W kontekście podanej problematyki kluczowe znaczenie ma przepis art. 403 ust. 4 i 5 PrOchrŚrod.

Z podanych regulacji wynika, że finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, o którym mowa w ust. 1 i 2, może polegać na udzielaniu dotacji celowej w rozumieniu przepisów FinPubU z budżetu gminy lub budżetu powiatu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji:

1) podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych, w szczególności: osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, osób prawnych, przedsiębiorców;

2) jednostek sektora finansów publicznych będących gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi.

Ponadto, zasady udzielania dotacji celowej, o której mowa w ust. 4, obejmujące w szczególności kryteria wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania oraz tryb postępowania w sprawie udzielania dotacji i sposób jej rozliczania określa odpowiednio rada gminy albo rada powiatu w drodze uchwały.

W kontekście poruszonego zagadnienia warto odnotować stanowisko wyrażone w rozstrzygnięciu nadzorczym RIO w Gdańsku z 3.3.2022 r. (054/g125/D/22; źródło: http://bip.gdansk.rio.gov.pl). W ramach ww. rozstrzygnięcia organ nadzoru zakwestionował m.in. zapisy w zakresie:

4. Wnioskodawca jest zobowiązany do poddania się kontroli poprzez udostępnienie miejsca realizacji inwestycji upoważnionym pracownikom Urzędu Gminy (…..) w zakresie zgodności wykonanych prac z wymogami wynikającymi z zasad udzielania dotacji celowej, na każdym etapie realizacji inwestycji oraz w okresie trwałości, o którym mowa w § 5 ust. 5.

5. Wnioskodawca zobowiązany jest do utrzymania systemu ogrzewania objętego dotacją przestrzegania zapisów niniejszej uchwały oraz warunków umowy, o której mowa w §6 ust. 1 przez okres trwałości przedsięwzięcia wynoszący 5 lat, licząc od dnia otrzymania dotacji.

W analizie prawnej zwrócono uwagę na kilka kwestii:

1) wskazano, że ww. zapisy uchwały naruszają w sposób istotny art. 403 ust. 5 PrOchrŚrod. Jak zaakcentowano, z tego przepisu wynika jednoznacznie, że rada gminy jest uprawniona wyłącznie do określenia zasad udzielania dotacji celowej, trybu postępowania w sprawie udzielenia tej dotacji oraz sposobu jej rozliczania;

2) przepis ten nie upoważnia zatem organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego do zawierania w treści uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego zapisów dotyczących: kontroli realizacji zadania, okresu jego trwałości czy zasad zwrotu dotacji;

3) finalnie zaakcentowano, że cytowane postanowienia uchwały w zakresie kontroli, okresu trwałości zadania oraz zwrotu dotacji wykraczają poza delegację ustawową do podjęcia badanej uchwały, naruszając w sposób istotny przepisy art. 403 ust. 5 PrPchrŚrod;

4) co istotne dla gminy, wskazano jednocześnie, że ograniczenie możliwości regulacji przez organ stanowiący powyższych kwestii nie wyklucza możliwości zawarcia odpowiednich zapisów dotyczących kontroli, czy trwałości zadania przez organ wykonawczy (np. wójta gminy)w umowie w sprawie udzielenia dotacji.

Podsumowując, stanowisko RIO jest prawnie uzasadnione. Uchwała w sprawie dotowania wymiany systemów grzewczych na korzystne dla środowiska nie może zawierać zapisów dotyczących kontroli zadania czy utrzymywania inwestycji przez pewien odcinek czasu (np. 5 lat). Takie postanowienia może zawierać jednak umowa w sprawie dotacji.