Formalnie, punktem wyjścia KoronawirusU, czyli ustawa z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 374). To właśnie tę ustawę nowelizowała zarówno tarcza antykryzysowa 1.0., jak i tarcza 2.0.

Generalna zasada tarczy antykryzysowej 1.0. i 2.0. – „zamrożenie” terminów

Generalną zasadą, przyjętą w tarczy antykryzysowej 1.0, było wstrzymanie rozpoczęciu biegu oraz zawieszenia już biegnących terminów prawa materialnego (art. 15zzr ust. 1 KoronawirusU, wprowadzonej na mocy tarczy antykryzysowej 1.0.), jak również terminów procesowych (art. 15zzs ust. 1 KoronawirusU).

Zgodnie z art. 15zzr ust. 1 KoronawirusU (w brzmieniu wprowadzonym nowelizacją), w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg przewidzianych przepisami prawa administracyjnego terminów:

  1. od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony prawnej przed sądem lub organem,
  2. do dokonania przez stronę czynności kształtujących jej prawa i obowiązki,
  3. przedawnienia,
  4. których niezachowanie powoduje wygaśnięcie lub zmianę praw rzeczowych oraz roszczeń i wierzytelności, a także popadnięcie w opóźnienie,
  5. zawitych, z niezachowaniem których ustawa wiąże ujemne skutki dla strony,
  6. do dokonania przez podmioty lub jednostki organizacyjne podlegające wpisowi do właściwego rejestru czynności, które powodują obowiązek zgłoszenia do tego rejestru, a także terminów na wykonanie przez te podmioty obowiązków wynikających z przepisów o ich ustroju

– nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.

Od tej ogólnej regulacji przewidziano wyjątki, dotyczące m.in. spraw pilnych, wezwaniu przez sąd lub właściwy organ do dokonania czynności.

Regulacji tych nie zmieniła tarcza antykryzysowa 2.0. Wprowadzono natomiast wyjątki od wstrzymania rozpoczęcia i zawieszenia już biegnących terminów w toczących się postępowaniach.

Wyjątki od wstrzymywania rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminów w postępowaniach

Zgodnie z art. 15zzs ust. 1 KoronawirusU, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID bieg terminów procesowych i sądowych w:

  1. postępowaniach sądowych, w tym sądowoadministracyjnych,
  2. postępowaniach egzekucyjnych,
  3. postępowaniach karnych,
  4. postępowaniach karnych skarbowych,
  5. postępowaniach w sprawach o wykroczenia,
  6. postępowaniach administracyjnych,
  7. postępowaniach i kontrolach prowadzonych na podstawie OrdPU,
  8. kontrolach celno-skarbowych,
  9. postępowaniach w sprawach, o których mowa w art. 15f ust. 9 GryHazardU,
  10. innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw

– nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres

Podobnie jak w przypadku terminów materialnych, i w przypadku wstrzymania rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminów procesowych przewidziano wyjątki dotyczące spraw pilnych, wezwania do dokonania czynności przez sąd lub organ, czy w końcu wyłączenia w przypadku postępowań dotyczących przeciwdziałania COVID-19.

Tarcza 2.0. wprowadziła kolejne wyłączenia. Mianowicie, stosownie do wprowadzonego w kwietniu art. 15zzs ust. 2a KoronawirusU, wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów nie dotyczy terminów:

1) opiniowania i uzgadniania projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, projektu planu miejscowego oraz projektu uchwały ustalającej zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabaryty, standardy jakościowe oraz rodzaje materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane, przez organy, o których mowa odpowiednio w art. 11 pkt 5, art. 17 pkt 6, art. 37b ust. 2 pkt 3–7 PlanZagospU;

2) opiniowania projektu gminnego programu rewitalizacji przez organy, o których mowa w art. 17 ust. 2 pkt 4 RewitalizacjaU;

3) o których mowa w art. 11 pkt 1, art. 17 pkt 1 PalanZagospU;

4) wydania decyzji, o których mowa w art. 59 ust. 1–2a PlanZagospU;

5) o których mowa w art. 7 ust. 4, 5, 10–15 i 18 InwestMieszkU;

6) o których mowa w art. 6 ust. 4, art. 7 ust. 1, art. 17 ust. 4, art. 18 ust. 1, art. 19 ust. 3 i 3a, art. 19a ust. 3 i 6, art. 25a ust. 3, art. 27 ust. 2 i art. 34 ust. 4 Gaz ZiemŚwinU;

7) o których mowa w art. 4 ust. 4 i 7, art. 5 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 21 ust. 3 i 4, art. 22 ust. 4 i 7, art. 29 ust. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2 i art. 35 ust. 4 ustawy z dnia 22 lutego 2019 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w sektorze naftowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 630 oraz z 2020 r. poz. 284 i 471);

8) o których mowa w art. 4 ust. 3, art. 6 ust. 1, art. 14 ust. 3, art. 15 ust. 3 i art. 25 ust. 4 InwestSieciPrzesyłU.

Ponadto, wprowadzono regulacje art. 15zzs ust. 3a, zgodnie z którą omawiane wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów procesowych nie dotyczy kontroli i inspekcji oraz postępowań administracyjnych, prowadzonych na podstawie przepisów PrFarm i NarkU, jeżeli nieprowadzenie czynności kontrolnych lub inspekcyjnych oraz niewydanie decyzji mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt albo poważną szkodę dla interesu społecznego.

W końcu, dodano art. 15zzs ust. 12, zgodnie z którym wstrzymanie rozpoczęcia oraz zawieszenia biegnących terminów nie stosuje się do postepowań administracyjnych i sądowych, w tym sądowoadministracyjnych, dotyczących infrastruktury telekomunikacyjnej w rozumieniu art. 2 pkt 8 PrTelekom.

Wskazane kazuistyczne wyłączenia są związane z dostrzeżeniem konsekwencji, do których może doprowadzić zawieszenie wszystkich terminów – mianowicie wiele z toczących postepowań nie mogłoby się zakończyć, choć sfinalizowanie procedur mogłoby być podyktowane interesem publicznym.

Szersze kompetencje do „odmrażania” postępowań poprzez wzywanie przez sąd lub organ do dokonania czynności

Następnie, wprowadzona została regulacja bardziej ogólna, poluzowująca ogólne „zamrożenie” toczących się procedur. Zmianie uległ bowiem art. 15zzs ust. 4 KoronawirusU. Do tej pory stanowił on o tym, że w okresie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, strona, uczestnik postępowania, kontrolowany i ich kontrahent oraz organ, do którego zwrócono się o zajęcie stanowiska w trybie art. 106 KPA, są obowiązani, na żądanie organu, sądu lub podmiotu, prowadzących odpowiednio postępowanie lub kontrolę, w wyznaczonym przez nich terminie, do dokonania czynności określonej w tym żądaniu, jeżeli:

  1. wymaga tego interes publiczny lub ważny interes strony albo kontrolowanego – w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 4 i 7– 9 (chodzi o postępowania karne skarbowe, postępowania i kontrole prowadzone na podstawie OrdPU, kontrole celno-skarbowe oraz postępowania w sprawach, o których mowa w art. 15f ust. 9 GryHazardU),
  2. niepodjęcie czynności mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną – w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1–3, 5, 6 i 10 (chodzi o postępowania sądowe, w tym sądowoadministracyjne, postępowania egzekucyjne, postępowania karne, postępowania w sprawach o wykroczenia, postępowania administracyjne oraz inne postępowania prowadzonych na podstawie ustaw).

Widać zatem, że możliwość „odmrożenia” postępowań wiązała się z zaistnieniem przesłanki interesu publicznego, ważnego interesu strony lub kontrolowanego, lub też niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, czy w końcu szkody dla interesu społecznego lub niepowetowanej szkody materialnej. Pojęcia te, z uwagi na ich niedookreśloność, siłą rzeczy musiały prowadzić do wątpliwości interpretacyjnych co do ich spełnienia w konkretnym przypadku. W konsekwencji, strony mogłyby podnosić nieprawidłowe wezwanie do dokonania określonych czynności, podczas gdy nie zostały spełnione przesłanki z art. 15zzs ust. 4 KoronawirusU.

Tarcza 2.0. dokonała zmiany przepisu art. 15zzs ust. 4 KoronawirusU. Po zmianach stanowi on o tym, że w okresie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii „organ, sąd lub podmiot, prowadzący odpowiednio postępowanie lub kontrolę, może wyznaczyć stronie termin do dokonania czynności lub zarządzić bieg terminu określonego ustawą z możliwością określenia go na czas dłuższy, niż przewidziany ustawą, jeżeli wymaga tego interes publiczny lub ważny interes strony albo kontrolowanego. Strona, uczestnik postępowania, kontrolowany i ich kontrahent oraz organ, do którego zwrócono się o zajęcie stanowiska w trybie art. KPA, są obowiązani do dokonania czynności w wyznaczonym terminie, a w przypadku zarządzenia biegu terminu następują skutki, które ustawa wiąże z upływem terminu”.

Z jednej strony, usunięto przesłanki ograniczające możliwość wezwania do dokonania czynności. Z drugiej strony, wprowadzono regulację pozwalającą na wydłużenie terminów ustawowych w sytuacji, gdy organ lub sąd, prowadzący postępowanie, zdecydują skorzystać się na zobowiązanie strony lub innych uczestników do dokonania czynności. Zmiana ta pozwalała usunąć dwie skrajne sytuacje, z którymi mieliśmy do czynienia na kanwie regulacji wprowadzonych tarczą antykryzysową 1.0. Mianowicie wówczas albo „zamrażało” się postępowania, albo wzywało do dokonania czynności w terminach ustawowych, np. 7 lub 14 dniowych. Obecnie terminy te organ lub sąd prowadzący postępowanie mogą wydłużyć, co łagodzić może skutki i trudności, związane z prowadzeniem postępowań w czasie pandemii.

W końcu, warto zwrócić uwagę na to, że znowelizowany art. 15zzs ust. 4 KoronawirusU umożliwia zarządzenie bieg terminu, określonego ustawą, podczas gdy na mocy regulacji wprowadzonych tarczą antykryzysową 1.0. takiej możliwości ustawa explicite nie przewidywała. Było to związane z położeniem nacisku we wcześniejszej regulacji na nałożonych na stronę obowiązkach (do reagowania na żądanie podmiotu prowadzącego postępowanie), podczas gdy tarcza 2.0. reguluje tę kwestię od strony kompetencji organów.

Poluzowane „zamrożenia” rozpoczęcia i zawieszenia terminów w sprawach załatwianych milcząco

Na mocy tarczy antykryzysowej 1.0. wprowadzono art. 15 zzs ust. 8 KoronawirusU, zgodnie z którym bieg terminu:

  1. na milczące załatwienie sprawy,
  2. w innej sprawie, w której brak wyrażenia przez organ sprzeciwu, wydania decyzji, postanowienia albo innego rozstrzygnięcia uprawnia stronę lub uczestnika postępowania do podjęcia działania, dokonania czynności albo wpływa na zakres praw i obowiązków strony lub uczestnika postępowania,
  3. na wyrażenie przez organ stanowiska albo wydanie interpretacji indywidualnej, z wyjątkiem interpretacji indywidualnej, o której mowa w OrdPU,

– nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na okres, o którym mowa w ust. 1.

Wprowadzona wówczas regulacja miała pomóc urzędom w radzeniu sobie w sprawach, które – w razie braku podjęcia jakiejkolwiek czynności przez organ prowadzący postępowanie – uległyby zakończeniu ze skutkami, określonymi w stosownych przepisach.

Tarcza antykryzysowa 2.0. wprowadziła art. 15zzs ust. 8a do KoronawirusU, zgodnie z którym owo „zamrożenie” w przypadku spraw załatwianych milcząco nie dotyczy terminów na:

1) przedstawienie stanowiska lub warunków, o którym mowa w art. 25 ust. 2 PlanZagospU;

2) zajęcie stanowiska lub wyrażenie opinii, o których mowa w art. 37b ust. 4 i 5 PlanZagospU;

3) zajęcie lub wyrażenie stanowiska, o których mowa w art. 53 ust. 5 i 5c oraz art. 60 ust. 1a PlanZagospU;

4) przedstawienie opinii, o której mowa w art. 18 ust. 2 RewitalizacjaU.

5) przekazanie opinii lub przedstawienie stanowiska, o których mowa w art. 7 ust. 13 i 15 InwestMieszkU;

6) wydanie opinii, o których mowa w art. 6 ust. 3 GazZiemŚwinU, w art. 4 ust. 2 ustawy z 24.7.2015 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych oraz art. 4 ust. 3 ustawy z 22.2.2019 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w sektorze naftowym;

7) uzgodnienia, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 13 InwestSieciPrzesyłU oraz art. 4 ust. 5 i 6 ustawy z 22.2.2019 r. o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w sektorze naftowym.

Należy też zwrócić uwagę na art. 15zzs ust. 12 koronawirusU, zgodnie z którym wskazanego art. 15zzs ust. 8 nie stosuje się także do postępowań administracyjnych i sądowych, w tym sądowoadministracyjnych, dotyczących infrastruktury telekomunikacyjnej w rozumieniu art. 2 pkt 8 PrTelekom.

Podobnie jak w przypadku wprowadzonego art. 15zzs ust. 2a KoronawirusU, wprowadzono wskazane powyżej nowe, kazuistyczne regulacje, które mają łagodzić rygor „zamrożenia” postępowań, które – w razie braku podjęcia aktywnego rozstrzygnięcia przez organ – mogłyby zostać zakończone milcząco dopiero po ustaniu stanu epidemii czy też stanu zagrożenia epidemicznego.

W konsekwencji, zmianie uległ też art. 15zzs ust. 9 KoronawirusU, który stanowił wyjątek od „zamrożenia” postępowań w ten sposób, że przyznał organowi lub innemu podmiotowi prowadzącemu postępowanie kompetencje do wydania – podczas stanu zagrożenia epidemicznego oraz stanu epidemii – decyzji uwzględniającej żądanie strony lub uczestnika postępowania, czy też wydanie zaświadczenia o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu.

Zmieniona regulacja uwzględnia wyłączenie spod regulacji zawieszających postępowań prowadzonych na podstawie przepisów PrFarm i przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii, jeżeli nieprowadzenie czynności kontrolnych lub inspekcyjnych oraz niewydanie decyzji mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt albo poważną szkodę dla interesu społecznego. Podczas stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii mogą zostać wydane decyzje w ramach wymienionego postępowania.