Do Rzecznika Praw Obywatelskich zwróciła się kobieta zwolniona z zawodowej służby wojskowej w czwartym miesiącu ciąży. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, kobieta będąca żołnierzem służby kontraktowej może zostać zwolniona ze służby do 6 tygodni przed urodzeniem dziecka, z uwagi na upływ czasu określonego w kontrakcie. Przepisy ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych przewidują ochronę przed zwolnieniem w okresie urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego lub urlopu rodzicielskiego. Nie chronią jednak przed zwolnieniem żołnierzy – kobiet będących w ciąży, podczas gdy pragmatyki pozostałych służb mundurowych taką ochronę zapewniają. Zdaniem kobiety, upływ czasu określonego w kontrakcie jest dla przełożonych dobrym pretekstem na pozbycie się takiej kobiety z jednostki.
Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do ministra obrony narodowej z prośbą o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w celu wyeliminowania omawianego problemu.
W myśl art. 111 pkt 8 ustawy z 11.9.2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych żołnierza zawodowego zwalnia się z zawodowej służby wojskowej wskutek upływu czasu określonego w kontrakcie, jeżeli nie nastąpi zawarcie kolejnego kontraktu. Częściowa ochrona macierzyństwa wynika z art. 111a ustawy. Zgodnie z jego treścią zwolnienie żołnierza zawodowego przebywającego na urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie ojcowskim lub urlopie rodzicielskim z zawodowej służby wojskowej, na podstawie art. 111 pkt 8, następuje z pierwszym dniem po zakończeniu tego urlopu. Żołnierz – kobieta może skorzystać z tej formy ochrony najwcześniej 6 tygodni przed przewidywaną datą porodu (art. 180 § 2 KP w związku z art. 65 ust. 1 ustawy).
Od 1.1.2010 r. obowiązuje przepis chroniący żołnierzy służby kontraktowej przed zwolnieniem w okresie urlopu macierzyńskiego. Przepis ten ulegał zmianie w celu wspierania rodzicielstwa (urlop ojcowski, rodzicielski, urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego). Od początku obowiązywania pomija jednak sytuację żołnierzy – kobiet będących w ciąży.
Obecnie obowiązująca ochrona żołnierza – kobiety w ciąży – przed zwolnieniem jest związana z urlopem macierzyńskim. Powoduje to, że do 6 tygodni przed urodzeniem dziecka żołnierz – kobieta służby kontraktowej może zostać zwolniona ze służby, z uwagi na upływ czasu określonego w kontrakcie.
Warto dodać, że w przepisach pozostałych służb mundurowych istnieją przepisy chroniące kobiety w ciąży przed zwolnieniem. Przykładowo, zgodnie z art. 44 ust. 1 ustawy z 6.4.1990 r. o Policji policjanta nie można zwolnić ze służby w okresie ciąży, w czasie urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego z wyjątkiem przypadków określonych w tej ustawie. Podobnych przepisów brakuje w ustawie o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.
W konsekwencji RPO zwrócił się do ministra obrony narodowej o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w omawianej sprawie.