Uzasadnienie

Powód S. W. domagał się od Prezesa SO w K. zapłaty uposażenia rodzinnego przysługującego członkom rodziny zmarłego sędziego w kwocie 7323,46 zł miesięcznie, począwszy od 1.11.2014 r., którego wypłata została zawieszona z uwagi na przekroczenie przez powoda 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Wyrokiem z 1.10.2015 r. SR w K. zasądził od pozwanego SO w K. – wezwanego do udziału w sprawie postanowieniem z 16.6.2015 r. – na rzecz powoda S. W. kwoty po 7323,46 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem uposażenia rodzinnego za listopad i grudzień 2014 r. (pkt 1) oraz oddalił powództwo w stosunku do pozwanego Prezesa SO w K. (pkt 2).

Sąd I instancji ustalił, że powód w związku ze śmiercią żony wystąpił do Prezesa SO w K. na podstawie art. 102 § 1 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (obecnie t.jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 23 ze zm., dalej jako: SądyU) z wnioskiem o uposażenie rodzinne, które przysługuje członkom rodziny zmarłego sędziego. Decyzją z 3.11.2014 r. Prezes Sądu ustalił powodowi wysokość uposażenia rodzinnego od 1.11.2014 r. w kwocie 7323,46 zł brutto miesięcznie, wstrzymując jednocześnie wypłatę tego świadczenia do czasu złożenia przez powoda oświadczenia o wysokości osiąganych przychodów. W żądanym oświadczeniu powód podał, że miesięcznie osiąga przychody ze stosunku pracy w kwocie 4034 zł brutto oraz z tytułu uczestnictwa w radzie nadzorczej spółki komunalnej w kwocie 1001,49 zł brutto. W związku z tym, że przychód przekraczał 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, decyzją z 18.11.2014 r. Prezes Sądu zawiesił powodowi wypłatę uposażenia rodzinnego z dniem 1.11.2014 r. na podstawie art. 104 ust. 7 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm. dalej jako: EmRentyFUSU).

Przy takich ustaleniach faktycznych sąd I instancji uznał powództwo za uzasadnione. W pierwszej kolejności podniósł, że sędziowie nie podlegają powszechnemu systemowi ubezpieczenia społecznego. Stąd w razie śmierci sędziego lub sędziego w stanie spoczynku uprawnionym członkom rodziny zmarłego nie przysługuje renta rodzinna, lecz uposażenie rodzinne, wyłączenie sędziów z systemu ubezpieczenia emerytalnego i rentowych powoduje zaś, że prawo do uposażenia rodzinnego i jego wysokość nie są w żaden sposób powiązane ze składkami na ubezpieczenie społeczne. Sąd I instancji powołał się na uchwałę (7) SN z 21.4.1999 r. (III ZP 6/99, OSNP Nr 19/1999, poz. 619), w której uwypuklono, że renta rodzinna to świadczenie z ubezpieczenia społecznego, pochodne od renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, ale funkcjonalne podobieństwo obu świadczeń nie uzasadnia przenoszenia zasad oraz rozwiązań legislacyjnych właściwych stosunkom ubezpieczenia społecznego na stosunki zobowiązaniowe prawa pracy. Wobec tego zasadne jest stanowisko powoda, że art 102 § 1 SądyU odsyła do EmRentyFUSU jedynie w zakresie warunków wymaganych do uzyskania renty rodzinnej, a nie w zakresie zasad jej pobierania. Powód spełnił warunki do uzyskania renty rodzinnej określone w art. 67–71 EmRentyFUSU, co potwierdza decyzja Prezesa SO w K. z 3.11.2014 r. przyznająca mu prawo do uposażenia rodzinnego jako członkowi rodziny zmarłego sędziego. Natomiast stanowiący podstawę decyzji z 18.11.2014 r. wstrzymującej wypłatę uposażenia rodzinnego art. 104 ust. 7 EmRentyFUSU jest umieszczony w dziale VIII EmRentyFUSU – „Zasady ustalania świadczeń”, co wskazuje, że przewidziane w tym przepisie przesłanki zawieszenia świadczenia należy traktować jako grupę odrębną od przesłanek uzyskania prawa do świadczenia. Sąd I instancji podniósł także, że gdyby przesłanki zawieszenia wypłaty świadczenia traktować jako jeden z warunków jego uzyskania, to świadczenie nie powinno zostać przyznane. Ostatecznie stwierdził, że powód spełnił przesłanki z art. 102 § 1 SądyU w zw. z art. 67–71 EmRentyFUSU, wobec czego przysługuje mu prawo do wypłaty uposażenia rodzinnego w kwotach określonych w decyzji Prezesa Sądu z 3.11.2014 r., których może domagać się od pozwanego SO jako pracodawcy zmarłego sędziego.

W apelacji od wyroku sądu I instancji pozwany SO w K. zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 227 KPC przez niewyjaśnienie istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności na skutek pominięcia dowodu z pisma Ministra Sprawiedliwości z 9.10.2012 r. oraz naruszenie art. 102 § 1 SądyU przez błędną wykładnię i przyjęcie, że przepis ten nie odsyła do zasad pobierania renty rodzinnej oraz że przewidziane w art. 104 ust. 7 EmRentyFUSU przesłanki zawieszenia świadczenia należy traktować jako grupę odrębną od warunków uzyskania świadczenia.

Wyrokiem z 16.12.2016 r. SO w K. odrzucił apelację co do punktu drugiego zaskarżonego wyroku (pkt 1), oddalił apelację w pozostałej części (pkt 2) oraz orzekł o kosztach postępowania (pkt 3 i 4).

Sąd II instancji stwierdził, że ustalony przez sąd I instancji stan faktyczny sprawy był niesporny między stronami. Uzupełnił jednak postępowanie dowodowe o dowody z dokumentów w postaci wyjaśnień Ministra Sprawiedliwości z 9.10.2012 r., z 10.8.2016 r. i z 21.9.2016 r. w przedmiocie ustalania prawa do uposażenia rodzinnego po zmarłym małżonku sędziego. W piśmie z 10.8.2016 r. Minister Sprawiedliwości wskazał, że art. 102 SądyU odsyła do przepisów EmRentyFUSU wyłącznie co do warunków wymaganych do uzyskania renty rodzinnej. Z kolei w pismach z 9.10.2012 r. i 21.9.2016 r. zajął odmienne stanowisko, zbieżne ze stanowiskiem pozwanego w rozpoznawanej sprawie, zwracając uwagę na alimentacyjny charakter uposażenia rodzinnego i intencję ustawodawcy przyznania tego świadczenia tylko tym członkom rodziny zmarłego sędziego, którzy spełniają warunki do faktycznego otrzymywania renty rodzinnej. Odmiennego charakteru uposażenia rodzinnego w stosunku do renty rodzinnej upatrywał w ustaleniu wysokości tego świadczenia według przepisów SądyU, jako pochodnego od wynagrodzenia wypłacanego sędziemu.

Sąd II instancji podniósł, że art. 102 § 1 SądyU, umieszczony w dziale II – „Sędziowie i asesorzy sądowi”, w rozdziale 2 – „Prawa i obowiązki sędziów”, stanowi, że w razie śmierci sędziego albo sędziego w stanie spoczynku członkom jego rodziny, spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przysługuje uposażenie rodzinne. Warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej określają przepisy art. 68–71 EmRentyFUSU. Odnoszący się do powoda, jako wdowca, art. 70 ust. 1 EmRentyFUSU nie wymienia warunku uprawnienia do renty rodzinnej w postaci nieosiągania przychodu w określonej wysokości. Przepis ten w ust. 1 i 2 stanowi, że wdowa (wdowiec) ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli w chwili śmierci męża (żony) osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa (wdowiec), która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu pięciu lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2. Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową (ust. 3). Wdowa (wdowiec) niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub 2 i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej (ust. 4). A zatem art. 70 EmRentyFUSU nie wymienia jako warunku uprawniającego do uzyskania renty rodzinnej nieosiągania dochodu w określonej wysokości. Wysokość przychodu nie jest też warunkiem uzyskania uposażenia rodzinnego, ponieważ przysługuje ono członkom rodziny zmarłego sędziego, spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej, co potwierdza decyzja Prezesa SO z 3.11.2014 r. przyznająca powodowi prawo do uposażenia rodzinnego. Nie ma więc podstaw do stosowania art. 104 ust. 7 EmRentyFUSU, przepis ten nie dotyczy bowiem warunków przyznania prawa do renty rodzinnej, lecz warunków zawieszania i zmniejszania świadczeń. Umieszczenie go w dziale VIII EmRentyFUSU – „Zasady ustalania świadczeń”, w rozdziale 2 – „Zawieszania lub zmniejszanie świadczeń”, oznacza, że odnosi się do świadczeń już przyznanych, bo tylko świadczenie, które zostało przyznane, można zawiesić lub zmniejszyć. Według sądu II instancji brak jest także podstaw do stosowania art. 104 ust. 7 EmRentyFUSU na podstawie wykładni systemowej. Niewątpliwie funkcja renty rodzinnej i uposażenia rodzinnego jest podobna, ale są to odmienne świadczenia. Renta rodzinna jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego, pochodnym od renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a uposażenie rodzinne jest świadczeniem pochodnym od świadczeń ze stosunku pracy i pozostaje poza systemem ubezpieczeń społecznych. Regulacja SądyU dotycząca uposażenia rodzinnego dla członków rodziny zmarłego sędziego jest zupełna i odwołuje się do EmRentyFUSU jedynie w ściśle wskazanym zakresie, tj. dotyczącym warunków nabycia prawa do świadczenia. W pozostałym zakresie obie ustawy zawierają własne regulacje. Potwierdza to odrębne uregulowanie zbiegu prawa do uposażenia rodzinnego z prawem do emerytury lub renty w obu tych ustawach (art. 102 § 4 SądyU i art. 95 EmRentyFUSU), mimo zasadniczo takich samych rozwiązań przyjętych w obu ustawach.

Skargę kasacyjną od wyroku sądu II instancji wniósł pozwany SO w K., zaskarżając wyrok w całości i domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi II instancji do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Skargę kasacyjną oparto na podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego (art. 3983 § 1 pkt 1 KPC), zarzucając zaskarżonemu wyrokowi naruszenie:

1) art. 102 § 1 SądyU przez błędną jego wykładnię i przyjęcie, że w zakresie warunków nabycia uposażenia rodzinnego odsyła on do przepisów EmRentyFUSU jedynie w zakresie warunków wymaganych do uzyskania renty rodzinnej, tj. do art. 68–71 EmRentyFUSU, a nie do zasad, na jakich renta rodzinna przysługuje, w szczególności do art. 104 ust. 7 i 8 EmRentyFUSU,

2) art. 104 ust. 7 i 8 EmRentyFUSU w zw. z art. 102 § 1 SądyU przez błędną wykładnię polegającą na ich niezastosowaniu i uznaniu, że przewidziane w art. 104 ust. 7 i 8 przesłanki zawieszenia wypłaty świadczenia traktować należy jako grupę odrębną od warunków jego uzyskania,

3) art. 70 ust. 1 EmRentyFUSU w zw. z art. 102 § 1 SądyU przez błędną wykładnię polegającą na ich niezastosowaniu w sprawie.

Według skarżącego w rozpoznawanej sprawie istnieje potrzeba wykładni art. 102 § 1 SądyU, w szczególności użytego w nim zapisu: „spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”. Skarżący wskazał, że istnieją co najmniej dwie możliwe interpretacje art. 102 § 1 SądyU. Pierwsza z nich, z którą utożsamia się skarżący oraz Ministerstwo Sprawiedliwości w pismach z 9.10.2012 r. oraz z 21.9.2016 r., zakłada, że ponieważ art. 102 § 1 SądyU odsyła do EmRentyFUSU w zakresie spełnienia warunków wymaganych do uzyskania renty rodzinnej i nie odwołuje się do konkretnego jej przepisu, to należy przyjąć, że warunkiem uzyskania uposażenia rodzinnego jest spełnienie zarówno przesłanek powstania prawa do renty rodzinnej (art. 68–71 EmRentyFUSU), jak i warunków jej pobierania (m.in. art. 103–106 EmRentyFUSU). Uposażenie rodzinne powinno więc przysługiwać tylko tym członkom rodziny zmarłego sędziego, którzy spełnią warunki do faktycznego otrzymywania renty rodzinnej. Druga z nich przyjmuje, że art. 102 § 1 SądyU odsyła do EmRentyFUSU wyłącznie w zakresie warunków wymaganych do uzyskania renty rodzinnej (art. 68–71 EmRentyFUSU) i została przyjęta jako prawidłowa przez sądy obu instancji oraz przez Ministerstwo Sprawiedliwości w piśmie z 10.8.2016 r., a także przez SA w Gdańsku w wyroku z 18.4.2016 r. (III APa 4/16, Legalis).

W odpowiedzi na skargę kasacyjną powód wniósł o oddalenie skargi i zasądzenie od skarżącego na jego rzecz kosztów procesu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. Skarga poprzestaje tylko na pierwszej podstawie kasacyjnej (art. 3983 § 1 pkt 1 KPC), czyli na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie wskazanych w skardze przepisów, a przede wszystkim art. 102 § 1 SądyU w zakresie, jak należy interpretować pojęcie „warunków wymaganych do uzyskania renty rodzinnej”, czy przepis ten odsyła do EmRentyFUSU jedynie w zakresie warunków wymaganych do nabycia prawa do renty rodzinnej, czy także odnośnie do zasad, na jakich prawo do renty rodzinnej można realizować. Artykuł 102 § 1 SądyU stanowi bowiem, że w razie śmierci sędziego albo sędziego w stanie spoczynku, członkom jego rodziny, spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów EmRentyFUSU, przysługuje uposażenie rodzinne w wysokości: 1) dla jednej osoby uprawnionej – 85%, 2) dla dwóch osób uprawnionych – 90%, 3) dla trzech lub więcej uprawnionych – 95% podstawy wymiaru.

W doktrynie i piśmiennictwie jednolicie wskazuje się, że uposażenie należne członkom rodziny zmarłego sędziego (sędziego w stanie spoczynku) nie może być porównywane z rentą rodzinną należną członkom rodziny zmarłego pracownika (emeryta, rencisty). Renta rodzinna to świadczenie z ubezpieczenia społecznego przysługujące z tytułu utraty żywiciela, pochodne od świadczenia z ubezpieczenia społecznego (renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy). Uposażenie rodzinne jest świadczeniem pochodnym od świadczeń przysługujących sędziemu ze stosunku pracy (w szczególności jego wynagrodzenia za pracę lub uposażenia ze stanu spoczynku, które jest również pochodne od świadczenia ze stosunku pracy – art. 100 § 1, 2 i 3 SądyU). Poza odesłaniem do powszechnych przepisów ubezpieczenia społecznego, w zakresie warunków uprawniających członka rodziny do nabycia świadczenia w postaci uposażenia rodzinnego, nie ma żadnych innych normatywnych przesłanek traktowania uposażenia rodzinnego tak jak renty rodzinnej. Funkcjonalne podobieństwo obu tych świadczeń nie zmienia ich prawnego charakteru i nie uzasadnia przenoszenia zasad oraz rozwiązań legislacyjnych właściwych stosunkom ubezpieczenia społecznego (renta rodzinna) na stosunki zobowiązaniowe prawa pracy (uposażenie rodzinne). Takiemu rozumieniu uposażenia rodzinnego nie sprzeciwia się zasada równego traktowania ubezpieczonych, ponieważ sędziowskie uposażenie rodzinne nie jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego i zasady dotyczące tej dyscypliny prawa nie mogą być na nie przenoszone (zob. uzasadnienie do uchwały (7) SN z 21.4.1999 r., III ZP 6/99, OSNAPiUS Nr 19/1999, poz. 619; wyroki SN z 12.6.2002 r., II UKN 381/01, OSNP Nr 2/2004, poz. 37 i z 29.1.2008 r., I UK 239/07, OSNP Nr 7–8/2009, poz. 103, a także A. Górski(red.), K. Gonera, Komentarz do art. 102 SądyU, Warszawa 2013).

Podobne stanowisko odnośnie do roli uposażenia rodzinnego zaprezentował również TK w wyroku z 11.7.2000 r. (K 30/09, OTK Nr 5/2000, poz. 145), podkreślając, że konstytucyjne gwarancje wynikające z art. 178 ust. 2 w zw. z art. 180 ust. 3–5 Konstytucji RP wywierają istotny wpływ na sytuację rodzin zmarłych sędziów i sędziów w stanie spoczynku. Nie ulega zatem wątpliwości, że rodzina stanowi jedną całość, także w aspekcie bytowej sytuacji jej członków. Tym samym skoro sytuacja ta jest wyznaczana przez szczególne uprawnienia sędziego wynikające z prawa do wynagrodzenia czy też uposażenia w stanie spoczynku, to nie istnieją podstawy, by śmierć jednego z małżonków (rodziców) wprowadzała zmianę w prawnych regułach określających sytuację pozostałych członków rodziny. Z tego względu uposażenie w stanie spoczynku jest nasycone ideą alimentacji, oznaczającą, że państwo zobowiązuje się do zaspokojenia wszystkich usprawiedliwionych potrzeb życiowych sędziów na godziwym poziomie, to konstytucyjne zobowiązanie obejmuje zaś również rodziny, przy czym idea ich alimentowania jest ściśle związana z sędziowskim systemem wynagrodzeniowo-uposażeniowym, który nie może być „poprawiany” w drodze ustawy zwykłej [zob. Z. Myszka, Sędziowskie uposażenia rodzinne, Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych Nr 4/2000, s. 12; J. Oniszczuk, Prawo rodziny sędziego do uposażenia rodzinnego, Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych Nr 11/2000, s. 36; Jacek Gudowski (red.), Tadeusz Ereciński, Józef Iwulski, Prawo o ustroju sądów powszechnych, Warszawa 2009, komentarz do art. 102 ustawy oraz D. Michta, Uposażenie rodzinne przyznawane członkom rodziny zmarłego sędziego, IUSTITIA Nr 2/2014].

Przedstawione powyżej argumenty podkreślają systemową odrębność uposażenia rodzinnego i przemawiają za ścisłym rozumieniem art. 102 § 1 SądyU, który, aby nabyć prawo do uposażenia rodzinnego, odsyła do EmRentyFUSU wyłącznie w zakresie spełnienia warunków przewidzianych ustawowo dla nabycia prawa do renty rodzinnej, czyli regulacji zawartej w art. 67–71 EmRentyFUSU. Natomiast, zgodnie z art. 67 EmRentyFUSU, do renty rodzinnej uprawnieni są członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68–71 EmRentyFUSU. Oznacza to, że dla nabycia praw do uposażenia rodzinnego dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione powinny spełniać warunki przewidziane w art. 68, przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci – w art. 69, wdowa i wdowiec – w art. 70, a rodzice – w art. 71. W przypadku powoda istotne zatem było spełnienie warunków określonych w art. 70 EmRentyFUSU. Z przepisu tego wynika bowiem, że wdowa (wdowiec) ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej. Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa (wdowiec), która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu pięciu lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w art. 70 ust. 1 pkt 2 EmRentyFUSU. Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w art. 70 ust. 1 lub 2 EmRentyFUSU miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych w art. 70 ust. 1 lub 2 EmRentyFUSU i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej: przez okres roku od chwili śmierci męża; w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez dwa lata od chwili śmierci męża. Zgodnie z ustalonym i bezspornym w sprawie stanem faktycznym powód spełniał warunki określone w art. 70 ust. 1 EmRentyFUSU wymagane dla wdowca do nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłej żonie, co jednoznacznie wynika z decyzji Prezesa SO w K. z 3.11.2014 r.

Wbrew odmiennemu twierdzeniu skarżącego, brak jest podstaw do przyjęcia, że art. 102 § 1 SądyU przez stwierdzenie „spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych” odsyła nie tylko do przepisów EmRentyFUSU w zakresie warunków, jakie należy spełnić, aby nabyć prawo do renty rodzinnej, ale również do zasad realizacji nabytego prawa do renty rodzinnej, w tym do art. 104 ust. 7 EmRentyFUSU, stosownie do którego prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (ust. 7). Zauważyć należy, że zgodnie z art. 1 ust. 1 EmRentyFUSU określa warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (pkt 1), zasady ustalania wysokości świadczeń (pkt 2) oraz zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty świadczeń (pkt 3). Konsekwencją tak określonego przedmiotu ustawy jest także cała jej konstrukcja. Z tego względu odrębny dział EmRentyFUSU określa warunki (przesłanki) powstania prawa do renty rodzinnej (dział III), natomiast odrębny (dział VIII) zasady ustalania świadczeń, w tym powstanie i ustanie prawa do świadczeń, a ponadto zawieszanie i zmniejszanie świadczeń. Generalnie można powiedzieć, że ustawowa regulacja dotycząca warunków nabywania prawa do świadczeń odnosi się do fazy, w której dochodzi do „powiększenia sfery posiadania danego podmiotu”. Z tego względu EmRentyFUSU określa przesłanki, których spełnienie oznacza przysporzenie w obrębie sfery praw ubezpieczonego w postaci prawa do emerytury lub renty, a realizacja tak nabytego prawa uzależniona jest od podjęcia przez ubezpieczonego określonych działań zmierzających do ustalenia prawa, przewidzianych w przepisach ustawy (por. T. Zieliński, Ochrona praw nabytych – zasada państwa prawnego, PiP Nr 3/1992; C. Jackowiak, Ochrona praw nabytych w polskim systemie emerytalno-rentowym, PS Nr 11–12/1992, s. 7 i przytoczona tam literatura; W. Szubert, Ubezpieczenie społeczne. Zarys systemu, Warszawa 1987, s. 62 oraz wyroki TK: z 11.2.1992 r., K 14/91, OTK Nr 1/1992, poz. 7; z 23.11.1998 r., SK 7/98, OTK ZU Nr 7/1998, poz. 114; z 22.6.1999 r., K 5/99, OTK ZU Nr 5/1999, poz. 100; z 20.12.1999 r., K 4/99, OTK ZU Nr 7/2000, poz. 165 i z 13.1.2006 r., K 23/03, OTK-A ZU Nr 1/2006, poz. 8). Wobec powyższego prawidłowo przyjęły sądy orzekające w sprawie, że art. 102 § 1 SądyU powinien być interpretowany jedynie z uwzględnieniem przepisów EmRentyFUSU określających krąg osób uprawnionych do renty rodzinnej (art. 67–71 EmRentyFUSU). Artykuł 104 ust. 7u EmRentyFUSU, jak wynika z rozważań dokonanych powyżej, odnosi się bowiem do możliwości realizowania uprzednio nabytego prawa, przewidując zawieszenie wypłaty świadczeń w wyniku przekroczenia ustawowo określonych limitów przychodów z pracy zarobkowej. Z tego względu art. 134 ust. 1 EmRentyFUSU stanowi, że wypłatę świadczenia wstrzymuje się, jeżeli powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa. Innymi słowy, zawiesić można tylko realizację prawa, które zostało już nabyte. Do nabycia prawa do uposażenia rodzinnego konieczne jest zatem jedynie stwierdzenie ziszczenia się określonego ryzyka socjalnego – śmierci sędziego albo sędziego w stanie spoczynku – oraz dodatkowych wymogów określonych w art. 67–71 EmRentyFUSU (por. wyrok SA w Gdańsku z 18.4.2016 r., III APa 4/16, Legalis). Czym innym jest bowiem uzyskanie prawa do określonego świadczenia, a czym innym jego wypłata, która ma charakter wtórny. Osoby osiągające przychód powodujący zmniejszenie świadczenia rentowego czy też jego zawieszenie nie tracą prawa do tego świadczenia, a jedynie jego wypłaty.

Zauważyć także należy, że zgodnie art. 103 SądyU, szczegółowe zasady i tryb ustalania i wypłacania uposażeń oraz uposażeń rodzinnych sędziom w stanie spoczynku i członkom ich rodzin zostały powierzone do ustalenia w drodze rozporządzenia Ministrowi Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy. Stąd wypłata uposażenia rodzinnego została uregulowana w odrębnym akcie prawnym, nie zaś w sposób uregulowany w przepisach EmRentyFUSU. Obowiązujące w dacie orzekania przez sądy obu instancji rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 16.10.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu ustalania i wypłacania uposażeń oraz uposażeń rodzinnych sędziom i prokuratorom w stanie spoczynku oraz członkom ich rodzin (Dz.U. Nr 130, poz. 869) ani kolejne rozporządzenie z 20.1.2017 r. w sprawie uposażeń oraz uposażeń rodzinnych sędziów w stanie spoczynku i członków ich rodzin oraz terminów przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. poz. 199) czy obowiązujące od 29.6.2018 r. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 21.6.2018 r. w sprawie uposażeń sędziów w stanie spoczynku i uposażeń rodzinnych członków rodzin sędziów i sędziów w stanie spoczynku oraz terminów przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. poz. 1258) nie zawierają jakichkolwiek unormowań w przedmiocie zmniejszenia czy też zawieszenia uposażenia rodzinnego w stosunku do osób osiągających przychód z innego tytułu. Brak jest też odesłania do stosowania w tym przypadku przepisów EmRentyFUSU.

Wszystko to przemawia za przyjęciem, że uposażenie rodzinne jest odmienne od renty rodzinnej i odesłanie zawarte w art. 102 § 1 SądyU do EmRentyFUSU dotyczy jedynie warunków do nabywania renty rodzinnej (w przypadku wdowca do art. 70 EmRentyFUSU).

Mając na uwadze motywy przedstawione powyżej, SN orzekł jak w sentencji (art. 39814 KPC oraz art. 108 § 1 KPC w zw. z art. 39821 KPC).