Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:

1) dochody własne,

2) subwencja ogólna,

3) dotacje celowe z budżetu państwa,

4) wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz z podatku dochodowego od osób prawnych.

Powyższe wyszczególnienie wynika z ustawy z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 198, dalej: DochSamTerytU). Dochodami JST mogą być również m.in. środki pochodzące z Unii Europejskiej, źródeł zagranicznych, a także inne środki określone w odrębnych przepisach. Źródła dochodów własnych gminy określa art. 4 DochSamTerytU, zaś powiatu – art. 5.

Zgodnie z art. 5a ustawy z 7.9.1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2156 ze zm., dalej: OświatU) zadania oświatowe JST finansowane są na zasadach określonych w odrębnych ustawach. Środki niezbędne do realizacji zadań oświatowych, w tym na wynagrodzenia nauczycieli oraz utrzymanie szkół i placówek, zagwarantowane są w dochodach JST. Warunki zatrudnienia i płac nauczycieli określa ustawa z 26.1.1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2014 poz. 191 z późn. zm.). Konstytucyjne zasady państwa i prawa są gwarantowane nie tylko przez prawo do nauki wyrażone w art. 70 Konstytucji, lecz także przez zapewnienie odpowiedniego udziału samorządu terytorialnego w dochodach publicznych w stosunku do nałożonych zadań – art. 167 ust. Konstytucji. Szeroki zakres zadań oświatowych realizowanych przez JST powoduje, że środki publiczne przekazywane w ramach subwencji oświatowej nie wystarczają na realizację zadań oświatowych.

Wielkość części oświatowej subwencji ogólnej dla wszystkich JST określa corocznie ustawa budżetowa. Kwotę przeznaczoną na ten cel ustala się w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych. Od tak ustalonej kwoty odlicza się 0,4% na rezerwę części oświatowej subwencji ogólnej. Rezerwą tą dysponuje minister finansów, po zasięgnięciu opinii MEN oraz reprezentacji JST. Podział rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej następuje nie później, niż do 30 listopada każdego roku.

Zgodnie z art. 33 ust. 1 DochSamTerytU minister właściwy ds. finansów publicznych informuje JST:

1) w terminie do 15 października roku bazowego (rok poprzedzający rok budżetowy) o rocznych planowanych kwotach części oświatowej subwencji ogólnej przyjętych w projekcie ustawy budżetowej na rok budżetowy (subwencja oświatowa wstępna),

2) w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej na rok budżetowy o rocznych kwotach części oświatowej subwencji ogólnej wynikających z ustawy budżetowej (subwencja oświatowa ostateczna).

Po odliczeniu rezerwy (0,4% części oświatowej subwencji ogólnej), o której mowa w art. 28 ust. 2 DochSamTerytU, MEN dzieli część oświatową subwencji ogólnej między poszczególne JST. Bierze pod uwagę zakres realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych, z wyłączeniem następujących zadań:

1) związanych z dowozem uczniów,

2) związanych z prowadzeniem przedszkoli ogólnodostępnych i oddziałów ogólnodostępnych w przedszkolach z oddziałami integracyjnymi,

3) związanych z prowadzeniem innych form wychowania przedszkolnego.

Minister edukacji narodowej po zasięgnięciu opinii ministra finansów i przedstawicieli JST określa w drodze rozporządzenia sposób podziału części oświatowej subwencji ogólnej między poszczególne JST, z uwzględnieniem w szczególności typów i rodzajów szkół i placówek prowadzonych przez te jednostki, stopni awansu zawodowego nauczycieli oraz liczby uczniów w tych szkołach i placówkach. Rozporządzenie to jest wydawane corocznie. W 2016 r. obowiązuje rozporządzenie MEN w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2016 z 22.12.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 2294)

Ważne
Do podziału subwencji potrzebne są wyliczenia, których dokonuje się na podstawie danych zgromadzonych w bazie danych systemu informacji oświatowej, o którym mowa w ustawie z 15.4.2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz.U. 2015 r., poz. 45 ze zm.). 1.4.2016 r. MEN podał na swoich stronach internetowych wysokość standardu finansowego „A” w 2016 r. – 5278,0717 zł, niezbędnego do wyliczenia subwencji. . Należy podkreślić, iż w planowanej kwocie części oświatowej subwencji ogólnej na 2016 r. standard finansowy „A” wynosił 5357,3333 zł.

Poniżej tabela obrazująca kształtowanie się w ostatnich latach standardu finansowego „A”.

Rok

2016

2015

2014

2013

Kwota standardu finansowego „A”

5 278,0717

5 258,6754

5 243,3096

5 163,0850

Obok finansowania wydatków bieżących (w tym wynagrodzeń pracowników wraz z pochodnymi) szkół i placówek prowadzonych przez poszczególne JST do kalkulacji bierze się również zadania wynikające z:

1) obowiązku dotowania szkół i placówek niepublicznych i publicznych prowadzonych przez osoby prawne inne niż JST oraz osoby fizyczne,

2) zakresu dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli, z uwzględnieniem zwrotu pracodawcom kosztów praktycznej nauki zawodu w formie praktyk zawodowych,

3) indywidualnego nauczania,

4) dofinansowywania wydatków związanych z wypłacaniem odpraw nauczycielom na podstawie art. 20 ust. 2 ustawy z 26.1.1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),

5) dofinansowania kształcenia uczniów niebędących obywatelami polskimi,

6) finansowaniu dodatków i premii dla opiekunów praktyk zawodowych,

7) finansowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, o których mowa w art. 71b OświatU,

8) finansowania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli będących emerytami i rencistami,

9) finansowaniu wynagrodzeń nauczycieli biorących udział w części ustnej egzaminu maturalnego,

finansowaniu kosztów prac komisji egzaminacyjnych powoływanych przez JST w związku z awansem zawodowym nauczycieli.