Na początku marca Trybunał Konstytucyjny miał rozpoznać skargę SK 2/13, o zbadanie zgodności art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z 22.5.2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych w zakresie, w jakim uzależnia nabycie tego świadczenia od spełnienia warunku rozwiązania stosunku pracy – w domyśle na wniosek nauczyciela z art. 32 ust. 1 w związku z art. 2 oraz art. 67 Konstytucji RP. Sprawa miała być na wokandzie 6 marca 2014 r. jednakże 26 lutego Trybunał wydał postanowienie o umorzeniu postępowania ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Stan faktyczny:

Skarżąca w 2010 r. uzyskała wymagany wiek i staż pracy, w tym również nauczycielski staż pracy. W 2011 r. ZUS odmówił jej prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zarzucając jej nieudowodnienie rozwiązania stosunku pracy na swój wniosek. Skarżąca zakwestionowała decyzję ZUS i odwołała się do sądu okręgowego. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję ZUS i przyznał jej prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Sąd uznał, że wykładania literalna i celowościowa warunku rozwiązania stosunku pracy wskazuje na to, że nie wymaga się, aby ustanie stosunku pracy musiało nastąpić na wniosek ubezpieczonej. W konsekwencji wystarczy, że stosunek pracy ustał, bez względu na to, czy nastąpiło to w wyniku własnego działania nauczyciela. Od wyroku sądu okręgowego odwołał się ZUS. Rozpoznający sprawę sąd apelacyjny nie zgodził się z interpretacją sądu okręgowego.

Skarżąca zarzuca art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy z 22.5.2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych naruszenie zasady równości wobec prawa oraz sprawiedliwości społecznej. W świetle tych zasad sposób rozwiązania stosunku pracy nie powinien mieć znaczenia. W ocenie skarżącej wszyscy nauczyciele posiadający określony staż pracy oraz wiek, powinni być równo traktowani. Natomiast różnice prawne i faktyczne w sposobie ustania stosunku pracy nie powinny stanowić podstaw do odmowy przyznania nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych. Nadto zaskarżony przepis narusza prawo do zabezpieczenia społecznego wyrażone w art. 67 Konstytucji poprzez zawężenie kręgu uprawnionych do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych jedynie do osób, których stosunek pracy ustał na ich wniosek.

W ocenie Sejmu ustawodawca miał prawo do wąskiego określenia zakresu podmiotowego ustawy kompensacyjnej. W ocenie Sejmu przejściowy i wygasający charakter nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych wpływa na realizację konstytucyjnej zasady równości wobec prawa. Zamiarem ustawodawcy było bowiem dążenie do utworzenia jednolitego, powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Sejm stoi na stanowisku, że przesłanka rozwiązania stosunku pracy na wniosek nauczyciela, która różnicuje sytuację nauczycieli, ma uzasadniony charakter, dlatego nie narusza konstytucyjnej zasady równości ani sprawiedliwości społecznej.

Stanowisko Prokuratora Generalnego jest zbieżne ze stanowiskiem Sejmu. W ocenie Prokuratora ustawodawca dysponuje swobodą co do realizacji konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego. Z jednej bowiem strony ustawodawca ma prawo do wyboru rozwiązań optymalnych z punktu widzenia obywateli, z drugiej zaś strony art. 67 Konstytucji nie gwarantuje wprost żadnego konkretnego świadczenia. W ramach swobody regulacji spraw socjalnych ustawodawca ma prawo tworzyć system ubezpieczenia odrębny od powszechnego, jak również systemy kompensacyjne wyrównujące niektórym grupom zawodowym utratę dotychczasowych uprawnień emerytalnych, korzystniejszych niż powszechne. Swoboda ustawodawcy jest jednak ograniczona zasadą równości wobec prawa. W ocenie Prokuratora, w przedmiotowej sprawie nie doszło jednak do naruszenia tej zasady.

Analizując sprawę Trybunał doszedł do wniosku, że w niniejszej sprawie wyrok nie może zostać wydany (mimo wcześniejszego skierowania sprawy na wokandę). Skarga konstytucyjna może być bowiem wniesiona dopiero w sytuacji, gdy sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącego na podstawie aktu normatywnego, któremu w skardze zarzuca się niekonstytucyjność. Natomiast w niniejszej sprawie nie zapadło jeszcze ostateczne orzeczenie. W wyniku skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego, sprawa została zwrócona do ponownego rozpoznania przez sąd apelacyjny (sygn. III UK 9/13). To oznacza, że dotychczasowe orzeczenie sądu apelacyjnego utraciło walor ostatecznego rozstrzygnięcia. W tej sytuacji, w ocenie TK, wydanie orzeczenia w sprawie jest niedopuszczalne, co stanowi przyczynę umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.

Źródło:

Skarga konstytucyjna

http://db.trybunal.gov.pl/

Stanowisko Sejmu

http://db.trybunal.gov.pl/

Stanowisko Prokuratora Generalnego

http://db.trybunal.gov.pl/

Treść postanowienia dostępna na stronie

http://otk.trybunal.gov.pl/