Kwestie związane ze specjalizacją i uzyskiwaniem tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z 16.4.2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz.U. nr 126, poz. 1319). Regulacja ta doczekała się ostatnio gruntownej nowelizacji rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 20.12.2013 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 20).
Przepisy przejściowe rozporządzenia zmieniającego „podzieliły” nową regulację na trzy etapy. Pierwszy wszedł w życie z chwilą ogłoszenia (czyli 7 stycznia 2014 r.) i dotyczył możliwości przystąpienia diagnostów, którzy ukończyli specjalizację, a nie uzyskali jeszcze tytułu specjalisty do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego Diagnostów Laboratoryjnych w danej dziedzinie, oraz rozstrzygał jakie przepisy będą stosowane do pierwszego PESDL po zmianach. Druga „tura” zmian weszła w życie 22 stycznia 2014 r. Od tego momentu zaczęły funkcjonować nowe zasady egzaminacyjne. Natomiast trzecia część zmian weszła w życie 16 czerwca i obejmuje:
- wykaz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których diagnosta laboratoryjny może odbywać specjalizację oraz staż pracy w medycznym laboratorium diagnostycznym lub w innej jednostce właściwej dla danej dziedziny, niezbędny do przystąpienia do danej specjalizacji, oraz
- nowe kody specjalizacji (załącznik nr 3 rozporządzenia zmieniającego).
Zakończenie specjalizacji
Specjalizacja kończy się Państwowym Egzaminem Specjalizacyjnym Diagnostów Laboratoryjnych (PESDL), do którego może być dopuszczona osoba, która zrealizowała i zaliczyła program specjalizacji oraz złożyła do właściwego wojewody:
- wniosek o dopuszczenie do PESDL,
- kartę specjalizacji,
- dokument potwierdzający wniesienie na konto Centrum Egzaminów Medycznych (CEM), opłaty za PESDL
Elementy wniosku
Wniosek musi zawierać następujące dane:
- imię i nazwisko,
- datę i miejsce urodzenia,
- numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – nazwę i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość,
- adres do korespondencji, adres poczty elektronicznej i numer telefonu,
- miejsce pracy,
- nazwę, adres i kierunek ukończonej szkoły wyższej,
- datę wydania i numer dyplomu szkoły wyższej,
- numer wpisu na listę diagnostów laboratoryjnych,
- nazwę odbywanej specjalizacji,
- nazwę i adres jednostki szkolącej, w której była odbywana specjalizacja,
- imię i nazwisko kierownika specjalizacji,
- adres do korespondencji kierownika specjalizacji,
- informacje o skróceniu albo przedłużeniu specjalizacji,
- wskazanie części PESDL, do której zamierza przystąpić diagnosta laboratoryjny,
- datę zakończenia szkolenia specjalizacyjnego, a w przypadku osób dopuszczonych do PESDL decyzją ministra właściwego do spraw zdrowia, datę uzyskania decyzji.
Formularz wniosku jest generowany elektronicznie i pobierany na stronie internetowej CEM. Dane zapisywane są elektronicznie, a wypełniony i wydrukowany wniosek składa się do właściwego wojewody. Niezbędne dokumenty dostarcza się albo do 15 lipca (sesja jesienna) albo do 15 stycznia (sesja wiosenna). Wojewoda sprawdza je pod względem formalnym, a w razie stwierdzenia braków, wzywa diagnostę do ich usunięcia w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. Po bezskutecznym upływie tego terminu wniosek jest pozostawiany bez rozpoznania. Jeżeli dokumenty spełniają wymogi formalne, wojewoda przekazuje je do CEM, nie później niż w terminie 14 dni od upływu terminów składania dokumentów lub niezwłocznie po uzupełnieniu braków formalnych.
W razie gdy diagnosta złoży zgłoszenie w formie wniosku elektronicznego, lecz nie złoży wymaganych dokumentów, CEM zawiadamia go za pomocą środków komunikacji elektronicznej o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania.
Złożone przez diagnostę dokumenty CEM przekazuje do właściwej Państwowej Komisji Egzaminacyjnej (PKE). PKE weryfikuje je pod względem wymogów merytorycznych określonych w programie danej specjalizacji i na tej podstawie rozstrzyga o dopuszczeniu go do PESDL. Rozstrzygniecie o niedopuszczeniu diagnosty do egzaminu wymaga uzasadnienia. Po rozstrzygnięciu PKE przekazuje dokumenty diagnosty do CEM. W razie dopuszczenia diagnosty do PESDL, CEM informuje o tym fakcie w powiadomieniu (informuje również o miejscu i terminie egzaminu nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem egzaminu). W razie niedopuszczenia diagnosty do PESDL, CEM przesyła mu rozstrzygnięcie PKE wraz z uzasadnieniem.
Państwowa Komisja Egzaminacyjna
PESDL dla każdej dziedziny jest przeprowadzany przez Państwową Komisję Egzaminacyjną (PKE). Przewodniczącego PKE i jej członków powołuje i odwołuje Dyrektor CEM. Przewodniczący PKE i jej członkowie powinni posiadać tytuł specjalisty w danej dziedzinie lub w dziedzinach pokrewnych, jeżeli w danej dziedzinie nie ma osób posiadających tytuł specjalisty. Członkiem PKE nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe. Kandydatów do PKE mogą zgłaszać:
- konsultant krajowy w danej dziedzinie lub w dziedzinie pokrewnej, jeżeli w danej dziedzinie nie ma powołanego konsultanta,
- Krajowa Rada Diagnostów Laboratoryjnych,
- towarzystwo naukowe właściwe dla danej dziedziny.
W zgłoszeniu zamieszcza się:
- imię i nazwisko kandydata,
- określenie posiadanej specjalizacji,
- wskazanie dziedziny, w której kandydat ma być powołany do PKE,
- adres korespondencyjny kandydata.
Do zgłoszenia należy dołączyć kopie prawa wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego oraz dyplomu specjalisty, poświadczone za zgodność z oryginałem, chyba, że diagnosta uzyskał dyplom wydany przez dyrektora CEM. Wówczas zamiast kopii należy podać datę wydania i numer dyplomu.
Egzamin PESDL
W celu przeprowadzenia egzaminu PESDL dyrektor CEM wyznacza spośród członków PKE co najmniej trzy osobowe Zespoły Egzaminacyjne. Członkiem Zespołu Egzaminacyjnego nie może być osoba, w stosunku do której egzaminowany w tym Zespole Egzaminacyjnym diagnosta jest:
- małżonkiem,
- osobą pozostającą w stosunku pokrewieństwa albo powinowactwa do drugiego stopnia lub przysposobienia,
- osobą pozostającą we wspólnym pożyciu,
- osobą pozostającą w stosunku zależności służbowej.
Zakres PESDL jest zgodny z ramowym programem specjalizacji. Egzamin jest przeprowadzany dwa razy w roku od 15 kwietnia do 31 maja (sesja wiosenna) i od dnia 2 listopada do dnia 15 grudnia (sesja jesienną). Dotychczas egzamin obejmował trzy części – testową, praktyczną i ustną. Nowy egzamin obejmuje dwie części – praktyczna i teoretyczną, która może być realizowana ustnie lub w formie testu, gdy w danej dziedzinie zostanie dopuszczonych do egzaminu co najmniej 20 osób. Warunkiem dopuszczenia do części praktycznej jest pozytywny wynik egzaminu z części teoretycznej, przy czym pozytywny wynik testu to uzyskanie przez egzaminowanego co najmniej 60% możliwej do uzyskania liczby punktów. Diagnosta, który po dopuszczeniu do PESDL nie przystąpił do egzaminu w wyznaczonym terminie albo uzyskał wynik negatywny, może przystąpić do PESDL w kolejnej sesji egzaminacyjnej. Pozytywny wynik egzaminu gwarantuje dyplom w terminie 30 dni od dnia otrzymania kompletnej dokumentacji egzaminacyjnej.
Dziedziny specjalizacji
Kolejną nowością, która weszła w życie 16 czerwca, jest wyodrębnienie dwóch nowych dziedzin specjalizacji (laboratoryjna genetyka sądowa oraz laboratoryjna toksykologia sądowa) w miejsce specjalizacji z zakresu laboratoryjnej diagnostyki sądowej. W związku z tymi zmianami rozporządzenie zawiera również nowy wykaz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których diagnosta laboratoryjny może odbywać specjalizację wraz z niezbędnym stażem pracy w medycznym laboratorium diagnostycznym lub w innej jednostce właściwej dla danej dziedziny, wymaganym do przystąpienia do danej specjalizacji. W wykazie znajdują się:
- laboratoryjna diagnostyka medyczna – 2 lata;
- laboratoryjna genetyka medyczna – 2 lata;
- laboratoryjna immunologia medyczna – 2 lata;
- mikrobiologia medyczna – 2 lata;
- laboratoryjna transfuzjologia medyczna – 2 lata;
- laboratoryjna toksykologia medyczna – 2 lata;
- zdrowie publiczne – 2 lata;
- zdrowie środowiskowe – 2 lata;
- laboratoryjna hematologia medyczna – 2 lata;
- cytomorfologia medyczna – 2 lata;
- laboratoryjna parazytologia medyczna – 2 lata;
- epidemiologia – 2 lata;
- laboratoryjna genetyka sądowa – 2 lata;
- laboratoryjna toksykologia sądowa – 2 lata.
Osobie zakwalifikowanej do rozpoczęcia specjalizacji wojewoda właściwy ze względu na siedzibę jednostki kształcącej wydaje kartę specjalizacji, której wzór określa załącznik nr 4 do rozporządzenia zmieniającego. Diagnosta laboratoryjny odbywa specjalizację przez cały czas jej trwania w pełnym wymiarze czasu pracy diagnosty laboratoryjnego zatrudnionego w podmiocie leczniczym lub w innej jednostce właściwej dla danej dziedziny.
