Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje o zmiany zasad wynagradzania wójtów, burmistrzów i prezydentów miast

Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zgłosił wątpliwości w kwestii należytego, zgodnego ze standardami prawa pracy uregulowania zasad obniżania wynagrodzenia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przez radę gminy (miasta) w trakcie kadencji.

W wyroku z 3.10.2008 r. (akt I PK 30/08) Sąd Najwyższy orzekł, że jednostronna zmiana (obniżenie) wynagrodzenia może być dokonana przez organ stanowiący gminy na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 2 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ze zm. - dalej: SamGminU). Taki pogląd stanowi kontynuację stanowiska wyrażonego w poprzednich orzeczeniach. Sąd Najwyższy w wyroku z 9.10.2006 r., (akt II PK) stwierdził, że Rada Miasta może obniżyć wynagrodzenie burmistrza ustalone na początku jego kadencji z zachowaniem okresu równego okresowi wypowiedzenia - w myśl art. 20 ust. 1 ustawy z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 902 ze zm. - dalej: PracSamU), zgodnie z którym pracownikowi samorządowemu przysługuje wynagrodzenie stosowne do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych.

Kolejne - znaczące dla omawianego problemu zmiany (obniżenia) wynagrodzenia pracownika z wyboru (wójta) - stanowisko Sąd Najwyższy zawarł w wyroku z 9.6.2008 r., (akt II PK 330/07). Stwierdził w nim, że brak regulacji w ustawie o pracownikach samorządowych kwestii zmiany (obniżenia) wysokości wynagrodzenia pracownika samorządowego z wyboru nie oznacza niedopuszczalności zmiany wysokości wynagrodzenia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przez radę gminy (radę miasta) w okresie trwania jego mandatu. Przepisów gwarantujących stabilność warunków zatrudnienia wójta (wynagrodzenia) nie zawierają SamGminU, PracSamU ani ustawy z 26.6.1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm. - dalej: KP). Zmiana stosunku pracy z wyboru w zakresie warunków wynagradzania nie wymaga dla swej skuteczności w każdym przypadku zgodnego oświadczenia woli stron (art. 11 KP).

We wskazanych wyżej wyrokach wyrażono jednolity pogląd o niemożności stosowania do stosunków pracy na podstawie wyboru przepisów o wypowiedzeniu zmieniającym umowę o pracę, co nie oznacza, że do stosunku pracy z wyboru nie stosuje się pozostałych przepisów prawa pracy, w tym szczególnych wynikających z PracSamU oraz o SamGminU.

W ocenie RPO przepisy dotyczące ustalania wynagrodzenia wójta zawarta w PracSamU jest niewystarczająca, a przyznanie radzie gminy kompetencji do podejmowania rozstrzygnięć w tym zakresie doprowadziło do przyjęcia stanowiska, że ten element stosunku pracy ustalany jest w drodze jednostronnego, władczego oświadczenia woli organu stanowiącego gminy, działającego za pracodawcę.

Rzecznik Praw Obywatelskich podkreślił, że stosunek pracy z wyboru ma szczególną konstrukcję, ale nie może to prowadzić do pozbawiania tej kategorii pracowników ochrony właściwej dla prawa pracy. Dlatego powinno się ustalać warunki pracy przy nawiązywaniu stosunku pracy na cały okres kadencji, a zmiana tych warunków na niekorzyść pracownika bez jego zgody powinna mieć charakter wyjątkowy i znajdować oparcie w wyraźnej regulacji ustawowej.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Minister Rodziny Pracy i Polityki Społecznej o zajęcie stanowiska w omawianej sprawie.