Zgodnie z ustawą z 29.10.2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r., poz. 2105) zmianie uległ art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b VATU, zawierający katalog czynności, dla których obowiązek podatkowy w VAT powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty. Od 2022 r. nastąpiło rozszerzenie katalogu czynności, dla których obowiązek podatkowy w VAT powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, m.in. o czynności przeniesienia z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie, a więc również o opłaty przekształceniowe, czyli opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, dokonanego na podstawie PrzekszUżytkWieczU. Powyższe zmiany wynikają z potrzeby dostosowania polskich regulacji w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego w VAT do wyroku TSUE wydanego w sprawie C-604/19 (Gmina Wrocław), a ich celem jest umożliwienie stosowania jednolitych zasad dotyczących momentu powstania obowiązku podatkowego w VAT dla wszystkich czynności dokonanych z mocy prawa. Powyższa ustawa zawiera również przepis przejściowy, zgodnie z którym nowe zasady powstawania obowiązku podatkowego mają dotyczyć również opłat otrzymanych z tytułu przeniesienia, z mocy prawa, prawa własności, otrzymanych po wejściu w życie przepisów, nawet jeżeli samo przejście prawa własności z mocy prawa miało miejsce przed wejściem tych przepisów w życie. Oznaczałoby to, że choć przekształcenie z mocy prawa, prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, na mocy PrzekszUżytkWieczU miało miejsce w 2019 r., to opłaty z tego tytułu otrzymane od 1.1.2022 r. powinny podlegać opodatkowaniu VAT, niezależnie od momentu ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Wyjątek od tej zasady przewidziano dla sytuacji, w których podatnik rozliczył cały podatek należny przed wejściem w życie przepisu. W związku z powyższym powstała wątpliwość: czy ustanowiona w latach poprzednich kwota opłaty z tytułu przekształcenia prawa wieczystego użytkowania w prawo własności, która nie była objęta podatkiem VAT, bądź podlegała zwolnieniu, od 2022 r. stanowić będzie kwotę brutto, czy kwotę netto, do której należy doliczyć podatek VAT?
Odpowiedź na powyższą wątpliwość można odnaleźć w interpretacji ogólnej Ministra Finansów z 22.12.2021 r. (Nr PT1.8101.2.2021) w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług przekształcenia z mocy prawa, prawa użytkowania wieczystego w prawo własności.
Z treści pkt 2.3 ww. interpretacji, o następującej treści:
Konsekwencją podjętego przez TSUE rozstrzygnięcia jest natomiast konieczność zmiany sposobu traktowania na gruncie VAT czynności przekształcenia użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowych we własność, ustanowionego przed 1 maja 2004 r. (czyli uznania ich za odrębną dostawę towarów), które to czynności nie były dotąd uznawane za podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.
Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy przekształceniowej z tytułu przekształcenia nowy właściciel gruntu ponosi na rzecz dotychczasowego właściciela gruntu opłatę. Wysokość opłaty jest równa wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, która obowiązywałaby w dniu przekształcenia (art. 7 ust. 2 tej ustawy). Zgodnie z art. 7 ust. 6 ustawy opłata jest wnoszona przez okres 20 lat, licząc od dnia przekształcenia, możliwe jest jednak jednorazowe wniesienie tej opłaty (art. 7 ust. 7 ustawy).
Ww. opłaty, jako wynagrodzenie z tytułu dokonanej czynności przekształcenia użytkowania wieczystego gruntu we własność, podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych ustanowionych w ustawie o VAT. Mając na względzie treść art. 29a ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym podstawą opodatkowania jest co do zasady wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, jak również art. 29a ust. 6 pkt 1, zgodnie z którym podstawa opodatkowania obejmuje podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku, uznać należy, że otrzymane przez dotychczasowego właściciela gruntu opłaty zawierają już w sobie podatek VAT (są tzw. kwotami brutto) wynika, że wartość opłaty przekształceniowej ustalonej dla użytkowania wieczystego gruntu jest kwotą brutto i nie należy do niej doliczać 23% podatku VAT, lecz ustalić od tej wartości brutto, wartość netto i podatek VAT.
Zgodnie z zapisem uznać należy, że otrzymane przez dotychczasowego właściciela gruntu opłaty zawierają już w sobie podatek VAT (są tzw. kwotami brutto) musimy przyjąć, że ustalona wartość opłaty przekształceniowej, która musi być w takiej samej wysokości jak wcześniejsza opłata z tytułu wieczystego użytkowania gruntu, a należny podatek VAT jest już ujęty w wartości opłaty, w związku z czym należy go wyłączyć z kwoty brutto i odprowadzić do urzędu skarbowego bez doliczania go dla osoby wnoszącej opłatę przekształceniową.