W myśl uzasadnienia celem projektu jest wprowadzenie możliwości stwierdzania w odniesieniu do decyzji o scaleniu i wymianie gruntów, że decyzja została wydana z naruszeniem prawa. Umożliwi to stronie takiej decyzji żądania odszkodowania (https://www.senat.gov.pl/prace/senat/proces-legislacyjny-w-senacie/inicjatywy-ustawodawcze/inicjatywa,108.html).

Zgodnie z aktualnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy z 26.3.1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 908 ze zm.; dalej: ScalGrU) do postępowań dotyczących wzruszenia decyzji ostatecznych, nie stosuje się art. 145–145b oraz art. 154–156 ustawy z 14.6.1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256 ze zm.; dalej: KPA), jeżeli od dnia, w którym decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów stała się ostateczna, upłynęło 5 lat. Oznacza to, że w przypadku decyzji dotyczących scalenia (wymiany) gruntów nie stosuje się przepisów kpa dotyczących przesłanek wznowienia postępowania (art. 145‒145b), uchylenia decyzji (art. 154‒155a), oraz stwierdzenia nieważności decyzji (art. 156).

Ważne
Wnioskodawcy proponują by w art. 33 ScalGrU dodać ust. 3 w brzmieniu: „Jeżeli z powodu, o którym mowa w ust. 2, nie można stwierdzić nieważności decyzji, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, o których mowa w art. 156 § 1 KPA, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji”.

Jak wyjaśniają wnioskodawcy w uzasadnieniu projektu, stwierdzenie nieważności decyzji może mieć miejsce, jeżeli zachodzi jedna z wad (przesłanek pozytywnych), o których mowa w art. 156 § 1 KPA, a jednocześnie w sprawie nie występuje przesłanka negatywna, o której mowa w art. 156 § 2. Natomiast stwierdzenia naruszenia prawa (art. 158 § 2) dokonuje się wówczas, gdy jednocześnie spełnione zostają przesłanki pozytywna i negatywna. Powoduje to, że zaskarżona decyzja pozostaje w obrocie prawnym, a stronie służy jedynie prawo do odszkodowania. Zatem, skoro do postępowań dotyczących wzruszenia decyzji ostatecznych, nie stosuje się ‒ po upływie 5 lat od dnia w którym decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów stała się ostateczna ‒ m.in. art. 156 KPA (nie stwierdza się nieważności. decyzji), to w konsekwencji nie znajdzie zastosowania też art. 158 § 2, ponieważ ten ostatni, stanowi, że stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa można dokonać jedynie w przypadku, gdy nie można stwierdzić nieważności decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 156 § 2. Przepisu art. 156 § 2 jednak (w związku z wyłączeniem w art. 33 ScalGrU) do postępowań scaleniowych nie stosuje się. Kłopotliwość tego rozwiązania polega na tym, że w przypadku, gdy strona zechciałaby zakwestionować decyzję scaleniową, to po upływie 5 lat, ani nie będzie mogła skutecznie dochodzić stwierdzenia jej nieważności (co w pewnych przypadkach – z racji na pewność obrotu ‒ zasługuje na aprobatę), ani ‒ w przypadku, gdyby na pewność obrotu niezasadne byłoby stwierdzenie jej nieważności ‒ nie będzie mogła żądać nawet stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa (co nie usunęłoby już skutków decyzji scaleniowej, ale mogłoby być przynajmniej podstawą do żądania odszkodowania za wydanie decyzji z naruszeniem prawa).

Zmiana ma umożliwić stronie postępowania prowadzonego na podstawie zmienianej ustawy, która stała się stroną poszkodowaną, dochodzenie odszkodowania na gruncie roszczenia przed sadem cywilnym.

Projekt trafił do zaopiniowania przez Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji oraz Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej.