W Dz.U. z 2022 r. pod poz. 583 opublikowano ustawę z 12.3.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej: PomocUkrainaU).
1. Świadczenia z pomocy społecznej
Zgodnie z art. 29 PomocUkrainaU, obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Polski, którego pobyt na terytorium Polski jest uznawany za legalny i który został wpisany do rejestru PESEL, mogą być przyznawane świadczenia pieniężne i niepieniężne, na zasadach i w trybie ustawy z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm.; dalej: PomSpołU).
Uprawniony obywatel Ukrainy ubiegający się o świadczenia z pomocy społecznej składa oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej. W postępowaniu o przyznanie tych świadczeń nie przeprowadza się rodzinnego wywiadu środowiskowego, chyba że powstaną wątpliwości co do treści złożonego oświadczenia.
Do udzielania świadczeń z pomocy społecznej właściwa jest w tym przypadku gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o te świadczenia. Przepisów art. 101 ust. 1–4 i 7 PomSpołU nie stosuje się (chodzi tu o przepisy określające właściwość gminy dla pozostałych osób wnioskujących o świadczenia z pomocy społecznej).
Obywatelowi Ukrainy przebywającemu legalnie na terytorium Polski, którego członek rodziny powrócił na terytorium Ukrainy, mogą być przyznawane świadczenia pieniężne i niepieniężne, na zasadach i w trybie PomSpołU. Do składu takiej rodziny nie wlicza się członka rodziny, który powrócił na terytorium Ukrainy (art. 30 PomocUkrainaU). W tym przypadku stosuje się odpowiednio wspomniane wyżej przepisy dotyczące składania oświadczeń, właściwości gminy oraz braku wywiadu środowiskowego.
2. Jednorazowe świadczenie 300 zł
Zgodnie z art. 31 PomocUkrainaU, obywatelowi Ukrainy, który spełnia powyższe warunki, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.
Organem właściwym w sprawach jednorazowego świadczenia pieniężnego jest wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce pobytu osoby.
Organ właściwy może upoważnić, w formie pisemnej:
- swojego zastępcę, pracownika urzędu albo kierownika ośrodka pomocy społecznej (OPS), a w przypadku przekształcenia OPS w centrum usług społecznych (CUS) – dyrektora CUS, lub kierownika innej jednostki organizacyjnej gminy, a także
- inną osobę na wniosek kierownika OPS, a w przypadku przekształcenia OPS w CUS – dyrektora centrum usług społecznych, lub kierownika innej jednostki organizacyjnej gminy
– do prowadzenia postępowania w sprawach tego świadczenia, a także do wydawania w tych sprawach decyzji.
Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego składa osoba uprawniona, jej przedstawiciel ustawowy, opiekun tymczasowy albo osoba sprawująca faktyczną pieczę nad dzieckiem.
Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego zawiera dane osoby składającej wniosek lub dane osoby, w imieniu której wniosek jest składany:
- imię (imiona) i nazwisko;
- datę urodzenia;
- obywatelstwo;
- płeć;
- rodzaj dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy;
- serię i numer dokumentu stanowiącego podstawę przekroczenia granicy;
- informację o dacie wjazdu na terytorium RP;
- adres pobytu;
- dane kontaktowe, w tym numer telefonu lub adres poczty elektronicznej – o ile je posiada;
- numer PESEL.
Z nowych przepisów wynika też, że:
- OPS, CUS albo inna jednostka organizacyjna gminy, do celów udzielania pomocy przetwarza wymienione wyżej dane;
- przyznanie przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta jednorazowego świadczenia pieniężnego nie wymaga wydania decyzji, jednak odmowa przyznania jednorazowego świadczenia pieniężnego wymaga wydania decyzji;
- wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej, realizowanym przez gminy;
- jednorazowe świadczenie pieniężne i koszty jego obsługi są finansowane z budżetu państwa (koszty takiej obsługi wynoszą 2% kwoty przeznaczonej na wypłatę jednorazowego świadczenia).
3. Pomoc psychologiczna
Zgodnie z art. 32 PomocUkrainaU obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Polski, którego taki pobyt jest uznawany za legalny, może być zapewniona bezpłatna pomoc psychologiczna.
Pomoc psychologiczną zapewnia wójt (burmistrz lub prezydent miasta) gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy. Zapewnienie pomocy psychologicznej należy do zadań zleconych gminy z zakresu administracji rządowej i finansowane jest w formie dotacji celowej z budżetu państwa.
