Opis sytuacji: urząd gminy zatrudnia na część etatu (1/8) jednego kierowcę samochodu ratowniczo-gaśniczego OSP. W jednostce OSP są jeszcze trzy osoby posiadające odpowiednie uprawnienia i badania lekarskie, które mogą kierować pojazdami uprzywilejowanymi.

W jaki sposób można upoważnić osoby nieposiadające umowy z urzędem gminy do kierowania pojazdem uprzywilejowanym w przypadku potrzeby wyjazdu do akcji, podczas gdy kierowca posiadający umowę z różnych przyczyn nie może wyjechać? Czy jakąkolwiek różnicę w postępowaniu ma tutaj kwestia własności samochodu ratowniczo-gaśniczego – dwa z trzech samochodów będących na wyposażeniu jednostki są własnością urzędu gminy, natomiast jeden jest własnością OSP.

Z osobami, które mają kwalifikacje do prowadzenia pojazdów uprzywilejowanych, należy zawrzeć umowę o świadczenie usług, jeżeli kierowanie takim pojazdem ma być na rzecz ochotniczej straży pożarnej, umowę powinna zawrzeć OSP.

Kierujący pojazdami uprzywilejowanymi

Zgodnie z przepisami o kierujących pojazdami, kierować pojazdem uprzywilejowanym może osoba, która:

1) ukończyła 21 lat;

2) posiada prawo jazdy odpowiedniej do rodzaju pojazdu kategorii;

2) uzyskała orzeczenie:

a) lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem uprzywilejowanym,

b) psychologiczne o braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem uprzywilejowanym,

c) ukończyła kurs dla kierujących pojazdami uprzywilejowanymi,

d) posiada zezwolenie na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym w zakresie określonej kategorii prawa jazdy.

Kierowanie pojazdem uprzywilejowanym w czasie akcji ratunkowej

Jeżeli taka osoba dysponuje stosownymi uprawnieniami i może kierować pojazdem uprzywilejowanym, mając wspomniane zezwolenie, można wówczas zawrzeć z taką osobą umowę, której przedmiotem będzie kierowanie pojazdem uprzywilejowanym w sytuacjach koniecznych do realizowania akcji ratunkowej. Kierowca pojazdu uprzywilejowanego dysponuje bowiem stosownymi uprawnieniami i może kierować pojazdem, natomiast – nie będąc np. członkiem ochotniczej straży pożarnej lub funkcjonariuszem albo pracownikiem innych służb ratowniczych – nie będzie miał wówczas obowiązku uczestniczenia czynnego w akcji gaśniczej lub ratunkowej, w której uczestniczą strażacy OSP (ewentualnie mógłby wykonywać czynności, co do których nie są konieczne szczególne uprawnienia ratownicze).

OSP zawiera z kierowcą stosowną umowę

Umowa taka powinna być umową zlecenia, a wykonanie jej mogłoby być uzależnione od tego, czy w danym momencie konieczne jest skorzystanie z usług kierowcy pojazdu uprzywilejowanego. Dalszą kwestią jest natomiast, kto może zawrzeć umowę.

Zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej, ochotnicza straż pożarna i związek ochotniczych straży pożarnych funkcjonują w oparciu o przepisy ustawy z 7.4.1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 713 ze zm.). W praktyce oznacza to, że OSP ma charakter stowarzyszenia szczególnego rodzaju, a więc jednostki będącej dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Tym samym OSP ma prawo zawierania umów z osobami, które posiadają uprawnienia kierowców pojazdów uprzywilejowanych. Jeżeli kierowca będzie wykonywał swoje czynności (usługi) w postaci kierowania pojazdu uprzywilejowanego na rzecz OSP i w związku z jej działalnością, to należy uznać, że to OSP powinna zawrzeć z kierowcą stosowną umowę. Kwestia własności pojazdu jest tu prawnie obojętna, gdyż umowa ma określić tylko, kto i w jaki sposób ma dostarczyć pojazd. Jeżeli obowiązek dostarczenia pojazdu na akcję spoczywa na OSP, to OSP powinna być stroną tej umowy.