Uzasadnienie

Wyrokiem z 28.7.2015 r. SR w W. zasądził od C. Sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz powódki Julii K. 14 400 zł tytułem odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie.

Wyrokiem z 12.1.2016 r. SO w W. oddalił apelację strony pozwanej od powyższego wyroku.

W sprawie ustalono, że Julia K. była zatrudniona w C. Sp. z o.o. z siedzibą w W. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony od 1.11.2010 r. do 9.12.2014 r. Pozwany pracodawca w piśmie datowanym na 10.11.2014 r. rozwiązał umowę o pracę zawartą z powódką bez zachowania okresu wypowiedzenia, w trybie art. 53 § 1 pkt 1 KP. Jako przyczynę rozwiązania stosunku pracy wskazał niezdolność powódki do pracy wskutek choroby trwającej dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące.

Powódka była niezdolna do pracy z powodu choroby i 12.8.2014 r. wykorzystała pełny okres zasiłkowy wynoszący 182 dni. Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. decyzją z 2.10.2014 r. przyznał powódce prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 13.8.2014 r. do 10.12.2014 r. Pismo rozwiązujące umowę o pracę bez wypowiedzenia zostało nadane listem poleconym za potwierdzeniem odbioru 2511.2014 r. Powódka odebrała to pismo 9.12.2014 r. Wcześniej pozwany pracodawca podejmował bezskuteczne próby doręczenia pisma rozwiązującego umowę o pracę za pośrednictwem firmy kurierskiej. Powódka w piśmie datowanym na 14.11.2014 r. wniosła o udzielenie urlopu wychowawczego od 14.11.2014 r. do 13.11.2015 r. Pozwany pracodawca potwierdził odbiór powyższego wniosku 17.11.2014 r. i odmówił powódce udzielenia urlopu wychowawczego.

Sąd II instancji zaakceptował stanowisko sądu I instancji, zgodnie z którym rozwiązaniu stosunku pracy na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b) KP sprzeciwiało się brzmienie art. 1861 KP. Powódka złożyła wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego 17.11.2014 r., natomiast czynność pracodawcy zmierzająca do rozwiązania stosunku pracy nastąpiła 9.12.2014 r., gdyż właśnie tego dnia powódka dowiedziała się o zamiarze rozwiązania stosunku pracy. Do akt sprawy nie załączono żadnych dowodów, które pozwalałyby na przyjęcie, że pod adresem zamieszkania powódki strona pozwana podejmowała próby doręczeń za pośrednictwem firmy kurierskiej, a także że przesyłka zawierająca oświadczenie woli pracodawcy była awizowana 12.11.2014 r. Brak jest również dowodów potwierdzających próby doręczeń 13.11.2015 r. – o godzinie 18:05 i 19.11.2014 r. – o godzinie 16:43.

Z tych względów sąd II instancji na podstawie art. 385 KPC oddalił apelację pozwanego jako bezzasadną.

Strona pozwana zaskarżyła ten wyrok skargą kasacyjną, zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

– art. 217 § 1 KPC w zw. z 227 KPC, polegające na pominięciu wniosków dowodowych zgłoszonych przez stronę pozwaną, bez wskazania jakiegokolwiek uzasadnienia, pomimo że były one zgłoszone na okoliczności kluczowe dla rozstrzygnięcia sprawy, tj.: przez pominięcie dowodu z akt osobowych powódki, wskazanego w odpowiedzi na pozew z 23.4.2015 r., z którego wynika jednoznacznie, że pismo rozwiązujące umowę o pracę bez wypowiedzenia zostało powódce skutecznie doręczone 12.11.2014 r. – przed datą złożenia przez powódkę wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego;

– art. 233 KPC w zw. z art. 227 KPC przez pominięcie dowodów wskazanych przez stronę pozwaną dotyczących ustaleń faktycznych: w zakresie skutecznego doręczenia powódce oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę 12.11.2014 r., tj. przed datą złożenia przez powódkę wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego;

– art. 378 § 1 KPC w zw. z art. 382 KPC, polegające na ograniczeniu rozpoznania sprawy jedynie do argumentacji prawnej podniesionej w uzasadnieniu wyroku SR w W. z 28.7.2015 r., „z pominięciem oceny prawidłowości sentencji wyroku sądu I instancji w kontekście podstaw prawnych i faktycznych dotyczących roszczenia strony pozwanej, powołanych przez nią w toku sprawy”, co skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy, przez uznanie, że powódka nie miała możliwości faktycznego zapoznania się z treścią oświadczenia pozwanego pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę w okresie od 15.9.2014 r. do 5.12.2014 r., co skutkowało ograniczeniem rozważań sądu II instancji do oceny zasadności oświadczenia w okresie przypadającym po dacie 5 grudnia, a więc po dacie skutecznego doręczenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę;

– art. 328 § 2 KPC w zw. z art. 391 § 1 KPC, polegające na sporządzeniu uzasadnienia zaskarżonego wyroku jedynie przez odniesienie się do wywodu uzasadnienia wyroku sądu I instancji z 28.7.2015 r., z pominięciem precyzyjnego określenia, które z ustaleń faktycznych, poczynionych przez sąd I instancji, sąd II instancji uznał za własne, oraz przyczyn, dla których odmówił wiarygodności i mocy dowodowej dowodom przedstawionym przez pełnomocnika strony pozwanej; co uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu sądu II instancji, który doprowadził do wydania zaskarżonego wyroku, co za tym idzie, wpływa na możliwość kontroli kasacyjnej zaskarżonego wyroku.

Skarżąca zarzuciła także naruszenie przepisów prawa materialnego:

– art. 1861 KP przez niewłaściwe jego zastosowanie z uwagi na błędnie ustaloną podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, konsekwencją czego było uznanie, że powódka złożyła wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego przed dokonaniem przez stronę pozwaną czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, podczas gdy oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę zostało skutecznie doręczone powódce 12.11.2014 r., tj. przed datą złożenia wniosku o udzielenie urlopu;

– art. 53 § 1 pkt 1 lit. b) KP przez niewłaściwe jego zastosowanie z uwagi na błędnie ustaloną podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, konsekwencją czego było uznanie, że w sprawie zachodziły przesłanki, które uniemożliwiały rozwiązanie z powódką umowy o pracę bez wypowiedzenia, w szczególności, iż przed dniem złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę powódka złożyła wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego, podczas gdy oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę zostało skutecznie doręczone powódce 12.11.2014 r., tj. przed datą złożenia wniosku o udzielenie urlopu;

– art. 61 § 1 zd. 1 KC w zw. z art. 300 KP przez niewłaściwe zastosowanie z uwagi na błędnie ustaloną podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, konsekwencją czego było uznanie, że powódka nie miała możliwości realnego zapoznania się przed 17.11.2014 r. z treścią oświadczenia woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia oraz że oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracy zostało jej skutecznie doręczone 9.12.2014 r., podczas gdy oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę zostało skutecznie doręczone powódce 12.11.2014 r.;

– art. 8 KP przez błędną wykładnię prowadzącą do wniosku, że instytucję nadużycia prawa, o której mowa w tym przepisie, należy rozpatrywać jedynie w odniesieniu do prawa pracownika, podczas gdy ocena zasadności oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę z powódką nie powinna odbywać się z pominięciem usprawiedliwionego interesu pracodawcy i ograniczać się jedynie do oceny sytuacji rodzinnej i materialnej pracownika.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną powódka wniosła o jej oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd Najwyższy jest zgodny w poglądach co do tego, że z art. 61 § 1 zd. 1 KC w zw. z art. 300 KP wynika, że oświadczenie woli pracodawcy o rozwiązaniu z pracownikiem umowy o pracę wywiera skutek prawny w momencie, w którym adresat tego oświadczenia woli (pracownik) mógł realnie zapoznać się z jego treścią (por. uchwałę SN z 6.10.1998 r., III ZP 31/98, OSNAPiUS Nr 3/1999, poz. 80, uchwałę (7) SN z 9.9.1999 r., III ZP 5/99, OSNAPiUS Nr 4/2000, poz. 131, OSP Nr 8/2000, poz. 7–8 z glosą T. Liszcz oraz wyroki z 16.3.1995 r., I PRN 2/95, OSNAPiUS Nr 18/1995, poz. 229, z 9.12.1999 r., I PKN 430/99, OSNP Nr 9/2001, poz. 309, z 26.11.2003 r., I PK 490/02, OSNP Nr 20/2004, poz. 353 oraz z 16.12.2008 r., I PK 88/08, MoPr Nr 4/2009, s. 196). W sytuacji gdy pracownik, mając realną możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli, z własnej woli, celowo nie podejmuje przesyłki zawierającej to oświadczenie, należy przyjąć, iż zostało mu ono skutecznie złożone (por. wyroki SN z 11.12.1996 r., I PKN 36/96, OSNAPiUS Nr 14/1997, poz. 251, z 13.12.1996 r., I PKN 41/96, OSNAPiUS Nr 13/1997, poz. 268, z 23.1.1998 r., I PKN 501/97, OSNAPiUS Nr 1/1999, poz. 15). Taką możliwość ma pracownik, któremu pismo rozwiązujące umowę o pracę wysłano listem poleconym, jeśli nie wystąpiły okoliczności uniemożliwiające mu odebranie przesyłki w urzędzie pocztowym, np. brak awiza w skrzynce pocztowej bądź dłuższa nieobecność pracownika pod wskazanym pracodawcy adresem czy też inne, niezależne od pracownika przeszkody w podjęciu przesyłki. Przykładowo w wyrokach z 5.10.2005 r. (I PK 37/05, OSNP Nr 17–18/2006, poz. 263) i z 18.1.2005 r. (II PK 124/04, Legalis) SN przyjmuje także, że dwukrotne awizowanie przesyłki poleconej zawierającej oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu stosunku pracy stwarza domniemanie faktyczne, że pracownik miał możliwość zapoznania się z treścią takiego oświadczenia, które może być obalone przez przeprowadzenie dowodu na okoliczność braku możliwości zapoznania się z treścią oświadczenia pracodawcy przed upływem terminu na podjęcie przesyłki poleconej zawierającej to oświadczenie.

Nie budzi więc wątpliwości, że w orzecznictwie SN dopuszczona została możliwość zastosowania do składania i przyjmowania oświadczeń woli w sferze prawa materialnego tzw. doręczeń zastępczych, w rozumieniu przepisów KPC (por. też wyroki SN z 18.4.2011 r., V CSK 215/11, Legalis, z 17.3.2016 r., III PK 84/15, MoPr Nr 5/2017, s. 226; z 5.10.2005 r., I PK 37/05, OSNP Nr 17–18/2006, poz. 263; postanowienie SN z 2.7.2009 r., II UZ 20/09, niepubl.)

W świetle uchwały (7) SN z 10.5.1971 r. (III CZP 10/71, OSNC Nr 11/1971, poz. 1870), mającej moc zasady prawnej, za datę doręczenia pisma w ramach tzw. doręczenia zastępczego, należy przyjąć, między innymi, datę, w której upłynął termin do odbioru złożonego pisma w oddawczym urzędzie pocztowym, jeżeli przed upływem tego terminu adresat nie zgłosił się po odbiór.

Przekładając te poglądy na grunt niniejszej sprawy i posiłkując się argumentacją przyjętą w powyższej uchwale, należy przyjąć, że istotą awiza pozostawionego przez kuriera, podobnie jak awiza pocztowego, jest powiadomienie adresata przesyłki o możliwości jej odebrania w określonym miejscu i terminie. Nie można zatem przyjąć za datę doręczenia jakiejkolwiek wcześniejszej daty przed upływem wskazanego terminu, skoro adresat ma prawo podjąć pismo nawet w ostatnim dniu tego okresu. Błędne jest zatem stanowisko skarżącej, że istniała potencjalna możliwość uznania, że datą doręczenia pisma o rozwiązaniu z powódką umowy o pracę był dzień 12.11.2014 r., tj. dzień, w którym kurier pozostawił awizo w miejscu zamieszkania powódki.

Skarżąca w swoich wywodach powołuje się także na fakt odmowy przyjęcia przesyłki (12.11.2014 r.), skierowanej na adres zameldowania powódki, przez osobę, którą powódka wskazała jako tę, którą należy zawiadomić w razie wypadku. Jednakże ta okoliczność w żadnym wypadku nie potwierdza, że powódka w ten sposób uzyskała realną możliwość zaznajomienia z treścią przesyłki. Tylko bowiem w przypadku odmowy przyjęcia przesyłki przez jej adresata doręczenie uważa się za dokonane (art. 139 § 2 KPC).

W tym kontekście bezzasadne są zarzuty naruszenia prawa procesowego zbudowane na założeniu, że nieprzeprowadzone przez sąd dowody (zgłoszone przez stroną pozwaną) mogły prowadzić do ustalenia, że oświadczenie woli o rozwiązaniu umowy o pracę zostało skutecznie złożone 12.11.2014 r. Inaczej rzecz ujmując, fakty, które strona pozwana uznaje za kluczowe (art. 227 KPC) i które nie zostały ocenione przez sąd, nie są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, nie mogą bowiem potwierdzić skuteczności doręczenia przesyłki 12.11.2014 r. Naruszenie przepisów postępowania podlega ocenie kasacyjnej uwzględniającej treść art. 3983 § 1 pkt 2 KPC, który za uzasadnioną podstawę kasacyjną uznaje tylko takie naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na rozstrzygniecie sprawy. Przez rozstrzygnięcie sprawy rozumie się przy tym jej prawidłowy wynik ostateczny, przyjęty przez SN, który nie jest związany stanowiskiem sądu odwoławczego.

W konsekwencji nie mają również usprawiedliwionej podstawy zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. art. 1861 KP, art. 53 § 1 pkt 1 lit. b) KP, oraz art. 61 § 1 zd. 1 KC w zw. z art. 300 KP. Natomiast zarzut naruszenia art. 8 KP jest niezrozumiały. Po pierwsze, sąd II instancji, nie wyraził poglądu, że instytucję nadużycia prawa należy rozpatrywać jedynie w odniesieniu do prawa pracownika, z pominięciem usprawiedliwionego interesu pracodawcy. Po drugie, przepis ten mógłby stanowić co najwyżej obronę pracodawcy przed realizowaniem przez powódkę swojego prawa podmiotowego (prawa do odszkodowania z art. 56 § 1 KP), ale skarżąca w tym zakresie nie przedstawiła żadnej argumentacji potwierdzającej, że powódka korzysta ze swojego prawa sprzecznie z zasadami współżycia społecznego. Oczywiste jest bowiem, że korzystania przez pracownika z udzielonego zwolnienia lekarskiego nie można uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jedynie na podstawie arbitralnego stwierdzenia, że powodem zwolnienia „nie były jakiekolwiek fizyczne dolegliwości, które obiektywnie uniemożliwiały powódce wykonywanie obowiązków pracowniczych, tylko problemy natury psychicznej i to na tyle niewielkie, że nie powstała konieczność przebywania przez powódkę w placówce leczniczej – powódka uczestniczyła jedynie w sesjach terapeutycznych”. Tym samym wniosek, że „wykorzystywanie przez powódkę swojej rzekomo złej sytuacji życiowej dla usprawiedliwienia kolejnych wielomiesięcznych nieobecności w pracy” stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego, jest całkowicie nieuprawniony.

Mając na uwadze powyższe, SN na podstawie art. 39814 KPC orzekł jak w sentencji. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na mocy art. 98 KPC w zw. § 9 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 10 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 – w pierwotnym brzmieniu).