W 2021 r. ma ona zastosowanie do 1 maja (Święto Państwowe) i 25 grudnia (pierwszy dzień Bożego Narodzenia).
1. Kto jest zobligowany?
Do wyznaczenia innego dnia wolnego za święto przypadające w sobotę (dalej: inny dzień wolny za święto) są zobowiązani pracodawcy, u których soboty są dniami wolnymi z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (art. 129 § 1 KP). Dotyczy to więc wyłącznie tych, którzy wprowadzili wobec wszystkich pracowników podstawowy system czasu pracy (nie więcej niż 8 godz. na dobę i średnio 40 godz. tygodniowo w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy) lub zbliżony.
Stosowanie każdego innego systemu czasu pracy (np. równoważnego), w którym soboty są dniami pracy, zwalnia pracodawcę z obowiązku udzielenia innego dnia wolnego za święto pracownikom objętym tym systemem. Ten skutek występuje także wobec pracowników, których nie dotyczy zasada przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, ponieważ pracują krócej niż 5 dni w tygodniu (np. na część etatu).
2. Z czego wynika obowiązek?
Powinność zapewnienia innego dnia wolnego za święto jest konsekwencją wspomnianej w pkt 1 zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy oraz sposobu obliczania wymiaru czasu pracy, określonego w art. 130 § 1-2 KP. Przepis ten przewiduje, że wymiar czasu pracy ustala się osobno dla każdego okresu rozliczeniowego przyjętego u pracodawcy:
- mnożąc 40 godz. przez liczbę tygodni w okresie rozliczeniowym, przy czym tygodniem jest 7 kolejnych dni, począwszy od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego (art. 128 § 3 pkt 2 KP),
- dodając do otrzymanej liczby iloczyn 8 godz. i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego przypadających od poniedziałku do piątku (tzw. wystających),
- obniżając uzyskany wynik o 8 godzin za każde święto przydające w innym dniu niż niedziela, przy czym świętem są dni wolne od pracy wskazane w art. 1 ustawy z 18.1.1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1920).
Okres rozliczeniowy nie powinien przekraczać 4 miesięcy. Można go jednak wydłużyć do maksymalnie 12 miesięcy w każdym systemie czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami obiektywnymi, technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy. Dodatkowy warunek to zachowanie ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników (por. art. 129 § 1-2 KP).
Wymiar czasu pracy w okresach rozliczeniowych obejmujących maj 2021 r.
|
Okres rozliczeniowy |
Sposób obliczenia wymiaru czasu pracy |
Godziny pracy |
Dni pracy |
Dni wolne |
|
Jednomiesięczny: maj |
(40 godz. × 4 tyg.) + (8 godz. × 1 dzień) – (8 godz. × 2 święta) |
152 |
19 |
12 |
|
Trzymiesięczny: kwiecień-czerwiec |
(40 godz. × 13 tyg.) – (8 godz. × 4 święta) |
488 |
61 |
30 |
|
Czteromiesięczny: maj-sierpień |
(40 godz. × 17 tyg.) + (8 godz. × 2 dni) – (8 godz. × 3 święta) |
672 |
84 |
39 |
|
Sześciomiesięczny: styczeń-czerwiec |
(40 godz. × 25 tyg.) + (8 godz. × 4 dni) – (8 godz. × 6 świąt) |
984 |
123 |
58 |
|
Dwunastomiesięczny: Styczeń-grudzień |
(40 godz. × 52 tyg.) + (8 godz. × 1 dzień) – (8 godz. × 9 świąt) |
2016 |
252 |
113 |
3. Kiedy wyznaczyć termin?
Inny dzień wolny za święto musi zostać wyznaczony w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym to święto występuje. Jego przesunięcie na inny okres rozliczeniowy (niemożliwe tylko w dwunastomiesięcznym) spowodowałoby niedopracowanie obowiązującego w nim wymiaru czasu pracy oraz nadpracowanie w okresie, w którym to święto przypada.
Termin innego dnia wolnego może przypadać przed i po święcie. Nie musi być to jedna data dla wszystkich pracowników.
4. Kto decyduje o dacie?
Obowiązek udzielenia innego dnia wolnego za święto spoczywa na pracodawcy. Nie oznacza to jednak, że musi samodzielnie wskazywać konkretną datę. Może przenieść prawo wyznaczenia terminu na pracowników. Z uwagi na jego odpowiedzialność za organizowanie pracy w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy (art. 94 pkt 2 KP) powinien jednak:
- poinformować pracowników o ich uprawnieniu do decydowania o terminie innego dnia wolnego za święto przed przekazaniem im rozkładów czasu pracy (jeśli pracodawca nie jest zwolniony z tego zobowiązania na podstawie art. 129 § 4 pkt 1 KP), co następuje minimum na tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który rozkład został przygotowany (art. 129 § 3 KP),
- zobowiązać pracowników do wytypowania daty innego dnia wolnego w okresie rozliczeniowym, którym święto jest objęte,
- zastrzec sobie prawo korekty tej daty, np. w razie wykroczenia poza okres rozliczeniowy.
5. Komu udzielać?
Pracodawca udziela inny dzień wolny za święto jedynie pracownikom, czyli pozostającym z nim w stosunku pracy, bez względu na podstawę jego nawiązania (por. art. 2 KP). Nie ma takiego obowiązku wobec osób, które w dniu święta jeszcze nie nabyły lub już utraciły status pracowniczy. W razie nawiązania lub rozwiązania stosunku pracy po takim święcie pracodawca ustala lub przelicza wymiar czasu pracy na część okresu rozliczeniowego odpowiednio do zaistniałej sytuacji.
Pracodawca powinien przyjmować, że wykonał swój obowiązek, nawet jeśli wyznaczony dzień przypada w okresie przebywania pracownika zwolnieniu lekarskim czy urlopie związanym z rodzicielstwem, za który przysługuje zasiłek z ubezpieczenia społecznego (por. stanowisko resortu prawa pracy z 23.6.2016 r.).
Pracodawca nie ma obowiązku zapewniania innego dnia wolnego za święto osobom, które zatrudnia na innej podstawie niż stosunek pracy, np. na umowie zlecenia albo o świadczenie usług.
6. Jakie są skutki braku realizacji?
Niewyznaczenie innego dnia wolnego za święto powoduje, że pracownicy przepracują więcej godzin w okresie rozliczeniowym niż powinni i otrzymają mniej dni wolnych niż im się należy. Tym samym pracodawca będzie musiał zrekompensować godziny nadliczbowe, jakie powstaną wskutek przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy (art. 1511 § 2 KP). Naraża się także na grzywnę od 1000 zł do 30 000 zł za naruszenie przepisów o czasie pracy (art. 281 § 1 pkt 5 KP).
