Rzecznik Praw Obywatelskich chce zmian w przepisach dotyczących wymagań kwalifikacyjnych wobec pracowników samorządowych

Kwalifikacje zawodowe pracowników wymagane do wykonywania pracy określają ustawy oraz akty wykonawcze do ustaw. Wymagania kwalifikacyjne w stosunku do niektórych kategorii pracowników zostały określone w tzw. pragmatykach pracowniczych.

Podstawowymi miernikami kwalifikacji zawodowych pracowników są wykształcenie i staż pracy. W ramach wykształcenia określa się niekiedy szczegółowo kierunek ukończonych studiów lub szkoły. Od pracowników wymaga się również często posiadania nie jakiegokolwiek okresu zatrudnienia, a stażu pracy odpowiadającego charakterowi pracy na powierzonym stanowisku.

Kwalifikacje zawodowe są warunkiem zatrudnienia w określonym zawodzie lub na określonym stanowisku, a ponadto są jednym z kryteriów ustalania wysokości wynagrodzenia za pracę.

Warunki zatrudniania pracowników samorządowych, określone w ustawie z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych są różne, w zależności od podstawy nawiązania stosunku pracy, a dodatkowo jeżeli chodzi o pracowników umownych – w zależności od stanowiska. Można podzielić je na odnoszące się do:

Minimalne wymagania kwalifikacyjne (na które składają się: wykształcenie oraz umiejętności zawodowe, a także staż pracy) wymagane do zatrudnienia na danym stanowisku zostały określone w załączniku nr 3 do rozporządzenia płacowego, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z 18.3.2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1786). Sama natomiast ustawa o pracownikach samorządowych jedynie w stosunku do pracowników samorządowych zatrudnianych na podstawie umowy o pracę na kierowniczych stanowiskach urzędniczych, stawia – oprócz spełnienia innych także wymóg posiadania co najmniej trzyletniego stażu pracy lub wykonywania przez co najmniej 3 lata działalności gospodarczej o charakterze zgodnie z wymaganiami na danym stanowisku (art. 6 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych).

Zarzuty Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie skierowanym do ministra administracji i cyfryzacji Andrzeja Halickiego stwierdziła, że nie podstawa nawiązania stosunku pracy (umowa o pracę, powołanie,) powinna mieć związek z kwalifikacjami kandydata na pracownika, lecz stanowisko, z którym wiążą się określone obowiązki do wykonania, wykształcenie i nabyte umiejętności zawodowe. Wynika to choćby z faktu, że mówiąc o „stażu pracy” rozumie się przez to wcześniejsze okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy powstałego bez względu na jego podstawę. Przy ustalaniu stażu pracy warunkującego prawo i wysokość określonego świadczenia pracowniczego na równi traktowany jest więc okres wcześniejszego zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, jak i powołania, wyboru, mianowania czy spółdzielczej umowy o pracę.

Zdaniem RPO art. 6 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych, przez dopuszczenie uwzględniania – przy ustalaniu kwalifikacji zawodowych – okresów innych niż wcześniejsze okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy, tj. okresów wykonywania działalności gospodarczej stwarza precedens w porównaniu z przepisami różnego rodzaju pragmatyk, gdzie przy ustalaniu „stażu pracy” uwzględnia się wyłącznie wcześniejsze okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

W ocenie RPO obecnie obowiązujące przepisy ustawy o pracownikach samorządowych powodują nierówne traktowanie pracowników samorządowych, ponieważ zasada uwzględniania wykonywania działalności gospodarczej przy ustalaniu kwalifikacji zawodowych odnosi się tylko do jednej z grup pracowników, tj. zatrudnionych na kierowniczych stanowiskach urzędniczych. Przepis ten, zdaniem RPO, narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa.

RPO uważa, że wszystkich pracowników samorządowych powinny obowiązywać równe zasady przy ustalaniu wymagań kwalifikacyjnych warunkujących zatrudnienie w urzędach.

W konsekwencji RPO zwróciła się do ministra administracji i cyfryzacji o podjęcie zmian w ustawie o pracownikach samorządowych, które uwzględniałyby przy określaniu wymagań kwalifikacyjnych – okresy pracy w formach pozapracowniczych, przede wszystkim okresów prowadzenia działalności gospodarczej oraz rozciągnięcie tej zasady wobec wszystkich kandydatów do pracy, bez względu na podstawę nawiązania z nimi stosunku pracy. Obowiązujące przepisy, w ocenie RPO, stawiają w gorszej sytuacji pozostałych kandydatów do pracy w stosunku do osób zatrudnianych na kierowniczych stanowiskach urzędniczych.