogowo-pożyczkowe (KZP) są aktualnie unormowane w:

  • art. 39 ustawy z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 263; dalej: ustawa związkowa),
  • rozporządzeniu Rady Ministrów z 19.12.1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz.U. z 1992 r. Nr 100, poz. 502; dalej: rozporządzenie).

Pierwszy z wymienionych przepisów został dostosowany do poszerzonej od 1.1.2019 r. grupy osób, którym przysługuje prawo koalicji, czyli tworzenia i wstępowania do związków zawodowych. Przewiduje, że członkami KZP mogą być:

  • osoby wykonujące pracę zarobkową, czyli pracownicy lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz mają takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy;
  • emeryci i renciści bez względu na przynależność związkową.

Ta zmiana nie znalazła odzwierciedlenia w rozporządzeniu. Nadal ogranicza ono członkostwo do pracowników oraz emerytów i rencistów, a także posługuje się nieobowiązującą na gruncie ustawy terminologią (pracownicze KZP, zakład pracy). Utraci moc, podobnie jak art. 39 ustawy związkowej, wraz z wejściem w życie nowych przepisów. Ma to nastąpić po upływie 30 dni od publikacji. 

Zasady tworzenia

Według art. 2 pkt 2 ustawy w zw. z art. 11 pkt 2 ustawy związkowej, pracodawcą jest pracodawca w rozumieniu art. 3 KP oraz jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową, niezależnie od podstawy tego zatrudnienia. U tak definiowanego, jednego pracodawcy będzie mogła działać tylko jedna KZP (tak też jest obecnie). Będą mogły ją utworzyć osoby wykonujące pracę zarobkową (pracownicy, zleceniobiorcy, świadczeniobiorcy, itp.) u tego pracodawcy, jeżeli gotowość przynależności do KZP zadeklaruje co najmniej 10 z tych osób (według rozporządzenia 10 pracowników). Utworzenie oznacza uchwalenie statutu KZP (zgodnie z wymogami art. 15 ustawy, co jest nowością w stosunku do obecnego stanu prawnego) i dokonanie wyboru przewidzianych w nim organów (art. 7 ust. 2 ustawy).

Siedzibą i adresem KZP będą siedziba i adres pracodawcy, u którego została utworzona.

Ważne

Celem działania KZP ma być – podobnie jak teraz – udzielanie jej członkom pomocy materialnej w formie nieoprocentowanych pożyczek, a w miarę posiadanych środków także zapomóg.

Zakres pomocy pracodawcy na rzecz KZP

Przewidziana w § 4 ust. 1 rozporządzenia 

Przewidziana w art. 6 ust. 1 ustawy

Zapewnienie pomieszczeń biurowych i odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie pieniędzy

Udostępnianie pomieszczeń biurowych

Transport pieniędzy z banku

Udostępnianie odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie gotówki

Prowadzenie księgowości, obsługi kasowej i prawnej

Transport gotówki do banku i z banku, jeśli pracodawca prowadzi obrót gotówkowy

Dostarczanie druków i formularzy

Udzielanie informacji umożliwiających dokonanie weryfikacji, czy określona osoba spełnia warunki członka KZP (wskazane w art. 7 ust. 1 ustawy) oraz poręczyciela (wymienione w art. 35 ust. 4 pkt 1–3 ustawy)

Dokonanie na rzecz PKZP i SKOK potrąceń w listach płac, listach wypłat i zasiłków chorobowych i zasiłków wychowawczych, wpisowego, wkładów miesięcznych i rat i pożyczek

Prowadzenie rachunkowości, obsługi kasowej i prawnej

Przyjmowanie wpłat wnoszonych przez emerytów i rencistów oraz osoby przebywające na urlopach wychowawczych

Dokonywanie na rzecz KZP potrąceń wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na listach płac, listach wypłat i zasiłków, a w przypadku braku możliwości dokonania takiego potrącenia – informowanie o tym zarządu

Odprowadzanie wpłat na rachunek bankowy PKZP lub SKOK

Niezwłoczne odprowadzanie wpłat wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na rachunek płatniczy KZP

Informowanie przynajmniej raz w roku członków kas o stanie ich wkładów i zadłużeń

Przekazywanie przez zarząd członkom KZP informacji o stanie ich wkładów członkowskich i zadłużenia

 

Zdolność prawna i sądowa 

Na mocy art. 9 ust. 1 ustawy KZP zyskają zdolność prawną i sądową w zakresie niezbędnym do realizacji ich celów statutowych. Będą zatem mogły nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywanymi, od daty złożenia pod statutem podpisów przez wszystkich założycieli. Wykluczone będzie natomiast prowadzenie przez KZP działalności gospodarczej (art. 9 ust. 2 ustawy).

Członkowie KZP (osoby wykonujące pracę zarobkową, emeryci i renciści, osoby skierowane do odbycia u pracodawcy służby zastępczej, żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej, Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa) mają odpowiadać za zobowiązania KZP w części odpowiadającej ich wkładom członkowskim.

Sprawowanie nadzoru 

Obecne regulacje gwarantują nadzór społeczny nad KZP związkom zawodowym. Ustawa rozbudowuje kwestię kontroli, zapewniając ją w pierwszym rzędzie zakładowej organizacji związkowej w rozumieniu art. 251 ustawy związkowej, a gdy jest kilka u pracodawcy – ich wspólnej reprezentacji, a w razie jej niewyłonienia – zakładowej organizacji związkowej zrzeszającej największą liczbę osób wykonujących pracę zarobkową u pracodawcy.

Przy braku związków zawodowych u pracodawcy prawo kontroli nad KZP przypadnie radzie pracowników, a gdy ona nie została utworzona – reprezentacji osób wykonujących pracę zarobkową wyłonionej w trybie przyjętym u danego pracodawcy (art. 5 ust. 3 i 4 ustawy).

Dane osobowe

Nowością w stosunku do aktualnych przepisów stanowi art. 43 ustawy dotyczący danych osobowych. Zakłada on, że KZP będzie administratorem pozyskanych danych, a pracodawca będzie mógł je przetwarzać jedynie w celu świadczenia KZP pomocy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4–8 ustawy. Podstawą przetwarzania danych (zamknięty katalog zamieszczony w art. 43 ust. 2 ustawy) przez KZP ma być zgoda udzielona w formie oświadczenia członka KZP, osoby uprawnionej lub poręczyciela. KZP będzie mogła żądać udokumentowania danych osobowych w zakresie niezbędnym do ich potwierdzenia.

Katalog danych osobowych i okresy ich przechowywania

Rodzaj danych osobowych 

Okres przechowywania 

Dane członka KZP: imię (imiona) i nazwisko; numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – nazwę i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz nazwę państwa, które go wydało; adres do korespondencji oraz numer telefonu lub adres poczty elektronicznej; stan cywilny oraz ustrój majątkowy; stan zdrowia; otrzymywane wynagrodzenie lub zasiłek

Od dnia udzielenia zgody na przetwarzanie danych do upływu 10 lat od dnia ustania członkostwa

Dane osoby uprawnionej: imię (imiona) i nazwisko; numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – nazwę i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz nazwę państwa, które go wydało; adres do korespondencji oraz numer telefonu lub adres poczty elektronicznej

Od dnia udzielenia zgody na przetwarzanie danych do upływu 5 lat od dnia wypłaty wkładu członkowskiego

Dane poręczyciela: imię (imiona) i nazwisko; numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – nazwę i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz nazwę państwa, które go wydało; adres do korespondencji oraz numer telefonu lub adres poczty elektronicznej; stan cywilny oraz ustrój majątkowy

Od dnia udzielenia zgody na przetwarzanie danych do upływu 5 lat od dnia spłaty poręczanej pożyczki

 

 

Likwidacja KZP

W dwóch przypadkach KZP musi być obecnie i będzie musiała być od chwili obowiązywania nowych regulacji zlikwidowana. W myśl art. 44 ustawy są to: ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy, a także zmniejszenie się liczby członków KZP poniżej dziesięciu. Przepis ten wprowadza dwumiesięczny termin, w jakim ma zapaść uchwała od dnia zajścia wyżej wymienionych zdarzeń. 

Niezależnie od zaistnienia wymienionych przesłanek walne zebranie członków będzie mieć możliwość podjęcia uchwały o likwidacji KZP z własnej inicjatywy, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków.

Przepisy przejściowe

Z dniem wejścia w życie nowych przepisów:

  • dotychczasowe KZP staną się KZP w rozumieniu nowych regulacji (art. 62 ustawy),
  • członkowie dotychczasowych KPZ staną się członkami KZP w rozumieniu nowych regulacji (art. 63 ustawy),
  • wpisowe i dotychczasowe wkłady członkowskie w KPZ staną się wpisowym i wkładami członkowskimi w rozumieniu nowych regulacji (art. 64 ustawy).

Członkowie organów dotychczasowych KPZ mają pełnić swoje obowiązki do końca kadencji (art. 65 ustawy). Zarządy dotychczasowych KPZ będą zobowiązane złożyć wnioski do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej w ciągu 18 miesięcy od dnia wejścia w życie nowych regulacji (art. 66 ustawy). W takim samym czasie mają być dostosowane statuty obecnych KZP do nowych przepisów (art. 67 ustawy).