Opis stanu faktycznego
P.S. wyrokiem Sądu Rejonowego w J. z 7.10.2016 r. został uznany za winnego tego, że:
I – 19.1.2016 r. w P., nie stosując się do prawomocnie orzeczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w J. środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, dla których przewidziana jest kategoria „B” prawa jazdy, na okres 6 miesięcy, prowadził samochód osobowy marki O. w ruchu drogowym, to jest o czyn z art. 244 KK;
II – 13.2.2016 r., na drodze między miejscowościami L. i M., posiadał substancję psychotropową w postaci amfetaminy w ilości 1,92 grama, to jest o czyn z art. 62 ust. 1 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii;
III – 13.2.2016 r. na drodze W363 między miejscowościami L. i M., znajdując się pod wpływem substancji psychotropowej w postaci amfetaminy o stężeniu 528.03 ng/ml we krwi, prowadził pojazd M. w ruchu drogowym, będąc uprzednio prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w J. z 20.11.2002 r. za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości oraz nie stosując się do prawomocnie orzeczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w J. środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, dla których przewidziana jest kategoria „B” prawa jazdy na okres 6 miesięcy, to jest o czyn z art. 178a § 4 KK;
IV – 20.4.2016 r. w J. na ul. S., nie stosując się do prawomocnie orzeczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w J. środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, dla których przewidziana jest kategoria „B” prawa jazdy na okres 6 miesięcy, prowadził samochód osobowy marki M. ..) w ruchu lądowym, to jest o czyn z art. 244 k.k.
Wymierzone oskarżonemu kary objęto karą łączną 10 miesięcy pozbawienia wolności, zaś na podstawie art. 42 § 2 i 3 KK orzeczono środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 4 lat.
Apelację od tego wyroku wywiodła Prokuratura Rejonowa w J. Podniesiono w niej zarzuty:
1) rażącej niewspółmierności kar jednostkowych oraz kary łącznej pozbawienia wolności, przez ich wymierzenie w dolnych granicach ustawowego zagrożenia, jakkolwiek oskarżony obecnie po raz kolejny naruszył porządek prawny i sąd przypisał mu sprawstwo czynu z art. 178a § 4 KK, gdyż prowadził pojazd mechaniczny pod wpływem środka psychotropowego w postaci amfetaminy i to w znacznym stężeniu oraz w czasie obowiązywania zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, dla których przewidziana jest kategoria prawa jazdy „B” w ruchu drogowym, co dobitnie potwierdza tezę, iż oskarżony notorycznie narusza porządek prawny, a stosowane w stosunku do niego dotychczas środki nie odniosły oczekiwanego skutku;
2) rażącej niewspółmierności środka karnego, a mianowicie zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, przez orzeczenie tego środka karnego w wymiarze zaledwie 4 lat, podczas gdy oskarżony dopuścił się przestępstwa prowadzenia pojazdów mechanicznych w formie kwalifikowanej, a do tego po raz kolejny popełnił przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji oraz naruszał już w przeszłości zakaz sądowy popełniając czyn z art. 244 KK.
Wskazując na powyższe skarżący wniósł o orzeczenie, na podstawie art. 91 § 2 KK, kary łącznej pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat i 4 miesięcy oraz orzeczenie, na podstawie art. 42 § 3 KK środka karnego w postaci dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym.
Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z 22.12.2016 r. przypisany czyn zakwalifikował jako przestępstwo z art. 178a § 1 KK. Zmienił też kwotę świadczenia pieniężnego. W pozostałym zakresie wyrok został utrzymany w mocy.
Kasację od tego orzeczenia złożył Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny i podniósł w niej zarzuty rażącej i mającej wpływ na treść wyroku obrazy:
1) prawa materialnego, tj. art. 108 KK i art. 178a § 4 KK, polegające na skorygowaniu opisu czynu przypisanego oskarżonemu „będąc uprzednio prawomocnie skazanym wyrokiem Sądu Rejonowego w J. za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości” i zakwalifikowaniu tego czynu, jako przestępstwo z art. 178a § 1 KK wskutek błędnego uznania, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że skazanie na mocy powyższego orzeczenia, które stanowiło podstawę przyjęcia działania P. S. w warunkach określonych w art. 178a § 4 KK uległo zatarciu, podczas gdy do zatarcia takiego nie doszło;
2) prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 i art. 457 § 3 KPK, polegające na nienależytym rozpoznaniu i odniesieniu się w uzasadnieniu wyroku do podniesionych w apelacji prokuratora zarzutów rażącej niewspółmierności kar jednostkowych, orzeczonych wobec P.J.
Podnosząc powyższe skarżący wniósł o uchylenie wskazanego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w L. w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu 17.10.2018 r., kasacji wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu Okręgowego w L., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w J. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, a także zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. E.S. kwotę 738 zł w tym 23% VAT, tytułem udziału w rozprawie przed Sądem Najwyższym
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja jest oczywiście zasadna. W pierwszej kolejności należało, co zresztą SN uczynił, wytknąć Sądowi Odwoławczemu posłużenie się absolutnie niedopuszczalną formułą uzasadnienia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Sąd ten uznał, że w sprawie zachodzą wątpliwości, co do tego, czy skazanie z wyroku Sądu Rejonowego w J. z 20.10.2002 r. uległo zatarciu. W tej sytuacji Sąd Okręgowy stwierdził, że: „istnieje wysokie prawdopodobieństwo, iż skazanie, które stanowiło podstawę przyjęcia działania oskarżonego w ramach tzw. recydywy, uległo zatarciu”.
Ustalenie czy skazanie stanowiące podstawę swoistej „recydywy” z art. 178a § KK uległo zatarciu, czy też nie, zawsze powinno opierać się na wiedzy pewnej sądu rozpoznającego sprawę. Snucie domniemań w tej kwestii jest niedopuszczalne, podobnie jak ustalanie faktu zatarcia skazania z jakąś dozą prawdopodobieństwa. Wiedza Sądu oparta na znajomości obowiązujących w tej materii przepisów zawsze musi wyrażać się w stwierdzeniu o charakterze zero – jedynkowym, albo zatarcie to nastąpiło albo nie.
Tylko takie ustalenie pozwala na dokonanie prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy i w tej materii nie ma żadnej alternatywy w postaci budowania przekonania sądu w oparciu o przyjęcie jakiegoś stopnia prawdopodobieństwa. Należy przyjąć, że istniejące w tej kwestii wątpliwości zawsze można usunąć.
Już zatem, choćby tylko przywołanie tego kryterium jako uzasadniającego zmianę przez Sąd Odwoławczy przyjętej przez Sąd I instancji kwalifikacji prawnej z art. 178a § 4 KK, sprawia, że zasadny jest postawiony przez skarżącego zarzut obrazy art. 457 § 3 KPK.
SN wskazał też, że Sąd Okręgowy „analizując” kwestię zatarcia skazania, w ogóle nie odwołał się do treści art. 108 KK wskazującego, że jeżeli sprawcę skazano za dwa lub więcej niepozostających w zbiegu przestępstw, jak również, jeżeli skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem, okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań.
Nie wiadomo zatem, czy przepis ten brany był przez Sąd Odwoławczy pod uwagę, a jeżeli tak, to jaki był wynik ustaleń poczynionych w oparciu o jego brzmienie.
Na podstawie lektury akt sprawy stwierdzić można jedynie, że Sądy rozpoznające sprawę, choć dysponowały licznymi odpisami wyroków skazujących P.S., to nie w każdym przypadku zawierały one dane o odbyciu kary. Natomiast z kart karnych wynika, że na przestrzeni lat 2002-2016 P.S. był skazany 20 razy. Większość tych skazań to bezwzględne kary pozbawienia wolności lub co prawda o charakterze względnym, ale, co do których zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności. Ostatnia z nich to kara roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności orzeczona przez Sąd Rejonowy w J. wyrokiem z 29.11.2011 r. Skazany został warunkowo zwolniony postanowieniem z 18.2.2014 r., a okres próby upływał 18.2.2016 r. (pierwszy i trzeci z zarzuconych w niniejszej sprawie czynów zostały popełnione w okresie do 13.2.2016 r.).
Nie wiadomo i w tej kwestii, czy zarzut ten przez Sąd Odwoławczy w ogóle został rozpoznany (poza marginesowym stwierdzeniem, co do kary w kontekście zmiany kwalifikacji prawnej czynu z pkt III), co czyni również zasadnym podniesiony w kasacji zarzut obrazy art. 433 § 2 KPK.
Kierując się przedstawionymi względami, Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy będzie zobowiązany po raz kolejny, tym razem rzetelnie, rozpoznać wszystkie postawione w apelacji zarzuty i o ile zajdzie taka potrzeba, sporządzić uzasadnienie swego wyroku w sposób odpowiadający kryteriom ustawowym.
