Konsekwencje wynikające z niezrealizowania zaleceń kuratorium

Zgodnie z art. 55 ust. 4 PrOśw po przeprowadzonej kontroli w szkole osoby kontrolujące mogą wydać dyrektorom zalecenia wynikające z przeprowadzonych czynności wraz z terminem ich realizacji. Nowelizacja zakłada rozszerzenie przepisów dotyczących wspomnianych zaleceń o regulacje dotyczące postępowania w sytuacji, gdy dyrektor nie zrealizuje ww. zaleceń w wyznaczonym terminie. Wówczas organ sprawujący nadzór pedagogiczny mógłby wezwać dyrektora szkoły lub placówki do wyjaśnienia przyczyn niezrealizowania zaleceń. Dyrektor szkoły lub placówki miałby przekazać wyjaśnienia organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Następnie, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wyjaśnień, lub upływu terminu na ich przekazanie, organ sprawujący nadzór pedagogiczny mógłby wyznaczyć dyrektorowi szkoły lub placówki ostateczny termin realizacji zaleceń. Jeżeli dyrektor nie zrealizowałby ich w tym terminie – organ sprawujący nadzór pedagogiczny występowałby do organu prowadzącego z wiążącym wnioskiem o odwołanie dyrektora szkoły lub placówki w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia. Organ prowadzący miałby 14 dni na odwołanie dyrektora, o czym miałby następnie niezwłocznie powiadomić organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Jeżeli organ prowadzący nie odwołałby dyrektora – powierzenie stanowiska kierowniczego wygasałoby z mocy prawa po upływie 14 dni od dnia otrzymania przez organ prowadzący wniosku o odwołanie dyrektora. Wygaśnięcie stanowiska stwierdzałby następnie organ sprawujący nadzór pedagogiczny.

Zmiany w sposobie przeprowadzania konkursu na stanowisko dyrektora

Nowelizacja zakłada również wprowadzenie kilku zmian w sposobie obsadzania stanowisk dyrektorskich. Zmiany miałyby objąć:
1) przepis art. 62 ust. 2 PrOśw – do obsadzenia stanowiska dyrektorskiego przez osobę niebędącą nauczycielem wymagana byłaby pozytywna opinia organu sprawującego nadzór pedagogiczny,
2) przepis art. 63 ust. 12 PrOśw – w sytuacji, gdy do konkursu na stanowisko dyrektora nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie wyłoniono kandydata, organ prowadzący będzie mógł powierzyć to stanowisko ustalonemu przez siebie kandydatowi, po uzyskaniu pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny oraz po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły lub placówki,
3) wskazanie, że w przypadku jednostek oświaty prowadzonych przez JST, przedstawicielem organu prowadzącego szkołę wchodzącym w skład komisji konkursowej może być również członek organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, wskazany przez ten organ stanowiący (nowy ust. 14a w art. 63 PrOśw).

Powierzenie stanowiska dyrektora na okres krótszy niż 5 lat szkolnych

Zgodnie z art. 63 ust. 21 PrOśw stanowisko dyrektora powierza się co do zasady na 5 lat szkolnych, jednak w uzasadnionych przypadkach można tego dokonać na okres krótszy, jednak nie krótszy niż jeden rok szkolny. Omawiana nowelizacja zakłada zmianę trybu, w jakim możliwe byłoby powierzenie stanowiska dyrektora na krótszy niż 5 lat szkolnych okres. Po zmianie, organ prowadzący musiałby uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty.

Nowy tryb odwołania nauczycieli ze stanowisk kierowniczych

Przepis art. 66 PrOśw reguluje zasady odwoływania nauczycieli z pełnienia stanowisk kierowniczych w szkole. Nowelizacja zakłada dodanie do tego przepisu nowego trybu, pozwalającego na odwołanie nauczyciela z funkcji kierowniczej w przypadku złożenia przez niego rezygnacji, w terminie uzgodnionym przez nauczyciela składającego rezygnację i organ właściwy do odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego. Należy jednak nadmienić, że praktyka taka już obecnie funkcjonuje, a ponadto jest dozwolona przez sądy administracyjne. Przykładowo, w wyroku WSA w Gliwicach z 8.4.2021 r. (III SA/Gl 575/20) sąd uznał za zgodne z prawem odwołanie nauczyciela z pełnienia funkcji kierowniczej, w sytuacji, gdy we wniosku o odwołanie nauczyciel pełniący funkcję kierowniczą wniósł o odwołanie w okresie krótszym, niż 3-miesiące (na co przystał organ prowadzący).

Ustawa zakłada również zmianę brzmienia art. 66 pkt 2 PrOśw w ten sposób, że odwołane nauczyciela z pełnienia funkcji kierowniczej w przypadkach szczególnie uzasadnionych wymagałoby uzyskania przez organ odwołujący pozytywnej opinii kuratora oświaty.

Prowadzenie zajęć przez stowarzyszenia i inne podmioty

Dużemu sformalizowaniu ma ulec wydawanie zgody na prowadzenie przez stowarzyszenia oraz inne organizacje działające w szkole zajęć. Aktualnie, zgodnie z art. 86 ust. 2 PrOśw, podjęcie przez nie działalności wymaga uzyskania zgody dyrektora szkoły lub placówki, wyrażonej po uprzednim uzgodnieniu warunków tej działalności oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii rady szkoły lub placówki i rady rodziców. Jednakże nowelizacja zakłada wprowadzenie całej procedury dotyczącej wyrażania zgody na działalność stowarzyszenia, jeżeli uzgodnione warunki działalności miałyby przewidywać prowadzenie zajęć z uczniami. Wówczas, konieczne byłoby uzyskanie pozytywnej opinii kuratora oświaty o zgodności programu zajęć z przepisami prawa. W tym celu, nie później niż na dwa miesiące przed rozpoczęciem zajęć, dyrektor byłby zobowiązany do przekazania kuratorowi oświaty programu zajęć oraz materiałów wykorzystywanych do realizacji tego programu, a także pozytywnych opinii rady szkoły lub placówki i rady rodziców. Po uzyskaniu zgody dyrektor musiałby dodatkowo przedstawić rodzicom niepełnoletniego ucznia lub pełnoletniemu uczniowi:
1) pełną informację o celach i treściach realizowanego programu zajęć;
2) pozytywną opinię kuratora oświaty;
3) pozytywne opinie rady szkoły lub placówki i rady rodziców.
Dodatkowo, na wniosek rodziców (lub pełnoletniego ucznia) dyrektor będzie musiał przedstawić materiały wykorzystywane do realizacji programu zajęć. Udział w zajęciach będzie wymagał pisemnej zgodny rodziców niepełnoletniego ucznia lub pełnoletniego ucznia. Nie trudno zauważyć, że proponowana w projekcie procedura może doprowadzić do istotnego ograniczenia zajęć prowadzonych w szkole przez wybrane stowarzyszenia i inne działające w niej podmioty.

Zmiana trybu likwidacji szkoły

Nowelizacja przewiduje, że do likwidacji publicznej szkoły będzie mogło dojść, jeżeli likwidacja danej szkoły w szczególności:
1) nie ograniczy dostępności nauki, wychowania i opieki;
2) polepszy:
a) warunki nauki, wychowania i opieki uczniów likwidowanej szkoły oraz nie pogorszy ich w szkole lub szkołach wskazanych jako miejsce kontynuowania nauki, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i higieny,
b) warunki stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży objętych kształceniem specjalnym, w przypadku gdy likwidowana szkoła prowadzi takie kształcenie;
3) nie pogorszy warunków dotarcia uczniów do szkoły;
4) jest uzasadniona zmianami demograficznymi lub prognozami dotyczącymi liczby uczniów likwidowanej szkoły, szkoły lub szkół wskazanych jako miejsce kontynuowania nauki oraz ogółem wszystkich szkół danego typu prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego.
Dodatkowo, likwidująca szkołę JST będzie musiała wskazać uczniom możliwość kontynuowania nauki w innej szkole lub innych szkołach prowadzonych przez tę jednostkę.

W rezultacie, wydawana w procedurze likwidacyjnej opinia kuratora oświaty będzie musiała zawierać ocenę spełniania powyższych warunków oraz ocenę likwidacji szkoły w zakresie jej zgodności z przepisami prawa.

Uregulowanie sposobu zawieszania zajęć stacjonarnych i prowadzenia zajęć zdalnych

W obecnym stanie prawnym zasady zawieszania zajęć stacjonarnych (z powodu np. sytuacji epidemiologicznej) oraz prowadzenia w związku z tym zajęć w formie zdalnej określone są w przepisach wykonawczych do PrOśw i OświatU (rozporządzeniach), a szczegółowe kwestie związane z prowadzeniem zajęć zdalnych określają dyrektorzy w stosownych regulaminach. Omawiana nowelizacja PrOśw zakłada wprowadzenie do tej ustawy przepisów dotyczących zawieszania zajęć w jednostkach oświaty – nie tylko z powodu epidemii, ale również z innych względów. Jeżeli zajęcia będą zawieszone na okres powyżej dwóch dni – dyrektor będzie zobowiązany do zorganizowania kształcenia w formie zdalnej. O sposobie realizacji zajęć w tej formie dyrektor będzie musiał poinformować organ prowadzący oraz kuratora oświaty. Warto zaznaczyć, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach, za zgodą organu prowadzącego i po uzyskaniu pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny – możliwe będzie odstąpienie od organizowania dla uczniów zajęć w tej formie. Warto zaznaczyć, że nowelizacja zakłada, iż szczegółowe kwestie związane z prowadzeniem zajęć w formie zdalnej będzie trzeba zamieścić w statucie danej jednostki oświatowej (dotychczas nie było to konieczne).

Opiniowanie arkusza organizacji szkoły

Nowelizacja przewiduje również zmianę trybu opiniowania projektu arkusza organizacji szkoły. Aktualnie z przepisów prawa wynika wprost jedynie konieczność jego zaopiniowania przez działające w szkole organizacje związkowe. Ustawa nowelizująca przewiduje uregulowanie stosowanej w wielu szkołach praktyki opiniowania projektu arkusza przez radę pedagogiczną. Opinia rady pedagogicznej poprzedzałaby opinię wyrażaną przez związki zawodowe.

Nadzór nad szkołami niepublicznymi

Nowelizacja zakłada zmianę sposobu sprawowania przez kuratora oświaty nadzoru nad szkołami niepublicznymi. Zgodnie z nią, w przypadku gdy szkoła prowadziłaby działalność z naruszeniem prawa, organ sprawujący nadzór pedagogiczny polecałby usunięcie uchybień wskazując, w zależności od oceny zakresu i stopnia stwierdzonych uchybień, termin ich usunięcia, jednak nie dłuższy niż 30 dni od dnia przekazania polecenia. Co więcej, niezrealizowanie powyższego polecenia wiązałoby się z wykreśleniem szkoły z ewidencji szkół niepublicznych prowadzonej przez JST. Na dodatek, organ sprawujący nadzór pedagogiczny będzie mógł polecić osobie prowadzącej niepubliczną szkołę lub placówkę niezwłoczne umożliwienie wykonania czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego w szkole lub placówce (nie później niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania polecenia).

Ocena pracy dyrektora

Przepis art. 6a ust. 7a KartaNauczU przewiduje, że w procedurze oceny pracy dyrektora szkoły konieczne jest uzyskanie porozumienia dwóch podmiotów: organu sprawującego nadzór pedagogiczny oraz organu prowadzącego. Przepisy milczą jednak na temat tego, co dzieje się w sytuacji, gdy do takiego porozumienia nie dojdzie. Omawiana nowelizacja zakłada dodanie nowego ust. 7b, zgodnie z którym w takim przypadku oceny pracy dokonywałby organ sprawujący nadzór pedagogiczny po rozpatrzeniu stanowiska organu prowadzącego.

Zawieszenia dyrektora szkoły w pełnieniu funkcji

Kolejna zmiana ma dotyczyć wprowadzenia możliwości zawieszenia dyrektora szkoły w sprawach niecierpiących zwłoki związanych z zagrożeniem bezpieczeństwa uczniów w czasie zajęć organizowanych przez szkołę jeszcze przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego (w ramach przepisów dotyczących postępowania dyscyplinarnego nauczycieli – art. 85t KartaNauczU). Z wnioskiem o zawieszenie występowałby organ sprawujący nadzór pedagogiczny do organu prowadzącego szkołę (przy czym wniosek złożony w tej sprawie byłby wiążący dla organu prowadzącego).