Uchwała SN o dopuszczalności kar umownych za nieterminowe zapłaty podwykonawcom

Uchwała jest odpowiedzią na przedstawione SN przez SO w Białymstoku zagadnienie prawne, czy ważne jest zastrzeżenie w umowie o roboty budowlane zawartej w trybie ZamPublU kary umownej z tytułu braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom, wobec tego, że postanowienie umowne w przedmiocie wysokości kar umownych z tego tytułu przewidziane jest w art. 143d ust. 1 pkt 7 lit. a ZamPublU, podczas gdy zgodnie z art. 483 § 1 KC karę umowną można zastrzec jedynie jako naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego zobowiązania niepieniężnego.

Sprawa ma związek z zamawiającym − SPZOZ w Sejnach, który pozwał do sądu konsorcjum K. − wykonawcę inwestycji − żądając zapłaty z tytułu opóźnienia wykonania prac. W umowie zaznaczono, że za nieterminowe wypłaty dla podwykonawców obowiązywać będzie kara umowna w wysokości 0,5% wartości wynagrodzenia należnego podwykonawcy za każdy dzień opóźnienia. W czasie rozprawy przed sądem I instancji podwykonawca udowodnił, że konsorcjum nie wypłaciło mu określonej kwoty za wykonane prace, która to została zasadzona na jego rzecz w wyroku Sądu Rejonowego. Powód (zamawiający) zapłacił zasądzoną kwotę podwykonawcy i wezwał konsorcjum do zwrotu tego wynagrodzenia podwykonawcy. Nie dokonano jednak tego zwrotu, zaskarżając wyrok wydany w I instancji. Sąd okręgowy uznał, że powstało na tle tej sprawy poważne zagadnienie prawne wynikające ze zbieżności art. 483 § 1 KC i art. 143d ust. 1 pkt 7 ZamPublU.

Dla przypomnienia, art. 143 d ust. 1 pkt 7 lit. a ZamPublU przewiduje, że umowa o roboty budowlane zawiera w szczególności postanowienia dotyczące wysokości kar umownych z tytułu braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom. Z kolei zgodnie z art. 483 § 1 KC w umowie można zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Wątpliwości sądu okręgowego wynikały między innymi z prezentowanego w piśmiennictwie stanowiska, że powiązanie kary umownej z nieterminową zapłatą lub brakiem zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom jest postanowieniem nieważnym, ponieważ obowiązek zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy jest zobowiązaniem pieniężnym. Niemniej jednak są też poglądy odmienne, oparte na argumencie, że świadczenie pieniężne występuje jedynie w relacji wykonawca – podwykonawca i tylko w tej relacji zastrzeganie kar umownych jest niedopuszczalne. W stosunku zamawiający – wykonawca obciążenie karą umowną następuje natomiast z tytułu naruszenia zobowiązania do terminowej zapłaty wynagrodzenia podwykonawcom. Tego rodzaju zobowiązanie ma charakter niepieniężny.

W ocenie SN regulacja zawarta w art. 143d ust. 1 pkt 7 lit. a ZamPublU jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 483 § 1 KC, a w konsekwencji dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej na rzecz inwestora (zamawiającego) za nie wypłacenie wynagrodzenia podwykonawcom zawinione przez głównego wykonawcę.