Wstęp

Wzór formularza sprawozdania Z-10 stosowanego w sprawozdawczości w 2014 r. (dotyczący danych za rok 2013) określono w § 1 ust. 1 pkt 178 rozporządzeniu RM z 13.9.2013 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2013 (Dz.U. z 2013 r. poz. 1223).

Zgodnie z zapisami rozporządzenia w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej, jeżeli:

  • określony w Programie obowiązek przekazywania danych statystycznych jest uzależniony od liczby osób pracujących, to liczbę tę przyjmuje się według stanu na 30 listopada roku poprzedzającego przekazywanie danych statystycznych,
  • określony w Programie obowiązek przekazywania danych statystycznych na formularzach statystycznych jest nałożony na podmiot gospodarki narodowej, który w okresie sprawozdawczym znalazł się w stanie upadłości, to obowiązki statystyczne za ten podmiot wypełnia syndyk masy upadłościowej,
  • w Programie jest wskazana wyłącznie forma elektroniczna przekazania danych, podmiot przekazujący dane statystyczne jest obowiązany do przekazywania ich w tej formie,
  • podmiot obowiązany do przekazywania danych statystycznych na formularzach statystycznych upoważnia osobę trzecią do wykonywania w jego imieniu obowiązków statystycznych, to czynności wykonane przez tę osobę pociągają za sobą skutki bezpośrednio dla podmiotu, który ją upoważnił.

Zakres sprawozdania

Sprawozdanie obejmuje:

  • Dział 1. Zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi dla zdrowia na stanowiskach pracy, na których zostały przekroczone obowiązujące normy,
  • Dział 2. Pracownicy zatrudnieni w warunkach zagrożenia (stan w dniu 31 XII),
  • Dział 3. Działania profilaktyczne – ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy,
  • Dział 4. Świadczenia z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych,
  • Dział 5. Odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Obowiązek

Sprawozdanie o warunkach pracy mają obowiązek sporządzać:

  • osoby prawne;
  • jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej;
  • osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – wg jednostek lokalnych, w których liczba pracujących wynosi 10 osób i więcej i prowadzące działalność gospodarczą w zakresie:
    • upraw rolnych, chowu i hodowli zwierząt, łowiectwa, włączając działalność usługową (dział 01 – bez łowiectwa i pozyskiwania zwierząt łownych, włączając działalność usługową – grupa 01.7),
    • leśnictwa i pozyskiwania drewna (dział 02),
    • rybactwa (dział 03 bez rybołówstwa w wodach morskich – klasa 03.11),
    • górnictwa i wydobywania (działy 05–09),
    • przetwórstwa przemysłowego (działy 10–33),
    • wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (dział 35), dostaw wody,
    • gospodarowania ściekami i odpadami oraz działalności związanej z rekultywacją (działy 36–39), budownictwa (działy 41–43),
    • handlu hurtowego i detalicznego,
    • naprawy pojazdów samochodowych, włączając motocykle (działy 45–47),
    • transportu i gospodarki magazynowej (działy 49–53),
    • informacji i komunikacji (sekcja J z wyłączeniem działu 59 – działalność związana z produkcją filmów, nagrań wideo, programów telewizyjnych, nagrań dźwiękowych i muzycznych oraz grupy 63.9 – działalność usługowa w zakresie informacji, pozostała),
    • badań naukowych i prac rozwojowych (dział 72),
    • działalności weterynaryjnej (dział 75),
    • wynajmu i dzierżawy (dział 77),
    • działalności organizatorów turystyki, pośredników i agentów turystycznych oraz pozostałej działalności usługowej w zakresie rezerwacji i działalności z nią związanych (dział 79),
    • pozostałego sprzątania (klasa 81.29),
    • szkół wyższych (podklasa 85.42.B),
    • opieki zdrowotnej (dział 86),
    • napraw komputerów i artykułów użytku osobistego i domowego (dział 95).

Podane w nawiasach działy, grupy, podklasy wynikają z klasyfikacji PKD wprowadzonej rozporządzeniem RM z 24.12.2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności –PKD (Dz.U. Nr 251, poz. 1885, ze zm.).

Badaniu nie podlegają:

  • indywidualne gospodarstwa rolne,
  • fundacje i stowarzyszenia,
  • partie polityczne,
  • związki zawodowe,
  • organizacje społeczne, organizacje pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego,
  • kościół katolicki oraz inne kościoły i związki wyznaniowe,
  • przedstawicielstwa zagraniczne.

Ważne
Uwaga! Ze względu na tematykę, Sprawozdanie o warunkach pracy (Z-10) powinna sporządzać służba bhp.

Wykonując to zadanie służba bhp powinna korzystać z informacji otrzymanych z innych działów zakładu, takich jak:

  • dział kadr,
  • dział księgowości,
  • dział socjalny,
  • działów produkcyjnych oraz
  • działów utrzymania ruchu.

Ze względu na różny sposób podawania informacji w działach 1, 2 i 3, przed zbieraniem danych i ich wpisywaniem należy bardzo dokładnie zapoznać się z całością wyjaśnień dotyczących sposobu wypełniania formularza.

Podstawą do wypełnienia formularza są, między innymi:

  • wyniki badań środowiska pracy,
  • rejestry wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
  • karty charakterystyki stanowisk pracy,
  • karty oceny ryzyka zawodowego,
  • karty charakterystyki substancji chemicznych, a także
  • wyniki przeglądów stanowisk pracy.

Najważniejsze zasady wypełniania Sprawozdania o warunkach pracy

Forma elektroniczna

Ważne
Uwaga! Formularz Sprawozdania o warunkach pracy Z-10 jest dostępny w formacie pdf na stronie internetowej GUS – www.stat.gov.pl.

Sprawozdanie o warunkach pracy sporządza się zasadniczo w formie elektronicznej, ale w przypadku braku możliwości skorzystania z formy elektronicznej – wypełnia się je w formie papierowej, a następnie przesyła drogą pocztową w terminie i na adres wskazany w formularzu (US w Gdańsku), po uprzednim uzgodnieniu z adresatem tej formy przekazania danych. Wzory formularzy znajdują się pod linkiem: http://www.stat.gov.pl/gdansk/69_1140_PLK_HTML.htm

Elektroniczny sposób wypełniania sprawozdania polega na zalogowaniu się upoważnionego sprawozdawcy na stronie GUS poprzez portal sprawozdawczy.

Wcześniej dobrze jest odwiedzić stronę http://form.stat.gov.pl/formularze/przewodnik/psinfo.htm, na której można znaleźć wszelkie informacje o sprawozdawczości elektronicznej oraz specjalny druk, którego złożenie uprawnia do korzystania z Portalu Sprawozdawczego.

Na powołanej stronie zamieszczona została także lista kontaktowa z numerami telefonów do urzędników GUS, którzy pomogą w procesie wdrażania i użytkowania sprawozdawczości elektronicznej.

Chcąc wypełnić formularz Z-10, musimy wejść w listę aktualnych obowiązków sprawozdawczych i zaznaczając odpowiedni formularz przystąpić do jego wypełniania.

Przekazanie danych tą drogą jest jednoznaczne z wypełnieniem obowiązku sprawozdawczego.

Forma tradycyjna – sprawozdanie sporządzone na papierze

Jeżeli Sprawozdanie o warunkach pracy Z-10 będzie sporządzane w formie papierowej, wówczas należy zwrócić uwagę na następujące wskazówki niezbędne do wypełniania:

  • formularz wypełniamy starannie i czytelnie, tylko długopisem koloru czarnego,
  • w poszczególne kratki wpisujemy tylko jeden znak (cyfrę), który w całości musi znaleźć się w obrębie pola odczytu,
  • nie stosujemy żadnych skreśleń, a w przypadku pomyłki, usuwamy błędny zapis korektorem i wpisujemy w tym miejscu poprawny zapis,
  • liczby wpisujemy od pierwszej kratki z lewej strony,
  • puste, niewypełnione kratki pozostawiamy w sytuacji, gdy do wpisania informacji trzeba mniej kratek, niż przewidzianych do wypełnienia,
  • w przypadku braku informacji lub niewystępowania danego zjawiska pozostawiamy wszystkie puste, i niewypełnione kratki,
  • dotyczy działu 5 rubryka 2 – dla wpisywania liczb z jednym znakiem po przecinku – przecinek został wydrukowany przed ostatnią kratką; gdy liczba w dziale 5, rubryka 2 jest liczbą całkowita, nie wpisujemy cyfry 0 po przecinku.

Objaśnienia do wypełniania formularza Z-10

Strona tytułowa

Wpisujemy tu informacje o:

  • sprawozdawcy,
  • zatrudnionych w zakładzie oraz
  • wskazówki dotyczące wypełniania formularza (ważne są wszystkie szczegóły).

Ważne
Uwaga! W e-mailu każdy znak powinien zostać wpisany w odrębną kratkę.

Przykład
Sposób prawidłowego wypełniania adresu poczty elektronicznej (e-maila) jest następujący: Z E N O N . K O W A L S K I @ X X X . Y Y Y . P L

Liczba zatrudnionych (bez właścicieli) wg stanu w dniu 31 XII, to liczba pracowników:

  • pełnozatrudnionych,
  • sezonowych,
  • zatrudnionych dorywczo,
  • niepełnozatrudnionych (np. 3/4, 1/2 czy 1/8 etatu), dla których głównym miejscem pracy jest jednostka sprawozdawcza oraz

liczba osób zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego.

Ważne
Uwaga! Pracownik pełnozatrudniony to ten, który pracuje w pełnym wymiarze godzin pracy, obowiązującym w danym zakładzie pracy lub na danym stanowisku pracy. Do tej grupy zalicza się też osoby, które zgodnie z obowiązującymi przepisami pracują w skróconym czasie pracy, np. z tytułu warunków szkodliwych dla zdrowia lub w przedłużonym czasie pracy (np. dozorcy mienia).

Do zatrudnionych nie zalicza się właścicieli, jak też:

  • współwłaścicieli i dzierżawców,
  • osób wykonujących pracę na własny rachunek, tzn. prowadzących własne przedsiębiorstwo bądź wykonujące wolny zawód, a także członków rodzin bezpłatnie pomagających w prowadzeniu rodzinnych działalności gospodarczych.

Ważne
Uwaga! Pozycję tę, należy wypełnić bez względu na to, czy w zakładzie występowały zagrożenia i/lub były wypłacane świadczenia.

Dział 1. Zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi dla zdrowia na stanowiskach pracy, na których zostały przekroczone obowiązujące normy

Za zagrażające zdrowiu uważa się te stanowiska pracy, na których występuje działanie czynników szkodliwych, w stężeniu (natężeniu) przekraczającym najwyższe dopuszczalne wartości (NDS i NDN a także WCI i WBGT), określone w obowiązujących normach higienicznych. Według stanu prawnego na dzień podpisania rozporządzenia wprowadzającego niniejszą sprawozdawczość, wykaz czynników szkodliwych oraz kryteria określające dopuszczalny ich poziom zamieszczone są:

  • w rozporządzeniu MPiPS z 29.11.2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 217, poz. 1833, ze zm.),
  • w Polskich Normach ustanowionych przez Polski Komitet Normalizacyjny.

Zagrożenia czynnikami związanymi ze środowiskiem pracy (wiersze od 01 do 17)

Wiersz 1 to suma liczb z wierszy 2, 5, 6, 7 i 8–17. Wiersz ten należy uzupełnić po wcześniejszym wypełnieniu wszystkich pozostałych pozycji z tej części tabeli.

Rodzaje czynników

Pozostałe wiersze dotyczą pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożeniu na działanie poszczególnych czynników środowiska pracy:

  • wiersz 2 – w zagrożeniu na substancje chemiczne działające na organizm człowieka:
    • toksyczne (powodujące zatrucia ostre lub przewlekle prowadzące do zmian w narządach wewnętrznych),
    • drażniące (powodujące ostre uszkodzenie skóry, nieżyty błon śluzowych, dróg oddechowych i spojówek),
    • uczulające (powodujące przewlekle odczyny alergiczne skóry i błon śluzowych, astmę oskrzelową);
  • wiersz 3 – wyróżnia z liczby pracowników wpisanych w poz. 2 tych, którzy pracują w zagrożeniu na działanie substancji rakotwórczych;
  • wiersz 4 – wyróżnia z liczby pracowników wpisanych w poz. 2 tych, którzy pracują w zagrożeniu na działanie substancji mutagennych;
  • wiersz 5 – w zagrożeniu na przemysłowe pyły zwłókniające, tzn. pyły, które mogą spowodować zwłóknienie tkanki płucnej, np. pyły zawierające ponad 2% wolnej krystalicznej lub innych krzemianów albo azbest;
  • wiersz 6 – w zagrożeniu na przemysłowe pyły rakotwórcze, tzn. pyły, które zaliczono do kategorii pyłów rakotwórczych na podstawie odrębnych przepisów, np. azbest, pyły drewna twardego (dębu, buku itp.), włókna ceramiczne;
  • wiersz 7 – w zagrożeniu na inne pyły przemysłowe, tzn. pyły, których nie wymieniono powyżej, np. powstające w czasie:
    • rozdrabniania ciał stałych,
    • niezupełnego spalania się różnych materiałów,
    • paczkowania, przeładunku materiałów sypkich i pylących czy przewożonych luzem;
  • wiersz 8 – w zagrożeniu na hałas, czyli na dźwięki szkodliwe, które mogą powodować uszkodzenie słuchu i inne zmiany w organizmie lub w istotny sposób utrudniać wykonywanie pracy (po przekroczeniu NDN);
  • wiersz 9 – w zagrożeniu na wibracje miejscowe i ogólne, czyli na:
    • drgania mechaniczne występujące podczas obsługi ręcznej narzędzi lub urządzeń udarowych (młotki nitownicze, młoty i dłuta pneumatyczne, piły motorowe, wiertarki, ubijaki, perforatory) oraz
    • drgania występujące na stanowiskach pracy na skutek działania maszyn i urządzeń technicznych, np. w kabinie operatora maszyn drogowych, na stanowisku operatora kruszarek;
  • wiersz 10 – w zagrożeniu na mikroklimat gorący, czyli w warunkach środowiska pracy określonych za pomocą wskaźnika obciążenia termicznego WBGT (zależy on od tzw. temperatury suchej i wilgotnej powietrza oraz wydatku energetycznego pracownika);
  • wiersz 11 – w zagrożeniu na mikroklimat zimny, czyli w warunkach środowiska pracy określonych za pomocą wskaźnika siły chłodzącej powietrza WCI (zależy on od prędkości ruchu powietrza oraz jego temperatury);
  • wiersz 12 – w zagrożeniu na promieniowanie jonizujące, czyli w warunkach środowiska pracy, w których występuje narażenie na promieniowanie jonizujące w szczególności związane z:
    • bezpośrednią obsługą zamkniętych i otwartych źródeł promieniowania i urządzeń zawierających te źródła, np. defektoskopów, aparatów rentgenowskich itp.,
    • produkcją źródeł promieniotwórczych,
    • obsługą reaktorów jądrowych, akceleratorów i innych urządzeń stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym;
  • wiersz 13 – w zagrożeniu na promieniowanie laserowe, czyli w warunkach środowiska pracy, w których występuje narażenie na źródła promieniowania laserowego (oddziaływanie promieniowania laserowego na organizm człowieka zależy od długości fali promieniowania, czasu ekspozycji, rozbieżności wiązki laserowej, wielkości napromienienia i luminacji energetycznej zintegrowanej);
  • wiersz 14 – w zagrożeniu na promieniowanie nadfioletowe, czyli w warunkach środowiska pracy, w których występuje narażenie na promieniowanie nadfioletowe charakteryzowane przez wartości skuteczne napromienienia erytemalnego (wywołującego rumień skóry) i koniunktywalnego (wywołującego zapalenie spojówki lub rogówki oka), np. podczas spawania;
  • wiersz 15 – w zagrożeniu na promieniowanie podczerwone, czyli w warunkach środowiska pracy, w których występuje narażenie na promieniowanie podczerwone charakteryzowane przez wartości średnie i najwyższe chwilowe natężenia napromienienia oczu i skóry, odniesione do temperatury 20°C, np. podczas spawania, w odlewniach metali, w hutach szkła;
  • wiersz 16 – w zagrożeniu na pole elektromagnetyczne występujące w strefach ochronnych określonych w odpowiednich przepisach (np. w rozdzielniach elektrycznych i stacjach transformatorowych, przy obsłudze piców indukcyjnych);
  • wiersz 17 – w zagrożeniu na inne zagrożenia związane ze środowiskiem pracy – do tej kategorii zaliczamy, m.in. czynniki biologiczne, takie jak:
    • bakterie,
    • grzyby,
    • wirusy oraz
    • inne stanowiące zagrożenia w pracy personelu medycznego.

Zagrożenia związane z uciążliwością pracy (wiersze od 18 do 21)

Definicja

W Sprawozdaniu o warunkach pracy przyjęto definicję uciążliwości pracy wg Polskiej Normy PN-N-18004:2001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne, w której określono czynnik uciążliwy jako czynnik, którego oddziaływanie na pracującego może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie, nie prowadząc do trwałego pogorszenia stanu zdrowia, ale który może prowadzić do dużej absencji chorobowej i obniżenia wydajności.

Poszczególne wiersze dotyczą stanowisk pracy, na których czynności robocze wykonywane są w warunkach:

  • wiersz 19 – nadmiernego obciążenia fizycznego z konieczności:
    • przyjmowania wymuszonej pozycji ciała (np. kucznej, pochylonej), narzuconej czynnościami roboczymi (np. praca posadzkarza) lub spowodowanej warunkami przestrzennymi (np. spawanie czy malowanie w podwójnych dnach statków, praca w wąskich kanałach),
    Przykład
    Do tej grupy nie kwalifikuje się pracy stojącej (np. włókniarki) czy siedzącej (np. operatora maszyny budowlanej.
    • użycia znacznego wysiłku fizycznego, przy którym wydatek energetyczny na pracę efektywną w okresie zmiany roboczej wynosi:
      • dla mężczyzn 8374 kJ,
      • dla kobiet 4605 kJ (1 kJ = 0,24 kcal).

Przykład
Do prac powodujących ciężki wysiłek fizyczny (jeżeli wykonywane są przez co najmniej 4 godziny zmiany roboczej) należą, m.in.:

  • niezmechanizowany załadunek i rozładunek materiałów,
  • czyszczenie odlewów,
  • niezmechanizowane prace przy budowie torów kolejowych,
  • rąbanie węgla,
  • ścinka drzewa,
  • rozbiór tuszy,
  • formowanie cegieł,
  • brukowanie.

Przykład

W przypadku zatrudnienia kobiet, poza pracami wymienionymi w przykładzie powyżej, należy uwzględnić dodatkowo takie prace powodujące ciężki wysiłek fizyczny (o ile wykonywane są powyżej 4 godz.), jak:

  • mycie okien,
  • garbowanie skór,
  • dołowanie sadzonek drzew motyką itp.

charakteryzujących się monotypią, tzn. jednostajnym powtarzaniem ruchów przez człowieka, angażującym w pracy te same grupy mięśni.

Przykład
Prace charakteryzujące się monotypią, to np. wkładanie elementów czy podzespołów do urządzeń montowanych na taśmie produkcyjnej.
  • wiersz 20 – niedostatecznego oświetlenia stanowisk pracy, czyli nie są spełnione określone Polską Normą wymagania dotyczące oświetlenia miejsca pracy (PN-EN 12464-1:2011 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach);
  • wiersz 21 – inne zagrożenia związane z uciążliwością pracy.

Wiersz 18 wypełnia się jako ostatni, jest on sumą liczb z wiersza 19, 20, 21.

Zagrożenia czynnikami mechanicznymi związanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi (wiersz 22)

Eksploatacja maszyn

Pozycja ta dotyczy zagrożeń występujących podczas eksploatacji maszyn szczególnie niebezpiecznych wymienionych w PN-Z-08052:1980 Ochrona pracy. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy. Klasyfikacja.

Zagrożenia zależą przede wszystkim od:

  • możliwości kontaktu z czynnikiem niebezpiecznym oraz
  • cech i właściwości czynnika, takich jak np.:
    • energia kinetyczna oraz potencjalna (także płynów będących pod ciśnieniem),
    • kształt i wymiar,
    • rodzaj i stan powierzchni,
    • stateczność,
    • wytrzymałość mechaniczna oraz
    • inne specyficzne parametry mogące wpływać na powstawanie sytuacji zagrażających urazami.

Ważne
Uwaga! Należy uwzględnić możliwość kontaktu z czynnikiem niebezpiecznym zarówno podczas potrzebnych (wymaganych czynnościami technologicznymi), jak i niezamierzonych (przypadkowych) ingerencji w strefę niebezpieczną.

Przy ocenie zagrożenia tymi czynnikami należy kierować się przede wszystkim obowiązującymi wymaganiami dotyczącymi:

  • uniemożliwiania bądź ograniczania dostępu do stref niebezpiecznych poprzez:
    • zachowanie odległości bezpieczeństwa,
    • stosowanie osłon i nieodgradzających urządzeń ochronnych (np. kurtyn świetlnych, mat czułych na nacisk itp.),
    • wykorzystywanie urządzeń blokujących i ryglujących;
  • przeciwdziałania zakłóceniom w normalnym (ustalonym) funkcjonowaniu maszyn i przebiegu procesów lub awariom przez stosowanie urządzeń zapobiegających przekroczeniu ustalonych parametrów pracy (np. ciśnienia, obciążenia, zasięgu itp.), włączeniu kolizyjnych ruchów lub operacji itp.

Definicja

Maszyny szczególnie niebezpieczne to przede wszystkim maszyny wymienione w załączniku 5 do rozporządzenia MG z 21.10.2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz.U. Nr 199, poz. 1228, ze zm.) – a mianowicie:

  • pilarki tarczowe (jedno- i wielopiłowe) do obróbki drewna i podobnych materiałów lub mięsa i podobnych materiałów z piłami:
    • pozostającymi podczas obróbki w stałej pozycji, wyposażone w stały stół lub podporę z ręcznym posuwem obrabianego materiału lub dostawnym mechanizmem posuwowym,
    • pozostającymi podczas obróbki w stałej pozycji, wyposażone w ręcznie obsługiwany stół lub wózek wykonujący ruchy zwrotne,
    • pozostającymi podczas obróbki w stałej pozycji, z wbudowanym mechanizmem posuwowym dla obrabianego materiału oraz ręcznym podawaniem lub odbieraniem,
    • przemieszczającymi się podczas obróbki, z mechanicznym napędem przemieszczania piły oraz ręcznym podawaniem lub odbieraniem;
  • strugarki wyrówniarki do obróbki drewna z ręcznym posuwem;
  • jednostronne strugarki grubiarki do obróbki drewna z wbudowanym mechanizmem posuwowym oraz ręcznym podawaniem lub odbieraniem;
  • pilarki taśmowe do obróbki drewna i podobnych materiałów oraz mięsa i podobnych materiałów, z piłami:
    • pozostającymi podczas obróbki w stałej pozycji, wyposażone w stały lub wykonujący ruchy zwrotne stół lub podporę dla przedmiotu obrabianego,
    • zamontowanymi na wózku wykonującym ruchy zwrotne;
  • maszyny kombinowane do obróbki drewna i podobnych materiałów, w skład których wchodzą pilarki tarczowe i taśmowe, strugarki wyrówniarki i jednostronne strugarki grubiarki oraz frezarki pionowe dolnowrzecionowe z posuwem ręcznym;
  • wielowrzecionowe czopiarki do obróbki drewna z ręcznym posuwem;
  • frezarki pionowe dolnowrzecionowe z posuwem ręcznym, do obróbki drewna i podobnych materiałów;
  • przenośne pilarki łańcuchowe do drewna;
  • prasy, w tym prasy krawędziowe, do obróbki metali na zimno, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem, których ruchome elementy robocze mogą mieć skok większy niż 6 mm i prędkość przekraczającą 30 mm/s;
  • wtryskarki lub prasy do tworzyw sztucznych, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem;
  • wtryskarki lub prasy do gumy, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem;
  • maszyny do robót podziemnych następujących rodzajów:
    • lokomotywy i wózki hamulcowe,
    • hydrauliczne obudowy zmechanizowane;
  • ręcznie ładowane pojazdy do zbierania odpadów z gospodarstw domowych, wyposażone w mechanizm prasujący;
  • odłączalne urządzenia do mechanicznego przenoszenia napędu wraz z osłonami;
  • osłony odłączalnych urządzeń do mechanicznego przenoszenia napędu;
  • podnośniki do obsługi pojazdów;
  • urządzenia do podnoszenia osób lub osób i towarów, stwarzające ryzyko upadku z wysokości większej niż 3 m;
  • przenośne maszyny montażowe i inne udarowe uruchamiane za pomocą nabojów;
  • urządzenia ochronne przeznaczone do wykrywania obecności osób;
  • napędzane mechanicznie ruchome osłony blokujące przeznaczone do zastosowania jako zabezpieczenie w:
    • prasach, w tym krawędziowych, do obróbki metali na zimno, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem,
    • wtryskarkach lub prasach do tworzyw sztucznych, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem,
    • wtryskarkach lub prasach do gumy, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem;
  • układy logiczne zapewniające funkcje bezpieczeństwa;
  • konstrukcje chroniące przed skutkami wywrócenia (rops);
  • konstrukcje chroniące przed spadającymi przedmiotami (fops).

Przy ustaleniu zagrożeń należy korzystać z:

  • Polskiej Normy PN-Z-08052:1980P Ochrona pracy. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy. Klasyfikacja,
  • list kontrolnych dotyczących spełnienia przez maszyny szczególnie niebezpieczne minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (dotyczy w szczególności maszyn wprowadzonych do użytku przed 1 maja 2004 r.),
  • kart oceny ryzyka zawodowego dotyczących prac związanych z obsługą i konserwacją maszyn szczególnie niebezpiecznych.

Szczegóły dotyczące wypełniania tabeli z działu I

Każdą osobę wykazuje się tyle razy i w tych grupach (równoznacznych z wierszami w formularzu) zagrożeń, do których kwalifikuje się czynniki szkodliwe, na które dana osoba jest narażona.

Przykład
Osobę narażoną na dwa lub trzy rodzaje substancji chemicznych, w tym:

  • substancję rakotwórczą,
  • hałas oraz
  • pracującą w wymuszonej pozycji,

należy wymienić w wierszach:

  • substancje chemiczne (wiersz 02) – 1, w tym rakotwórcze (wiersz 03) – 1,
  • hałas (wiersz 07) – 1 oraz
  • zagrożenia związane z uciążliwością pracy (wiersz 18) – 1.

Jeżeli osoba ta ma kontakt z maszynami szczególnie niebezpiecznymi, należy ją uwzględnić też w wierszu 20 – Zagrożenie czynnikami mechanicznymi związanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi.

W rubrykach 1, 2 i 3 – Liczba pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia, w stosunku do których zagrożenia zlikwidowano lub ograniczono, należy wykazać:

  • w rubryce 1 razem – osoby, które przed poprawą warunków pracy zatrudnione były w warunkach przekroczenia obowiązujących norm i w stosunku do których:
    • zlikwidowano lub ograniczono zagrożenia do poziomu zgodnego z normą,
    • osiągnięto poprawę, jednak nie doprowadzono warunków pracy do poziomu zgodnego z normą;
  • w rubryce 2 zlikwidowano lub ograniczono do poziomu zgodnego z normą:
    • osoby, które przed poprawą warunków pracy zatrudnione były na zagrożonych stanowiskach, tzn. pracowały w warunkach, w których były przekroczone NDS lub NDN, w roku sprawozdawczym zaś zlikwidowano zagrożenia poprzez doprowadzenie warunków pracy do poziomu zgodnego z normami bądź nawet poniżej norm oraz
    • osoby, które pracowały w warunkach przekroczenia NDS lub NDN jednak zagrożenie ograniczono do poziomu zgodnego z normą poprzez np. zastosowanie środków ochrony indywidualnej (okularów ochronnych, półmasek filtrujących, zabezpieczeń przeciwhałasowych itp.) bądź innych środków technicznych i organizacyjnych.

Ważne
Uwaga! W rubryce tej nie należy wykazywać przypadków:

  • gdy na stanowisku pracy były zachowane normy NDS i NDN, a mimo to dokonano dalszej poprawy warunków pracy, jak również
  • wstrzymania pracy na zagrożonych stanowiskach i przeniesienia pracowników na stanowiska bezpieczne, a także
  • zwolnienie pracownika z pracy (bez względu na powód) i nieobsadzenie ponowne tego stanowiska.

W rubryce 3 – Liczba pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia, w stosunku do których zagrożenia ograniczono – należy wpisać osoby, które pracowały w warunkach, w których były przekroczone NDS lub NDN, zaś w roku sprawozdawczym osiągnięto poprawę, jednak nie doprowadzono warunków pracy do poziomu zgodnego z normą.

W rubryce 4 – Liczba pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia, w stosunku, do których zagrożenia ujawniono – należy podać liczbę osób zatrudnionych:

  • przy nowo uruchomionych technologiach, względnie
  • przy wprowadzonym nowym surowcu do obróbki albo
  • w nowo uruchomionych wydziałach produkcyjnych, czy też
  • na wprowadzonej dodatkowo zmianie

w roku badanym, gdzie w wyniku procesu produkcyjnego stwierdzono zagrożenia czynnikami szkodliwymi dla zdrowia związanymi z pracą lub środowiskiem, w jakim jest ona wykonywana.

W rubryce 4 należy wykazać również:

  • osoby, które w ciągu roku zostały zatrudnione na stanowiskach zagrożonych, traktując je (umownie) jako zagrożenie nowo powstałe,
  • zatrudnionych na tych stanowiskach pracy, na których po raz pierwszy zostały stwierdzone zagrożenia (np. w latach poprzednich nie przeprowadzano badań i pomiarów).

W rubryce 5 – Liczba pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia według stanu w dniu 31 grudnia – należy podać liczbę osób pracujących na stanowiskach, na których przekroczone zostały obowiązujące normy higieniczne (NDS, NDN), sanitarne i inne (np. normy specjalne, ustalone dla danego stanowiska pracy lub wykonywanych czynności) w oparciu o wyniki pomiarów stężeń i natężeń określonych czynników.

Ważne
Uwaga! W wyjątkowych przypadkach dopuszcza się podanie danych w oparciu o opinię lekarza zakładu społecznej służby zdrowia sprawującego nadzór profilaktyczny nad zakładem pracy oraz opinie i doświadczenie w tym zakresie właściwych specjalistów i służb bhp.

W Dziale 1 należy rozliczyć wszystkie zagrożenia i uciążliwości pracy, jakie występują w zakładzie pracy.

Ważne
Uwaga! Poszczególnych pracowników należy wykazać tyle razy ile razy są narażeni na zagrożenia.

Podstawą kwalifikacji są wyniki badań i pomiarów:

  • NDS, NDN czynników szkodliwych,
  • oświetlenia,
  • wydatku energetycznego,
  • wskaźników WBGT, WCI,
  • rejestry czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy,
  • karty badań i pomiarów czynników szkodliwych,
  • dokumentacja i instrukcje maszyn, urządzeń, narzędzi,
  • inne materiały i dokumentacja dostępne w zakładzie.

Dział 2. Pracownicy zatrudnieni w warunkach zagrożenia (stan na 31 XII)

Ważne
Uwaga! W dziale tym ujmuje się każdego pracownika tylko jeden raz, w pozycji czynnika przeważającego, tzn. mającego największe szkodliwe znaczenie na danym stanowisku pracy.

Przykład
Pracownika wykonującego czynności robocze w:

  • wymuszonej pozycji ciała, a ponadto
  • hałasie oraz
  • wibracji,

uwzględnia się tylko jeden raz, przyjmując czynnik najbardziej dla niego szkodliwy.

Jeżeli najbardziej szkodliwą dla pracownika jest wymuszona pozycja ciała, pracownika należy uwzględnić w wierszu 2 – Zagrożenia czynnikami związanymi z uciążliwością pracy.

W przypadku, kiedy jednak pracownik ten jest najbardziej zagrożony czynnikami mechanicznymi, należy go uwzględnić tylko w wierszu 3 – Zagrożenia czynnikami mechanicznymi związanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi.

Zależności pomiędzy danymi z Działu 1 i Działu 2

Sporządzając Sprawozdanie o warunkach pracy, należy mieć na uwadze następującą zależność danych z działu 1 (osobo-zagrożenia) i działu 2 (osoby zagrożone), a mianowicie jeżeli:

  • Dział 2 wiersz 1 rubryka 1 ≠ 0, to Dział 1 wiersz 1 rubryka 5 ≠ 0 i Dział 1 wiersz 1 rubryka 5 ≥ Dział 2 wiersz 1 rubryka 1,
  • Dział 2 wiersz 2 rubryka 1 ≠ 0, to Dział 1 wiersz 18 rubryka 5 ≠ 0 i Dział 1 wiersz 18 rubryka 5 ≥ Dział 2 wiersz 2 rubryka 1,
  • Dział 2 wiersz 3 rubryka 1 ≠ 0, to Dział 1 wiersz 22 rubryka 5 ≠ 0 i Dział 1 wiersz 22 rubryka 5 ≥ Dział 2 wiersz 3 rubryka 1,
  • Dział 2 wiersz 1 rubryka 1 = Dział 2 wiersz 1 rubryka 3 i Dział 2 wiersz 2 rubryka 1 = Dział 2 wiersz 2 rubryka 3 i Dział 2 wiersz 3 rubryka 1 = Dział 2 wiersz 3 rubryka 3, to Dział 2 wiersz 1 rubryka 1 + Dział wiersz 2 rubryka 1 + Dział 2 wiersz 3 rubryka 1 = Dział 1 wiersz 1 rubryka 5 + Dział 1 wiersz 18 rubryka 5 + Dział 1 wiersz 22 rubryka 5.

Końcowa kontrola danych

Ważne
Uwaga! Po wpisaniu danych do odpowiednich rubryk w tabelach Działu 1 i Działu 2 należy sprawdzić czy występują prawidłowe zależności między wpisanymi liczbami.

Dział 3. Działania profilaktyczne – ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy

Należy tu wykazać liczbę stanowisk pracy, na których w roku sprawozdawczym przeprowadzono ocenę ryzyka zawodowego oraz wyeliminowano lub ograniczono ryzyko zawodowe, a także liczbę osób zatrudnionych na tych stanowiskach.

Ważne
Uwaga! Obowiązek oceny ryzyka zawodowego oraz udokumentowania tego ryzyka wynika z § 39 ust. 1 rozporządzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, ze zm.).

Przyjęty w danym zakładzie pracy sposób oceny ryzyka oraz jego dokumentowania powinien być uzależniony w szczególności od:

  • wielkości zakładu pracy,
  • rodzajów prac wykonywanych w tym zakładzie,
  • czynników szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych występujących w środowisku pracy oraz
  • poziomu tych czynników.

Przy przeprowadzaniu oceny ryzyka zawodowego zaleca się korzystanie z Polskiej Normy PN-N-18002:2011. Systemy zarządzania bhp. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

Zasady wypełniania

W wierszu 1:

  • w rubryce 1 – należy wykazać liczbę stanowisk pracy, na których w roku sprawozdawczym przeprowadzono ocenę ryzyka zawodowego (także weryfikację okresową czy nakazową),
  • w rubryce 2 – wpisujemy liczbę osób zatrudnionych na tych stanowiskach.

Jeżeli w Państwa zakładzie pracy występują identyczne stanowiska pracy (na których wykonywane są takie same zadania, w identycznych warunkach środowiska pracy) i ocenę ryzyka przeprowadzono na jednym z nich, uznając że dotyczy ona wszystkich takich stanowisk – w sprawozdaniu należy wykazać wszystkie:

  • identyczne stanowiska, których dotyczy przeprowadzona ocena oraz
  • osoby zatrudnione na tych stanowiskach.

Przykład
W tym samym biurze pracuje 5 osób na stanowiskach księgowych. Wszystkie stanowiska wyposażone są w monitory ekranowe.

Pomimo, że dokonano jednej oceny ryzyka dla tych stanowisk, to w sprawozdaniu należy zapisać:

  • 5 stanowisk oraz
  • 5 osób.

Podobnie może być dla operatorów maszyn w hali obrabiarek, dla magazynierów, sprzedawców sklepowych czy sprzątaczek.

W wierszu 2:

  • w rubryce 1 – należy wykazać liczbę stanowisk pracy, na których w roku sprawozdawczym wyeliminowano lub ograniczono ryzyko zawodowe (bez względu na to, czy ocenę ryzyka na tych stanowiskach przeprowadzono w roku sprawozdawczym czy w okresie poprzedzającym),
  • w rubryce 2 – wykazujemy liczbę osób zatrudnionych na wszystkich stanowiskach wykazanych w rubryce 1.

W wierszach 3 do 5 należy wykazać, na ilu stanowiskach i dla ilu osób (z wykazanych w wierszu 2) wyeliminowano lub ograniczono ryzyko poprzez zastosowanie odpowiednio środków:

  • technicznych, np.:
    • zastosowano mechanizację lub automatyzację prac,
    • zainstalowano skuteczną wentylację lub urządzenia ochronne,
    • zhermetyzowano proces technologiczny;
  • organizacyjnych, np.:
    • zmieniono organizację pracy lub stanowiska pracy,
    • wprowadzono przerwy w pracy,
    • skrócono czas pracy na stanowiskach pracy,
    • wprowadzono rotację na stanowiskach pracy;
  • ochrony indywidualnej.

Ważne
Uwaga! Środków zastosowanych do wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka zawodowego nie należy sumować.

Przykład
Jeżeli dla jednego pracownika zastosowano dla wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka zawodowego kilka środków ochrony indywidualnej, to w wierszu 5 rubryce 2 należy wpisać 1 (jeden pracownik), a nie sumę tych środków (np. rękawice ochronne i okulary ochronne).

Za stanowisko pracy uważa się miejsce, w którym pracownik wykonuje czynności zawodowe stale lub okresowo.

Ryzyko zawodowe powinno być oceniane zarówno na stanowiskach pracy stacjonarnych (stałych), jak i na niestacjonarnych (ruchomych).

W przypadku dokonania oceny ryzyka oraz jego wyeliminowania (ograniczenia) na stanowiskach stacjonarnych – w sprawozdaniu należy wykazać faktyczną liczbę stanowisk pracy i pracowników na nich zatrudnionych. Należy tu uwzględnić możliwe sytuacje, kiedy:

  • na jednym stanowisku pracy pracuje jeden lub więcej pracowników – na jednej bądź więcej zmianach,
  • jeden pracownik obsługuje kilka stanowisk stacjonarnych.

Przykład
Pracownik dużego sklepu pół zmiany pracuje w magazynie a drugą część zmiany obsługuje kasę.

W przypadku dokonania oceny ryzyka zawodowego oraz jego wyeliminowania (ograniczenia) na niestacjonarnym (ruchomym) stanowisku pracy należy przyjąć, że jeden pracownik zatrudniony jest na jednym stanowisku pracy, bez względu na to, w ilu miejscach wykonuje prace. Może to dotyczyć np. stanowisk konserwatora maszyn, elektromontera, hydraulika.

Dział 4. Świadczenia z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych

W poszczególnych wierszach należy podawać liczby osób:

  • w wierszu 1 korzystających z posiłków profilaktycznych wydanych na mocy rozporządzenia RM z 28.5.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. Nr 60, poz. 279),
  • w wierszu 2 korzystających z napojów w rozumieniu rozporządzenia RM z 28.5.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. Nr 60, poz. 279),
  • w wierszu 3 korzystających z innych środków odżywczych, tzn. z artykułów spożywczych, np. mleka, soków, owoców itp. przeznaczonych na dożywianie pracowników w czasie pracy.

Ważne
Uwaga! Do środków odżywczych nie należy zaliczać wszelkiego rodzaju napojów chłodzących oraz przysługujących niektórym grupom pracowników deputatów żywnościowych.

W wierszu 4 podajemy liczbę osób, które otrzymywały dodatki pieniężne, wypłacone pracownikom wykonującym pracę w warunkach:

  • szkodliwych dla zdrowia,
  • szczególnie uciążliwych lub niebezpiecznych

– jeżeli układy zbiorowe pracy lub porozumienie o wprowadzeniu zakładowego systemu wynagrodzeń przewidują możliwość ich wypłacenia.

W wierszu 5 wpisujemy liczbę osób, które pracowały w skróconym czasie pracy.

W myśl art. 145 § 1 ustawy z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (tj. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) skrócenie czasu pracy poniżej norm określonych w art. 129 § 1 Kodeksu pracy, dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia może polegać na ustanowieniu przerw w pracy wliczonych do czasu pracy albo na obniżeniu tych norm, a w przypadku pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie polega na wprowadzeniu przerw w pracy wliczonych do czasu pracy.

Wykaz prac, o których mowa w art. 145 § 1 Kodeksu pracy, ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami w trybie i na zasadach określonych w art. 23711a i art. 23713a Kodeksu pracy oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

W wierszu 6 podaje się liczbę osób, które korzystały z dodatkowych urlopów.

Ważne
Uwaga! Przez dodatkowe urlopy, należy rozumieć płatne urlopy dodatkowe wprowadzone odrębnymi przepisami dla poszczególnych grup pracowników z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych (np. górnicy, nauczyciele).

W wierszu 7 należy wskazać liczbę osób, które miały uprawnienia wynikające z pracy w szczególnym charakterze, dające możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę, w tym również osoby, które skorzystały z takiej możliwości i powróciły do pracy (rozporządzenie RM z 7.2.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43, ze zm.)).

Ważne
Uwaga! Informacje winny dotyczyć wyłącznie osób, które posiadały takie uprawnienia i w badanych miesiącach pracowały (tzn. w lipcu, grudniu).

Dział 5. Odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Podajemy tu dane o świadczeniach zrealizowanych w roku sprawozdawczym (zarówno przez zakład pracy jak i przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych), bez względu na datę powstania uprawnienia.

Przykład
Wypadek zaistniał w roku 2012 czy nawet wcześniej, a świadczenia zostały zrealizowane w roku 2013.

W wierszach 1 i 2 (dotyczących odszkodowań) należy uwzględnić:

  • jednorazowe odszkodowanie – dla pracownika, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
  • jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego pracownika lub rencisty,
  • odszkodowanie za przedmioty utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy – dla pracownika lub dla członków jego rodziny.

Dane dotyczące łącznej liczby oraz łącznej kwoty wypłaconych jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych będą przekazywane przez Oddziały Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do zakładów pracy w terminie do 8.1.2014 r.

Dane zbiorcze za rok 2013 będą dotyczyć miesięcy lipiec – grudzień.

Informacje za miesiące styczeń – czerwiec były przekazywane do zakładów pracy na bieżąco.

Jeśli z jakichś względów ZUS tego nie zrobił, to należy wystąpić (często wystarczy telefonicznie) do właściwego oddziału ZUS z prośbą o dostarczenie danych.