Uzasadnienie

Pozwem z 7.10.2014 r., skierowanym przeciwko Szkole w P., powódka Teresa K. domagała się przywrócenia do pracy.

Wyrokiem z 2.10.2015 r. SR w P. oddalił powództwo.

Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka Teresa K. od 1.9.2008 r. była zatrudniona w pozwanej Szkole w P. na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku nauczyciela na czas nieokreślony. W piśmie z 23.7.2014 r. strona pozwana złożyła powódce oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia.

Przesyłka zawierająca powyższe pismo została przekazana do doręczenia za pośrednictwem poczty 24.7.2014 r. i w tym dniu, po nieudanej próbie doręczenia, pozostawiono pierwsze awizo dla powódki. Wobec braku odbioru przesyłki przez powódkę 31.7.2014 r. pozostawiono dla powódki drugie awizo. Nieodebrana przesyłka została zwrócona nadawcy – Szkole w P. Strona pozwana 27.7.2014 r. przesłała do powódki korespondencję z Kuratorium Oświaty informującą o podtrzymaniu negatywnej oceny pracy powódki. Powyższe pismo zostało przekazane do doręczenia 28.7.2014 r. i w tym dniu, po nieudanej próbie doręczenia, pozostawiono awizo dla powódki. Na podstawie tego awiza przesyłka została odebrana osobiście przez powódkę w Urzędzie Pocztowym T. 31.7.2014 r.

W ocenie sądu I instancji doręczenie powódce pisma z 23.7.2014 r., zawierającego oświadczenie strony pozwanej o rozwiązaniu umowy o pracę, nastąpiło 8.8.2014 r., a procedura związana z próbą doręczenia przesyłki w przypadku nieobecności adresata została przeprowadzona prawidłowo. Powódka nie wykazała w toku postępowania, że nie otrzymała informacji o przesyłce z 23.7.2014 r., a twierdzenia powódki w tym zakresie sąd uznał za gołosłowne i niepoparte żadnymi dowodami.

Sąd I instancji w konsekwencji uznał, że niedochowanie przez pracownika terminu do zaskarżenia czynności prawnej pracodawcy skutkującej rozwiązaniem umowy o pracę, o którym mowa w art. 264 KP, zawsze prowadzi do oddalenia powództwa, bez względu na to, czy rozwiązanie umowy o pracę było (w rzeczywistości) zgodne z prawem lub uzasadnione.

Wyrokiem z 18.3.2016 r. SO w P. oddalił apelację powódki od powyższego wyroku.

W ocenie sądu II instancji, sąd I instancji poczynił co do zasady prawidłowe ustalenia faktyczne, które sąd II instancji w pełni podzielił i przyjął za własne bez konieczności ponownego, szczegółowego ich przytaczania. Sąd I instancji jedynie błędnie przyjął, że za datę otrzymania przez powódkę Teresę K. przesyłki z oświadczeniem o wypowiedzeniu jej stosunku pracy (w trybie doręczenia zastępczego) należy przyjąć 8.8.2014 r., a nie 7.8.2014 r. Zarzuty apelacji nie zdołały podważyć twierdzeń powódki o braku awizowania spornej przesyłki. Sprowadzają się one do twierdzeń powódki, że w spornym okresie przesyłki było doręczane przez niedoświadczone osoby, o czym powódka miała się dowiedzieć z rozmów z listonoszami. Jednak ani w postępowaniu przed sądem I instancji, ani w postępowaniu odwoławczym powódka nie przedstawiała żadnych dowodów na te okoliczności.

Powódka zaskarżyła ten wyrok skargą kasacyjną, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

– art. 265 § 1 i 2 KP przez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu przez sądy obu instancji, że przywrócenie terminu do wniesienia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę wymaga od pracownika udowodnienia braku winy w niedochowaniu tego terminu, podczas gdy art. 265 § 1 i 2 KP wymaga jedynie uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających przywrócenie terminu, czemu powódka sprostała;

– art. 265 § 1 KP przez jego niezastosowanie – tj. odmowę przywrócenia powódce terminu do wniesienia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę na skutek uznania, że powódka ponosi winę za przekroczenie terminu określonego w art. 264 KP, pomimo że całokształt okoliczności sprawy potwierdza, iż powódka działała w dobrej wierze, nieodebranie zaś przez nią korespondencji zawierającej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę, a w konsekwencji – opóźnienie we wniesieniu odwołania – nie było przez powódkę zawinione.

Skarżąca zarzuciła także naruszenie przepisów postępowania: art. 382 KPC, przez nieuwzględnienie przez sąd całego materiału zgromadzonego w sprawie, tj. pominięcie przy dokonywaniu oceny zawinienia powódki w przekroczeniu terminu do wniesienia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę niekwestionowanych przez sądy obu instancji twierdzeń powódki odnoszących się do jej osobistej wizyty w placówce Poczty Polskiej 31.7.2014 r. celem odbioru innej awizowanej korespondencji (także nadanej przez stronę pozwaną) i uzyskania wówczas od pracownika Poczty Polskiej nieprawdziwej informacji, że poza odbieraną wówczas korespondencją w placówce tej nie znajdowała się żadna inna adresowana do powódki przesyłka, a także – pominięcie przez sąd postawy strony pozwanej, która wiedząc, że powódka nie odebrała przesyłki zawierającej oświadczenie o wypowiedzeniu, nie ponowiła wysyłki tego oświadczenia, pomimo że mogła liczyć się z nieodebraniem przez powódkę tej korespondencji (co miało miejsce w okresie wakacyjnym, w którym nadto powódka borykała się z problemem depresji); przy czym uwzględnienie i dokonanie przez sąd oceny ogółu tych okoliczności (czego sądy obu instancji zaniechały) pozwoliłoby dokonać szerszej oceny staranności postawy powódki w kontekście art. 265 § 1 KP, co mogłoby istotnie wpłynąć na wynik sprawy, oraz art. 386 § 4 KPC przez nieuchylenie wyroku sądu I instancji do ponownego rozpoznania, pomimo że sąd I instancji błędnie odmówił powódce przywrócenia terminu do wniesienia odwołania, co skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy, tj. zaniechaniem rozpoznania merytorycznie żądania pozwu – oceny zasadności rozwiązania przez pozwaną umowy o pracę z powódką i zasadności żądania przywrócenia powódki do pracy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W myśl art. 382 KPC sąd II instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w I instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Ma on zatem charakter ogólnej dyrektywy określającej istotę postępowania apelacyjnego jako kontynuację merytorycznego rozpoznania sprawy. Może zaś stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej, jeżeli skarżący wykaże, że sąd II instancji bezpodstawnie pominął część zebranego materiału oraz że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy (por. postanowienia SN: z 6.1.1999 r., II CKN 100/98, OSNC Nr 9/1999, poz. 146 i z 7.7.1999 r., I CKN 504/99, OSNC Nr 1/2000, poz. 17 oraz wyroki SN: z 22.2.2007 r., III CSK 337/06, Legalis; z 9.6.2005 r., III CK 674/04, Legalis; z 12.6.2013 r., II CSK 634/12, Legalis). Materiałem zebranym w rozumieniu art. 382 KPC są twierdzenia, wnioski i zarzuty stron oraz przeprowadzone dowody (wyroki SN: z 5.11.2015 r., III UK 34/15, Legalis; z 20.2.2014 r., I CSK 239/13, Legalis).

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sąd II instancji nie odniósł się do (podnoszonych w apelacji) twierdzeń powódki dotyczących jej osobistej wizyty w placówce Poczty Polskiej 31.7.2014 r. celem odbioru innej awizowanej korespondencji (także nadanej przez stronę pozwaną). Pominięcie to jest na tyle istotne, że może mieć wpływ na wynik sprawy. Wystarczy bowiem zadać pytanie, jakie okoliczności mogą uzasadniać to, że powódka odebrała – w okresie awizowania spornej przesyłki – inną korespondencję od strony pozwanej, szczególnie w sytuacji gdy znany jest nadawca przesyłki, ale nie jest znana jej treść. W świetle tej okoliczności konieczne jest rozważenie dwóch wersji, pierwszej, że powódka świadomie lub przez zaniedbanie uchyliła się od odbioru z placówki pocztowej jednego z dwóch pism strony pozwanej (nie znając ich treści), i drugiej, że nie znalazła awiza w skrzynce pocztowej.

Zasadny jest zatem zarzut naruszenia art. 382 KPC i stanowi to dostateczną podstawę do uchylenia zaskarżonego wyroku – bez konieczności badania zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Niemniej jednak wskazać należy na nietrafność stanowiska skarżącej, że samo uprawdopodobnienie braku winy w przekroczeniu terminu do wniesienia odwołania od rozwiązania umowy o pracę jest wystarczające do jego przywrócenia.

Sąd Najwyższy jest zgodny w poglądach co do tego, że z art. 61 § 1 zd. 1 KC w zw. z art. 300 KP wynika, że oświadczenie woli pracodawcy o rozwiązaniu z pracownikiem umowy o pracę wywiera skutek prawny w momencie, w którym adresat tego oświadczenia woli (pracownik) mógł realnie zapoznać się z jego treścią (por. uchwałę z 6.10.1998 r., III ZP 31/98, OSNAPiUS Nr 3/1999, poz. 80; uchwałę 7 SN z 9.9.1999 r., III ZP 5/99, OSNAPiUS Nr 4/2000, poz. 131; OSP Nr 7–8/2000, poz. 103, z glosą T. Liszcz oraz wyroki z 16.3.1995 r., I PRN 2/95, OSNAPiUS Nr 18/1995, poz. 229; z 9.12.1999 r., I PKN 430/99, OSNAPiUS Nr 9/2001, poz. 309; z 26.11.2003 r., I PK 490/02, OSNP Nr 20/2004, poz. 353 oraz z 16.12.2008 r., I PK 88/08, MoPr Nr 4/2009, s. 196). W sytuacji gdy pracownik, mając realną możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli, z własnej woli, celowo nie podejmuje przesyłki zawierającej to oświadczenie, należy przyjąć, iż zostało mu ono skutecznie złożone (por. wyroki: z 11.12.1996 r., I PKN 36/96, OSNAPiUS Nr 14/1997, poz. 251; z 13.12.1996 r., I PKN 41/96, OSNAPiUS Nr 13/1997, poz. 268; z 23.1.1998 r., I PKN 501/97, OSNAPiUS Nr 1/1999, poz. 15). Taką możliwość ma pracownik, któremu pismo rozwiązujące umowę o pracę wysłano listem poleconym, jeśli nie wystąpiły okoliczności uniemożliwiające mu odebranie przesyłki w urzędzie pocztowym, np. brak awiza w skrzynce pocztowej bądź dłuższa nieobecność pracownika pod wskazanym pracodawcy adresem czy też inne, niezależne od pracownika przeszkody w podjęciu przesyłki. Przykładowo w wyrokach z 5.10.2005 r. (I PK 37/05, OSNP Nr 17–18/2006, poz. 263) i z 18.1.2005 r. (II PK 124/04, Legalis) SN przyjmuje, że dwukrotne awizowanie przesyłki poleconej zawierającej oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu stosunku pracy stwarza domniemanie faktyczne, że pracownik miał możliwość zapoznania się z treścią takiego oświadczenia, które może być obalone przez przeprowadzenie dowodu na okoliczność braku możliwości zapoznania się z treścią oświadczenia pracodawcy przed upływem terminu na podjęcie przesyłki poleconej zawierającej to oświadczenie (zob. wyroki SN z 5.10.2005 r., I PK 37/05, OSNP Nr 17–18/2006, poz. 263; z 18.1.2005 r., II PK 124/04, Legalis).

Przyjęcie przez sąd, że powód obalił domniemanie faktyczne wynikające z doręczenia zastępczego, następuje na podstawie oceny (art. 233 § 1 KPC) zaoferowanych przez niego dowodów, w wyniku której sąd ustala okoliczności faktyczne sprawy. Nie wystarczy zatem samo uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających przywrócenie terminu. Już w wyroku z 6.8.1998 r. (I PKN 258/98, OSNP Nr 17/1999, poz. 547) SN podkreślił, że chociaż orzecznictwo sądowe liberalnie podchodzi do kwestii sposobu (formy) złożenia przez pracownika wniosku o przywrócenie terminu (por. uchwała (7) SN z 14.3.1986 r., III PZP 8/86, OSNCP Nr 12/1986, poz. 194), nie zmienia to podstawowej zasady, zgodnie z którą pracownik musi w terminie siedmiu dni od ustania przyczyny usprawiedliwiającej uchybienie terminu powołać się na okoliczności usprawiedliwiające opóźnienie (uprawdopodobnić je), ale następnie powinien wykazać (udowodnić), że termin został przekroczony bez jego winy. Pogląd ten nie uległ zmianie w nowszym orzecznictwie SN (zob. wyroki SN: z 7.8.2002 r., I PKN 480/0, OSNP Nr 8/2004, poz. 138; z 29.5.2007 r., II PK 316/06, Legalis). Nie jest uzasadnione odwołanie się w tej kwestii do uzasadnienia wyroku SN z 3.10.2012 r. (II PK 62/12, Legalis). Wprawdzie znalazło się w nim zdanie, że: „Przywrócenie terminu wymaga wykazania braku winy pracownika (art. 265 § 1 KP) poprzez uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających przywrócenie terminu (art. 265 § 2 KP)”, ale pada ono w określonym kontekście, biorąc pod uwagę kolejne zdanie: „Przepis art. 265 KP nie może być rozumiany w ten sposób, że pracownik, który wnosi pozew o nawiązanie stosunku pracy ze znacznym przekroczeniem terminu określonego w art. 264 § 1 KP i nie składa odrębnego wniosku o przywrócenie terminu, nie jest obowiązany do uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających przywrócenie terminu”. Całość wypowiedzi wyjaśnia, że tylko wtedy można uznać, że pozew zawiera implicite wniosek o przywrócenie terminu, jeśli pracownik uprawdopodobni w nim okoliczności uzasadniające przywrócenie terminu. Jest to logiczne, jeśli weźmie się pod uwagę treść art. 265 § 2 KP, z którego wynika, że we wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania należy uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające przywrócenie terminu.

Mając na uwadze powyższe, SN orzekł na podstawie art. 39815 § 1 KPC i art. 108 § 2 KPC w zw. z 39821 KPC.