Zdarzeniami mogącymi rodzić szkodę nie są same decyzje wydawane na podstawie art. 124 GospNierU. Ustawa o gospodarce nieruchomościami jako formę wywłaszczenia traktuje ograniczenie właściciela w korzystaniu z jego nieruchomości (art.112 ust. 2). Z tego tytułu ustawa dopuszcza możliwość ustalenia i wypłacenia odszkodowania stanowiąc, że odszkodowanie przysługuje również za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 120 i 124–126. Odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód. Jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu (art. 128 ust. 4 GospNierU).

Problem dotyczy sytuacji, w której właściwy organ wydał decyzję na podstawie art. art. 120 i 124–126 GospNierU, ale faktycznie nie doszło do wykonania robót czy też innych prac na nieruchomości.

Orzecznictwo

W tym zakresie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny, który w wyroku z 28.6.2022 r. (I OSK 890/19), stwierdził, że przepis art. 128 ust. 4 GospNierU określa dwie podstawy odszkodowania: szkodę wywołaną zdarzeniami, o jakich mowa w art. 124–126 i zmniejszenie wartości nieruchomości wskutek tych zdarzeń. Ta regulacja nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że w przypadku odszkodowania ustalanego na podstawie art. 128 ust. 4 GospNierU może dojść w uzasadnionych sytuacjach do odrębnego orzekania o każdej z podstaw, a wydanie decyzji częściowej nie jest modelowo wykluczone. Wydanie decyzji częściowych nie stanowi przy tym niewątpliwie naruszenia zasady z art. 16 § 1 KPA, nie jest bowiem orzekaniem o tej samej kwestii, uprzednio już rozstrzygniętej.

Zmniejszenie wartości nieruchomości, o którym mowa w art. 128 ust. 4 GospNierU nie powinno być utożsamiane ze skutkami dla wartości nieruchomości, jakie wynikają z uchwalonych planów miejscowych czy wydanych decyzji lokalizacyjnych. Przepis art. 128 ust. 4 GospNierU dotyczy odszkodowań ustalanych w trybie administracyjnym za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 124 GospNierU. Zdarzeniami mogącymi rodzić szkodę nie są jednak same decyzje wydawane na podstawie tego przepisu, zezwalające na określone działania, lecz faktyczne zakładanie i przeprowadzanie ciągów, przewodów i urządzeń. To za skutki tych zdarzeń właścicielowi nieruchomości służą dwa rodzaje roszczeń:

1) pierwsze dotyczy odszkodowania za szkody, jeżeli takie na nieruchomości powstaną (zgodnie z art. 124 ust. 4 GospNierU w pierwszej kolejności podmiot występujący o zezwolenie ma bowiem obowiązek przywrócić nieruchomość do stanu poprzedniego), powinno ono odpowiadać wartości poniesionych szkód;

2) drugie dotyczy natomiast odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości. Przysługuje ono także w przypadku, gdy wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 124 GospNierU, zmniejszy się wartość nieruchomości. Jeżeli zmniejszenie wartości ma być wywołane zdarzeniami wymienionymi w art. 124 GospNierU, a są nimi działania związane z przeprowadzaniem i zakładaniem ciągów, przewodów i urządzeń, to odszkodowanie za zmniejszenie wartości również przysługuje po ich faktycznym zaistnieniu.

Trafne jest stanowisko, że przepis art. 124 ust. 7 GospNierU nie stanowi źródła obowiązku odszkodowawczego. Nieprawidłowe jest stanowisko, że katalog zdarzeń wywołujących szkodę wymienionych w art. 120 i 124– 26 GospNierU obejmuje również przewidziany w art. 124 ust. 7 GospNierU wpis decyzji do księgi wieczystej. Na podstawie tego przepisu dochodzi do ujawnienia w księdze wieczystej, na podstawie decyzji, ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości przez wydanie zezwolenia na założenie i przeprowadzenie ciągów, przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel nie wyraża na to zgody. Decyzja taka, jak zasadnie się przyjmuje, jest dla inwestora źródłem prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, a także cele związane z utrzymaniem założonych ciągów, linii i urządzeń. Decyzja taka może być wydana tylko przed rozpoczęciem inwestycji, której dotyczy, nie jest możliwe jej wydanie względem inwestycji już zrealizowanych. Z tego względu należy uznać, że roszczenia związane z wpływem planowanej inwestycji na wartość nieruchomości mogą być realizowane, w zakresie określonym w przepisach PlanZagospU. Dopiero po jej realizacji otwiera się droga do dochodzenia w trybie administracyjnym roszczeń odszkodowawczych określonych w art. 128 ust. 4 GospNierU, w tym roszczenia z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości.