Upoważnianie przez samorządy spółek do decydowania w sprawach opłat za śmieci – stanowisko NSA

Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 19.12.2016 r. (II FPS 3/16) rozstrzygnął, że samorządy nie mogą upoważnić swoich spółek do decydowania w sprawach opłat za śmieci. Jeżeli wcześniej podjęły taką uchwałę, będą musiały ją zmienić.

Uchwała nie została podjęta w konkretnej sprawie, a była odpowiedzią na pytanie zadane przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA), który zauważył rozbieżność w orzecznictwie Sądu w tej kwestii – czyli możliwości przekazania przez samorządy spraw dotyczących odpadów swoim spółkom komunalnym.

Chodziło o wzajemne relacje między przepisem art. 39 ust. 4 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ze zm., dalej: SamGminU), który stanowi, że: „Do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej rada gminy może upoważnić również organ wykonawczy jednostki pomocniczej oraz organy jednostek i podmiotów, o których mowa w art. 9 ust. 1″ oraz art. 6q ust. 1 ustawy z 13.9.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 250 ze zm., dalej: CzystGminU), który uprawnienia organów podatkowych w sprawach dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi przyznawał wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta.

Czy art. 6q ust. 1 CzystGminU stoi na przeszkodzie do udzielenia spółce komunalnej stosownego upoważnienia? Część składów orzekających uznawała, że można taką uchwałą podjąć. Takie stanowisko zajął m.in. NSA w wyroku z 26.11.2013 r. (II OSK 2409/13), kiedy uznał, że art. 39 ust. 4 SamGminu stanowi podstawę do przekazania podmiotowi zewnętrznemu kompetencji do załatwiania wszelkich czynności o charakterze publicznoprawnym – nawet ustalenia obowiązków.

W orzecznictwie pojawiło się także drugie podejście , które nie pozwala samorządom na takie działania. Zgodnie z tym poglądem, przekazanie organom gminy uprawnień organów podatkowych i jednocześnie wskazanie, że mają działać m.in. zgodnie z art. 143 § 1 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacji podatkowej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613, ze zm.), oznacza, że przepis art. 39 ust. 4 SamGminU nie może być stosowany. Tak wypowiedział się m.in. skład orzekający NSA w wyroku z 10.5.2016 r. (II FSK 1409/14), który stwierdził, że art. 39 ust. 4 SamGminU jest przepisem ogólnym, którego zastosowanie jest wyłączone przez przepis szczególny, jakim jest art. 6q ust. 1 CzystGminU.

W uchwalę podjętej 19.12.2016 r., NSA opowiedział się za tym drugim stanowiskiem. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zwroty, jakimi posłużył się ustawodawca redagując przepisy, sugerują, że przepis art. 6q ust. 1 CzystGminU jest przepisem szczególnym wobec art. 39 ust. 4 SamGminU. Ponadto, brzmienie art. 6q ust. 1 CzystGminU sugeruje, że „wójt, burmistrz lub prezydent posiadają atrybut wyłączności działania jako organ podatkowy”.

Sąd stwierdził także, że uchwała rodzi skutki prawne z dniem jej podjęcia (nie ma więc wpływu na wcześniejsze rozstrzygnięcia), ale rodzi konieczność dostosowania uchwał samorządów.